«Вахт, акъваз вун, яваш алад…»
СтIал Сулейманан райондин Гуьне патан къадим Шихидхуьряй тир Ханамиров Гуьлмета вичиз гьа ихьтин тахаллус къачунва — Амин Шихиви. Адан чIехи стха, гьайиф хьи, азарди чавай фад къакъудай Къазагьмед муаллимдини за университетда санал кIелнай, чи дуствални эхирдал кьван амукьнай. Гуьлмет жегьил береда Къазагьмед муаллимди заз са сир ахъайнай ва вичин стхади теснифнавай шиирриз къимет гун тIалабнай. Зани абур жува кIвалахзавай лезги радиодин са программадик кутунай. Гила ингье Гуьлметан къелемдикай хкатнавай «Дагъви я зун» ктабдихъ галаз таниш хьана. Яратмишунриз за къимет гудач, са кар къейд ийида: гьар са шиир, гьар са фикир адан вичин рикIяй атанвай хсуси инанмишвилер ва уьмуьрдинни авур кеспидин тежрибади ганвай тарсарни чирвилер я.
Гуьлмет Ханамиров юстициядин старший советник я. 1978-йисуз Шихидхуьруьн школа вадралди куьтягьай жегьил Воронеж шегьердиз акъатна. Армиядин жергейра къуллугъна хтайла, ам гьана университетдин юристар гьазурдай факультетдиз гьахьна. 1987-йисуз, кIелунар акьалтIарна, Махачкъаладиз хтай жегьил пешекарди юристконсулвиле, шегьердин Ленинский ва Кировский районра прокурордин куьмекчи яз, республикадин прокуратурада жавабдар къуллугърал, Мегьарамдхуьруьн прокурорвиле, гьакIни Каспийск ва Къизляр шегьерра кIвалахна. Гъиле авай йисан гатфариз ам пенсиядиз экъечIна.
«Гила заз жуван фикиррал кIвалахдай, ярар-дустарихъ галаз алакъаяр кутIун хъийидай вахтни, мумкинвилерни жеда», — шадвал ийизва ада. КIела, гьуьрметлубур! Вири уьмуьрда къанун-къайдайрин къайгъуда аваз хьайи, Дагъустандин лайихлу юристдин тIвар къачунвай, вичиз РФ-дин генеральный прокурордин приказдалди «Почетный работник прокуратуры РФ» ва гьакIни тIвар алай яракь ганвай прокурордихъ чи инсанрин алакъайрикай, абурун гьиссерикай ва абуррикай, халкьдин ацукьун-къарагъуникай гьихьтин фикирар ва веревирдер аватIа чир жеда квез. Гуьлмет Мусаевич Ханамиров, гила бязибуру хьиз, «зун шаир я!» лугьуз, хуруз гъуд язавай кас туш. Ам, шиирар кхьиналди, вичин рикIик квай гарни заланвал хкудзавай, уьмуьрдинни кьисметрин азабар руьгьдилайни гуьгьуьлдилай алудзавай адетдин инсан, адетдин дагъви, адетдин лезги я.
Абдуселим Исмаилов, Дагъустандин халкьдин писатель
__________________________________
Зун дагъви я
Зун дагъви я дагълара хайи,
Дагълар зи кIвал я, макан я зи.
Кьисметди гьиниз тухвайтIани,
РикIелай алатдач ватан зи.
Зун дагъви я дагълара хайи,
Ятар хъвайи булахрин къайи.
Хура къекъвезва гьава михьи
Нефесдик зи кутур дагълари.
Зун дагъви я дагълара хайи,
Инсан я зун дагълара вердиш.
Хъсан чкайриз зун акъатайтIани,
Дагъларихъ зун жеда дарихмиш.
Дагълара хайи дагъви я зун,
Бедендик квай лекьерин иви.
Эгер яргъара кьейитIа зун,
Руьгь зи хкведа дагълариз хайи.
Атанач, яр, вун зи патав
Жегьил чандик цIай какатна,
Муьгьуьббатди яна ялав.
Марфарин вахт куьтягь хьана,
Атанач, яр, вун зи патав.
Рагъ алай югъ алат хьана,
Гъетеривди ацIана цав.
Вахъ муьгьтеж яз, рикI акъатна,
Атанач, яр, вун зи патав.
Акъатна кьуьд, атана гад,
Чими вахтар агакьна чав.
Ша лугьуз ваз авуна дад,
Атанач, яр, вун зи патав.
Гьикьван тада на зун пашман,
Гьихьтин гаф гва, Суна чан, вав?
За илчияр ракъурнатIан,
Атанач, яр, вун зи патав.
Ашкъид парар залан хьана,
Эхиз жезмач рикIивай зи.
Ишез-ишез лугьузва за
Кьисмет тахьай ярдиз мани.
Ахлад, зун ваз таквадайвал
Герек туш заз тупIални цам,
Тагайла на ашкъи тIарам.
Вилик вегьей элкъуьрна кам,
Ахлад, зун ваз таквадайвал.
Ацукьдач зун авуна хъел,
Ви тIвар хуьдач зи кай рикIел.
Рекьел зи тун тавуна гел,
Ахлад, зун ваз таквадайвал.
Герек тушир твамир ванер,
Хуьз тежедай кьамир кьинер,
Вахчуна геж гайи цуьквер
Ахлад, зун ваз таквадайвал.
Ахмакь Агьмад
Уьмуьрда фу бегьем тахьай
Агьмад хьана са къуллугъдал.
Физ амукьнач вердиш патай,
Хъуьрез хьана ам таярал.
Къуллугъдикай гьатай вичиз
Кеф чIугваз ам машгъул хьана.
Югъди-йифди фикир ийиз,
КIвал пулунвай ацIуз хьана.
Хабар кьазмач аялрикай,
Фикирзамач папакайни.
Адет хьанва патаз фидай,
Хквезмач ни кIваликайни.
Гила тунва ада кьиле,
Вичи вичиз гана буйругъ,
Алахънава лап кьаз гъиле
Регьбердив гвай чIехи къуллугъ.
И кар патал чIугур зегьмет
Бада фенач – шад я Агьмад.
Къуллугъдихъ къе гайи къимет,
Шак алачиз, хьанвай зурбад.
И шиирдин игитди чи
Бахтун гьуьле сирнавзава.
Квазни кьазмач чIехи-гъвечIи,
Вич пачагь хьиз къалурзава.
Нефсни иштагь къативуна,
ЭгечIна ам гелир къачуз.
Девлет кIватIиз, кьве вил туна,
Ар-эдебдиз фикир тагуз.
Къаних хьана, ажугълу тир,
Девлет зурба кутаз кIаник.
Амалдивди таз амачир
Гаф лугьудай кас къваларив.
Агьмадакай, къвез-къвез, хьана
ТIвар-ван авай баш къуллугъчи.
Вичин къайда-тегьер кьуна,
Хьана адкай сиясатчи.
Агалкьунрин хьана эхир,
Цавар гьинай — чилер гьинай.
Чи Агьмадан хтана нехир,
Силисчидин гъиле гьатай.
Чир хьухь, инсан, жемир алчах,
Уьмуьрдин кьел девлет-мал туш.
Къуллугъдикай кьамир чардах,
Амни бубадин кавал туш.
Ахьтин мехъер заз герек туш
Гьикьван хьайтIан гуьзел суна,
Ашкъивачиз жедач савда.
ЧIехи стха гъенел туна,
Ахьтин мехъер заз герек туш.
Лишан тухуз вахтар тагай,
Гьалав лугьур тедбир тахьай,
Ша лагьана, дустар татай,
Ахьтин мехъер заз герек туш.
Диде-буба рази тушиз,
Свас къведайла жуван кIвализ,
Шадвал квачиз, капар ягъиз,
Ахьтин мехъер заз герек туш.
Лезги далдам, зуьрне тахьай,
Межлисни дем хуьре тахьай,
Мани-кьуьлер сегьне тахьай,
Ахьтин мехъер заз герек туш.
Зун гъетериз килигзава
Зун гъетериз килигзава
Лап яргъал тир цава авай.
Хиялар зи дерин жезва,
Фикир ийиз уьмуьрдикай.
Рахазва зун гьар са гъетрев
Цавун аршда акъвазнавай.
Гъетерикай туькIвей «севрев»,
Чилел эквер ракъурзавай.
Варз аквазва лап чубан хьиз,
Гъетер тунвай дуьз суьруьда.
Уьмуьрдин рехъ чи, гъетер хьиз,
Туна вацра дуьз суьгьуьрда.
Уьмуьрдин чи еке лукьман,
Вав агакьуй чи минетар.
Чун вири ваз жеда мугьман,
Гъетер хьана чи кьисметар.
Вад къизилгуьл
Жегьил гадайрин арадай
Акуна заз вун килигиз.
Хъфидайла кIвализ паркунай,
Атанай вун зи къаншардиз.
Салам гана, акъвазна вун,
Сятинин вахт хабар кьуна.
Ви уьтквемвал акурла зун,
Амукьна гьакI чIалар кьуна.
Вун акъвазна, алатна зун,
Фена жуван герек рекьиз.
Пакад юкъуз акуна вун,
Цуькверни гваз зун гуьзетиз.
Вад къизилгуьл гьар рангунин,
Ашкъидалди заз багъишна.
Эцигна са вахт сятинин,
Гуьруьшдиз атун алхишна.
Зи мецел са гаф атанач,
На кьурла гъил мукъаятдиз.
Акси амал завай хьанач,
Аватайла ви къужахдиз.
Вад къизилгуьл, вад цуьк гуьзел,
Ашкъи туна куьне рикIе.
Дамахзава кIанивилел
Ярдихъ галаз бахтлу рекье.
Вахт, акъваз вун
Зайиф хьана, кьуьзуь хьана,
Юкь вегьена, къекъвезва ам.
Уьмуьрдин рехъ куьруь хьана,
Перишан яз аквазва ам.
