10,4 миллион тонн кьван

Урусатда набататрин чIемер акъудунин кьадар 10,4 миллион тонндилай алатнава. Идакай «Агроэксперт» сайтда кхьизва.

Кьилди къачуртIа, чешмеди, РФ-дин хуьруьн майишатдин министерст­водал асаслу яз, раижзавайвал, 2024-йисуз набататрин 10,4 миллион тонндилай гзаф чIемер акъуднава. 2023-йисан дережадив ге­къи­гайла, им 6,89 процентдин гзаф я.

Хабар гузвайвал, абурун арадай яз 8 миллион тонн ракъинин цуькведин гъери (+ саки 11,7 процент) ва саки 1,1 миллион тонн соядин (пахлайрин жинсиникай тир набатат) чIем гьасилнава (+9,6 процент).

Ведомстводи раижзавай къейде­рай чир жезвайвал, набататрин чIеме­ралди жува-жув таъминарунин кьадар суьрсетдин хатасузвилин доктринадин къерехдин рекъемдилай 2,8 сеферда­ алатнава. И кар себеб яз, Урусат, и суьрсет маса уьлквейриз ракъурунал гьалтайла, дуьньяда кIвенкIвечи чкадал алай уьлквейрикай сад я.

Алишвериш ­артух жезва

Хуьруьн майишатдин суьрсетдин ва недай-хъвадай затIарин алишвериш кьиле тухун Урусатдинни Индиядин арада йигиндиз артух жезва. ИкI, алатай йисуз и кьве уьлкведин арада агропромышленностдин комплексдин суьрсетдин метягь маса гун-къачун    60 процентдилай артух хьанва. РФ-дин вице-премьер Дмитрий Патрушеван и гафар адан аппаратдин телда раижзава, кхьизва «Агроэксперт» чешмеди.

Д. Патрушеван гафарай малум жез­вайвал, Урусат Индиядиз набатат­рин чIемер, балугъдин ва маса жуьредин суьрсетар, къуьл ва техилдинни пахладин жинсинин набататрин (зернобобовые) техил ракъурунин кьадар артухариз гьазур я. Гьа са вахтунда ада Индиядивай хуьруьн майишатдин суьрсет маса къачуз кIанзавайдакай ихтилатна, гьа жергедай яз емишрин, салан майвайрин тIварарни кьазва.

Хъсанар хъувуна

Омск шегьердин духтурри 50 йисан яшда авай агьали кIваче гьатзавай тIалдикай хилас авуна. Идакай РФ-дин здравоохраненидин министерстводин телеграм-каналди хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, вичикай ихтилат физвай касдин эрчIи патан къалчахда ва ютурда, ам къекъведайла, гьамиша гьатзавай тIалди ам секинсуз ийиз са шумуд йис тир. Раижзавай делилрай гъавурда акьазвайвал, эхирни тIал гьиссзавай итим, вичин гьалдикай хабар гуз, Омск шегьердин са духтурханадиз атана. Эхиримжи зур йисуз адавай, тIар тежез анжах 50 метр­дин мензилдиз физ алакьзавай.

Ахтармишунар кьиле тухунин нетижада духтурри адаз «умуми подвздошный дамар кIеви хьун» диагноз эцигна. Итим операция авун патал къаткурна. Хирургиядин серенжем кьиле тухвай духтурри, махсус стент эцигуналди, агьалидин хасаратвал хьанвай дамардин кIвалах чкадал хкана.

Операция 40 декьикьада давам хьана ва агьалидин кIваче иви къе­къуьн­ тамамдиз арадал хкана. Операция авур пакадин юкъуз агьалиди адетдин тIал амачирдакай лагьана. Кьуд йикъалай ам кIвализ ахъайна.

10 йисалай ­алатнавайбур

РФ-да кьезил автомобилрин умуми гьисабдикай 70 процент чпин яшар 10 йисалай алатнавайбур я. Идакай «Автостат» агентстводи кхьизва.

Кьилди къачуртIа, чешмеди къейдзавайвал, 2025-йисан 1-январдин делилралди уьлкведа чпин вахт 10 йисалай алатнавай 33,5 миллион кьезил­ машин авайди гьисабнава. Ихьтин делилар «Автостат» агентстводин­ эксперт­ри «РФ-да 01.01.2025-йисуз­ ТС-дин парк» («Парк ТС в РФ на 01.01.2025 г.») гьахъ-гьисаб гьазурунин сергьятра аваз къачунва.

Экспертри къейдзавайвал, машин­рин умуми гьисабдикай 70,5 процент­ автомобилар 2015-йисалай вилик (10 йисалай гзаф вахт идалай вилик) акъуд­навайбур я. И делилдихъ галаз алакъалу яз, амай 29,5 процент авто­­мобилар лагьайтIа, чеб акъудунин­ вахт 2015-йисалай ва я адалай кьулух­ъ башламиш жезвайбур я. Хабар гузвайвал, икI, 2025-йисан эвел кьиляй ихьтин машинар 14 миллион авайди тайинарнава.

Чешмеди гьа са вахтунда рикIел хкизвайвал, Урусатда, 2025-йисан 1-ян­вардин делилралди, кьезил машин­рин вири парк 47,5 миллион уьлчмедикай ибарат хьанвай.

Кьадар раижна

2024-йисуз РФ-да углеводородрин 39 мяден артух хьанва. Идакай уьлкведин тIебиатдин ресурсрин ва эколо­гиядин министерстводин сайтда хабар гузва.

Чешмеди раижзавай делилралди­, тIебиатдин газдин игьтиятрин (запасрин) кьадардал гьалтайла, адет яз, Урусат дуьньядин кIвенкIвечи уьлквейрин жергеда ава — тахминан и жуьредин ресурсдин вадан са пай РФ-да ава. Роснедрдин федеральный агентстводи 2024-йисуз кьунвай делилралди, газдин кьадар 63,5 триллион кубический метрдикай ибарат я. Гьа са вахтунда къейдзавайвал, нафтIадин запасрал гьалтайла, Урусат вад лагьай чкадал ала, 31,4 миллиард тонн).

Урусатда газдин виридалайни чIехи мяденар Ямало-Ненецкий автономный­ округда (ЯНАО) ава: Уренгойдин мяден — екевилел гьалтайла, дуьньяда­ пуд лагьай чкадал ала. Адан запасар­ 4,2 триллион кубический метрдикай ибарат я; «Тамбейский» мяден — 3,8 трил­лион кубический метр. Баренцево­ гьуьлуьн шельфдал алай «Штокмановский» мяден — 3,9 триллион кубический метр.

ГьакIни къейдзавайвал, уьлкведин нафтIадин пуд чIехи мяденни кеферпата ава. Ханты-Мансийский автономный округда (ХМАО) авай «Приобский» мяден — 1,6 миллиард тонндилай гзаф я; Красноярскдин крайда авай «Пайяхский» мяден — 1,3 миллиард тонн, ХМАО-да авай Красноленинский мяден — 1,13 миллиард тонн.

Уьлкведин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министр Александр Козлова раижзавай къейдерин гъавурда акьазвайвал, санлай къачурла, Урусат, 100 йисалай гзаф муддатда тIебии газ, ва 64,5 йисан вахтунда хкудиз жедай газдин запасралди таъмин я.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов