ЦIийи ктаб

Къуръандин аятрин баянар лезги чIалал

И йикъара Махачкъалада, «Лотос» чапханада, 1000 экземплярдин тираж аваз «Регьят тафсир1» Къуръандин аятрин баянар лезги чIалал» тIвар алай диндин ктаб чапдай акъатнава. Ам («Тафсир-уль-Муйассар») араб чIалай таржума авурди ва чапдиз гьазурайди «Лезги газетда» диндин рубрика тухузвай диндин алим, бине Ахцегь райондин Луткунрин хуьряй тир Ямин гьажи Мегьамедов я. ЧIехи кIалубда аваз, яцIу жилд алаз акъуднавай цIийи ктаб 767 чиникай ибарат я. Адан эхирда ктабда гьатнавай текстера гьалтзавай са бязи гафарин баянарни таржумаяр ганва. И ктабдин куьмекдалди араб чIал течир чи ватанэгьлийривай хайи чIалал Къуръандин аятриз ганвай баянар кIелиз жеда.

Гьакъикъатдани, «Регьят тафсир» Къуръан­дин­ аятрин баянар лезги чIалал» ктаб чапдай акъатун лишанлу вакъиа хьиз, чи халкь патал вижевай савкьат хьиз кьабулиз жеда.

Къейд ийин хьи, диндин алим Ямин гьажи Мегьаме­дова эхиримжи йисара хайи чIалал диндин са шумуд ктаб чапдай акъуднава. Идалай вилик «Пак Къуръан­дин манаяр лезги чIа­лал», «Мусурман хуьдай къеле»­, «Пайгъамбаррин варисар», «Тажвид-илим», «Исламдин эдебар, ахлакьар ва дуьаяр» ва са жерге маса ктабриз дуьнья акуна. Алай вахтунда алимди нубатдин «Мусурмандин рехъ» тIвар алай ктабдал кIвалах акьалтIарзава. Къе-пака гьамни кIелдайбурув агакьда­. Чна Ямин гьажи Мегьамедоваз цIийи ктаб чапдай акъатун мубаракзава ва адахъ мусурманрин дин раиж авунин, лезги чIал хуьнин рекье мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.

«Регьят тафсир» Къуръандин аятрин баянар лезги­ чIалал» ктаб маса гузвай къимет 2000 манат я. Ам «Лезги газетдин» редакциядайни Алкьвадар Гьасанан тIвар­цIихъ галай медениятдинни марифатдин центрадай маса къачуз жеда. Алакъадин нумра: 8928-584-16-72.

Агъадихъ чна газет кIелзавайбуруз цIийи ктабда­ Къуръандин сад лагьай сурадиз ганвай баянар тек­лифзава.

«Су́ратуль-Фа́тигьати»

1 — Сура: «Ачухзавайди»

Бисмилля́гьи ррагьма́ни ррагьи́м!

(Аллагьдин тIварцIелди — Мергьяматлудан,

Регьимлудан!)

И сурадиз «Фа́тигьа» (Ачухзавайди) тIвар ганва, вучиз лагьайтIа, адалди Пак Къуръан ачух (башламиш) жезва. ГьакIни адаз «аль-Маса́ний» (Тикрар жезвайди) лугьузва, вучиз лагьайтIа, ам кпIунин гьар са ракатдал кIелзава. Адахъ мад маса тIварарни ава.

1. «Бисмилля́гьи» — за башламишзава Къуръан­ кIе­­лун Аллагьдин тIварцIелди, Адан куьмекдалди.­ «Ал­лагь» Раббидин тIвар я — лап берекат­лу ва лап вине я Ам. Ам я гьакъикъи илагьи, са Ви­чиз вирида­ ибадат авуниз лайихлу тир. Ам кьетIен тIвар я Аллагь-Та­аладин ва а тIвар Адалай гъейридаз гуз ихтияр авач. «ар-Рагьма́н» мергьяматлуди я, вири регьимдин Сагьиб, Вичин гегьенш регьимдик вири каинатар (алемар­, халкьнавай затIар, махлукьар) квай. «ар-Рагь́и́м» регьимлуди я муъминриз (иманлуйриз). Абур кьведни Аллагь-Тааладин тIварар я, абуру кьведани Аллагь-Та­аладиз регьимлувилин сифет (ери) тестикьарзава, Адан чIехивилиз ярашугъ (гьайбатлувилиз лайихлу) тир.
2. Вири гьямд (тариф) талукь я Аллагьдиз: Адан сифетриз килигна — чебни вири тамам сифетар (камил ерияр) тир. Адан (кьадарсуз) няметриз килигна — загьир ва батIин, диндин ва дуьньядин! Ва а ибарадин къене эмир ава бендейриз Адаз (Аллагьдиз) гьямд гъунин — бес, са Ам я лайихлуди а кардиз, текдиз — са Ам тирвиляй вири (каинатар) арадал гъанвайди, абурун виридан крар кьиле тухузвайди (идара ийизвайди), виридаз къаюмвалзавайди — Вичин няметрикай гуз ва Вичин «валийриз» (мукьвал бендейриз — халис муъминриз) иман ва диндар амал багъишна.
3. «ар-Рагьма́н» мергьяматлуди я, вири регьимрин Сагьиб, Вичин гегьенш регьимдик вири­ каинатар (алемар, халкьнавай затIар, махлукьар)­ квай. «ар-Рагь́и́м» регьимлуди я муъминриз (иман­луй­риз). Абур кьведни Аллагь-Та­аладин тIва­рар я.
4. Са Ам я Мелик (Пачагь) Къияматдин Йи­къан — ам я (бендейри) авур вири амалриз эвез гудай Югъ! Мусурман касди и аят вичин кпIарин гьар ракатдал (кпIунин кьилел) кIелунин карда — адаз рикIел гъун ава Къияматдин Йикъакай ва эверун (гьевеслу) авун ава адаз — асивилерикайни гунагьрикай яргъаз хьана, гьазурвал акуниз диндар амал ийидай.
5. Гьакъикъатда, са Ваз текдиз чна ибадатзава ва са Вавай кьилди чна куьмек тIалабзава чи вири крара. Вири крар са Ви гъиле ава, адакай зерре кьван шейни садан гъиле (ихтиярда) авач! Ва и аятда делил ава — бендедиз ихтияр авач са шей кьванни ибадатдин жуьрейрикай: дуьа, къутармишунин куьмек тIалабун, къурбанд авун, тIаваф — са Аллагьдилай гъейри, масабуруз талукьардай. ГьакIни аятда сагъарун (дарман) ава рикIериз, Аллагьдилай гъейри, масадахъ алакъалу хьунин азардикай ва гьакIни риядин дамахдин такабурлувилин азардикай.
6. Къалура Вуна чаз, твах Вуна чун ва куьмек­ це Вуна чаз Дуьз рекье аваз физ, мягькемара Вуна чун адал, та чун Вахъ галаз гуьруьшмиш жедалди. Ам (Дуьз рехъ) «Сира́тIал-Мустакъи́м» — Ислам я, вич ачух рехъ тир Аллагьдин разивилихъ ва Адан женнетдив агакьарзавай. А рехъ чаз къалурнава расулрин ва пайгъамбаррин эхир хатамди Мугьаммада. Гьавиляй бендедихъ бахтлувилихъ фидай са рехъни авач, тек са гьа и дуьз рехъ кьилиз акьудунилай гъейри.
7. Твах Вуна чун Вуна чпиз няметар ганвай ксарин рекьяй: пайгъамбаррин, сидикьрин, шагьидрин ва салигьрин (диндар ксарин), — гьабур я Дуьз рекьин эгьли­яр­ ва Дуьз рехъ мягькемдиз рекье тухузвайбур. Ийи­мир­ Вуна чун Ви ажугъдик акатнавайбурун рекьяй физ­вайбурукай — чпиз гьахъ чир хьана, амма адалди амал тавур, абурни я «ягьудар» ва абуруз ухшарбур. Ийимир Вуна чун ягъалмишвилевайбурукай — абур я дуьз рекье авачирбур чпин авамвиляй ва гьавиляй абу­рувай Дуьз рехъ квахьна, абурни я «насараяр» ва абуруз ухшарбур.

ГьакIни и аятда къалурнавай дуьада мусурман касдин рикIиз сагъарун (дарман) ава (Гьахъ иман)  инкарунин, авамвилин ва (Дуьз рекьикай) ягъалмишвилин азаррикай. ГьакIни делил ава виридалайни зурба нямет — Исламдин нямет тирди. Низ виридалайни артух гьахъ чир хьайитIа ва виридалайни адаз табий хьайитIа, гьам я виридалайни лайихлуди Дуьз рекьиз. Са шакни авач Пайгъамбардин асгьабар вири инсанрикай лап лайихлубур тирди а кардиз, пайгъамбаррилай гуьгъуьниз. Гьавиляй и аятда къалурнава асгьабрин кьакьан дережа ва зурба лайихлувилер — Аллагь рази хьурай чпелай. Сунна кар я (хийирлу тамарзу кар я) и сура кпIунал кIелай касдиз «Амин» лугьун ва адан мана я «Я Аллагь, жаваб це (зи дуьадиз, ялвардиз)». «Амин» гаф «аль-Фатигьадин» сурадин аятрикай туш — шариатдин алимрин рейсад фикирдалди ва гьавиляй ам «Мусгьафда» кхьин тавунин патахъай абурун «ижма́ъ» (иттифакь) ава.

________________________

1 Тафсир — толкование.

Агьмед  Магьмудов