И дуьньядин вири булахар
Агакьнач кьуьзек дадмишиз.
Амазма гъиле кьур кIвалахар,
Вахт акъваздач хьи тамашиз!
Вахт, акъваз, вун яваш алад,
Хабар яхъ на кьуьзекакай!
Агакьда вун ийиз инад,
Вил атIурай дуьньядикай!
Зун физва, кьулухъ элкъвен тийиз
Зун физва, кьулухъ элкъвен тийиз,
Дердерин гъиляй зун хьанва ажуз.
Яргъал я рехъ, фидайла текдиз,
Амма хиялри зун тазвач ялгъуз.
Хкизва рикIел крар атай кьилел,
ТIалар хьана хирер авур рикIе.
Амач къе дустар хвейи гъилел,
Гьакъикъатда гьатайла кIеве.
Зун физва, кьулухъ элкъвен тийиз,
Залан ятIан и кьисметдин парар.
Кьил хкажна, виждан кьуна кIевиз,
Такабурдиз вегьезва камар.
Чизва, кьисметдикай кис жедач,
Ам Аллагьди гузвай затI я чаз.
Зегьер ятIан кьисметдин хъач,
ТIуьн тавуна жедач чавай таз.
ВетIрен хесет
ВетIрен гъиляй ажуз жеда,
Гад хьайила, инсанни кваз.
КIасиз, иви къачуз жеда,
Залумдин шей вилиз такваз.
Ахпа жеда гьелек хьана,
КIасай патар чухваз гъилив.
Кьисас вахчуз зирек жеда,
Акъвазда вун ветI хуьз вилив.
Мукъаятдиз тахьайтIа дуьз,
КьецIил жендек сагъдиз тадач.
АквазватIан чеб чаз куьлуьз,
Бизарда, руьгь чагъдиз тадач.
Пара ава инсанарни,
ВетIрен хесет, амал кьунвай.
Эгер бушвал акуртIа ви,
Иви хъвада на акI хуьзвай.
Вун гьинавай жегьил чIавуз?
Къекъвезва зун асани гваз,
Сагъламвал зи хуьда лугьуз.
Сагъламвили лагьана заз:
«Вун гьинавай жегьил чIавуз?»
«Сагъламвал, лагь заз вуна,
Вучиз беден хьанва ажуз?»
«Зун рикIелай алуднай на
Ички пара хъвадай чIавуз!»
«Сагъламвал, акI яргъа жемир,
Вахъ муьгьтеж я йифиз-юкъуз!»
«Вучиз закай фикирначир
ПIапIрусдиз цIай ядай чIавуз?»
Зун са яшдиз акъатайла,
Начагъвилер агатайла,
Сагъламвили лагьана заз:
«Хуьдай ман зун жегьилзамаз!»
Вучиз къе вун пехил я зал?
Вун хьиз зун дидеди хана,
Сад хьиз дуьнья чаз акуна,
Кьведни чун сад хьиз рахана,
Вучиз къе вун пехил я зал?
Зун чуьллера, никIе хьана,
Вун лагьайтIа, кIвале хьана,
Таяризни вине хьана,
Вучиз къе вун пехил я зал?
Залай артух къуллугъ хьана,
КIвале къизил балугъ хьана,
Мецелни ви буйругъ хьана,
Вучиз къе вун пехил я зал?
Заз бубади акьул гана,
Итимвилин лишан гана,
Ваз къуллугъчи халу хьана,
Вучиз къе вун пехил я зал?
Гъавурда ви акьуна зун,
Ви чандава еке зурзун,
Акъваздач ви пехил юзун,
Къаст я ви зун акваз тахьун.
Гада-гуьдуьяр
Садан кьилелай фенва чIар,
Муькуьдан кьил рехи хьанва.
Чеб я лугьуз хци гадаяр,
Дамахдалди физ, къекъвезва.
Хиве кьазвач хьанвай яшар,
Жегьилри хьиз чеб тухузва.
Ичкидин лап хьанва дустар,
Гьар юкъуз икI кеф чIугвазва.
Са куьнкайни фикирзамач,
Кеф чIугун я рикIеллайди.
Хийир-шийир квазни кьазмач,
Сифте ийиз руфун дерди.
Пабни хизан авуна бизар,
Суфрад кьилихъ мад къатканва.
Ички галаз гъваш куьрзеяр,
Пиян хьана, буйругъ гузва.
Дикъетдалди килигайтIа,
Ибруз лугьуз жеч гадаяр.
Чеб тухузвай къайда кьуртIа,
Ибур я гада-гуьдуьяр.
Вуч лугьуда куь амалриз,
Пиян хьана къекъвезвай луьх.
Хъша, гадаяр, куьн дуьз рекьиз,
Ички гадра, сагъламвал хуьх.
Язух ша квез чандин назик,
Гада-гуьдуьвал акъвазра.
Везифа и эциг вилик,
Дуланажагъ куь артухра.
«Лезги газетдин» 2025-йисан 45-нумрадай.
