1-февралдилай
1-февралдилай яшайишдин 40-далай виниз жуьреба-жуьре выплатайрин, пособийрин ва компенсацийрин кьадар 9,5 процентдин артух жеда. Идан гьакъиндай къарардал премьер-министр Михаил Мишустина къул чIугунва, хабар гузва РФ-дин гьукуматдин официальный сайтда.
Чешмеди къейдзавайвал, кьилди къачуртIа, инвалидвал авай аялрихъ ва гъвечIи чIавалай I группадин инвалидар тир ксарихъ гелкъуьнай гьар вацра гузвай выплатани, 2025-йисалай эгечIна, гьар йисуз индексация ийида. Раижзавай делилрай гъавурда акьазвайвал, виликдай и такьатриз талукь яз и серенжем кьиле тухузвайди тушир.
Хабар гузвайвал, идалайни алава яз, аялар галай хизанриз гузвай са жерге выплатаяр индексация ийида. ИкI, аял хьайила са сеферда гудай пособидин кьадар 26,9 агъзур манатдал кьван хкаж жеда.
Чешмеди гьакIни раижзавай къейдерай малум жезвайвал, алай йисан 1-фералдилай 9,5 процентдин индексация авунин сергьятра аваз, дидевилин капиталдин кьадарни виниз акъатда: сад лагьай аял хьайила, гузвай такьатар — 690,3 агъзур манатдал, кьвед лагьай ва гуьгъуьнин (эгер виликдай къачунвачиз хьайитIа) аялар хьайила, гузвай выплата 912,2 агъзур манатдал кьван хкаж жеда. Гьа са вахтунда къейдзавайвал, эгер хизанди дидевилин капиталдин са пай гьеле харжнаваз хьайитIа, пулдин такьатрин амай пай индексация хъийида.
РикIел хкин, виликдай чна газетдай алай йисан 1-февралдилай дидевилин капиталдин кьадар 7,3 процентдин хкаждайдакай хабар ганай ва и кардихъ галаз сад хьиз 2025-йисуз и серенжемдин сергьятра аваз гудай пулдин кьадарарни масадбур яз къалурнай. Къейд ийин хьи, сифтедай прогноздин инфляция фикирда кьуна, индексациядин рекъем 7,3 процент жедайди раижнавай. Гила лагьайтIа, са жерге маса серенжемар хьиз, дидевилин капитални гьакъикъи инфляциядин дережадив кьадайвал хкажнавайди малумарнава, яни, винидихъ кхьенвайвал, 9,5 процент кьван.
Кваз кьун тавурла…
Сургут шегьердин агьалидин хурун клеткада эцигай металлдин пластина, 2 йисалай ахкъудна кIандай чкадал 17 йисалай, ам кIус-кIус хьанваз, ахкъуд хъувуна. Идакай РФ-дин здравоохраненидин министерстводин телеграм-каналди хабар гузва.
Чешмеди раижзавайвал, дуьшуьш кьилел атай 33-йиса авай итим СКТБ-дин (Сургутская клиническая травматологическая больница) хирургиядин отделенидиз хурун клеткада металлдин пластинадин кIусар аваз атана.
Хабар гузвайвал, пластина са шумуд йис идалай вилик ВДГК (воронкообразная деформация грудной клетки) туькIуьр хъувун патал эцигайди тир. Адет яз, ам 2-4 йисалай ахкъуд хъийизвайди я. Амма агьалиди и операция авун патал тади къачузвачир, гьикI хьи, адан гафаралди, ада гьич са жуьрединни къулайсузвал гьиссзавачир. Амма ихьтин къулайсузвилин гьалар къене эцигнавай махсус пластина кьатI жедалди давам хьана…
Чешмеди раижзавайвал, пластина хайила, хци ва гьерекат квай къерехар арадал атана. Абурукай сад рикIин пердедал (перикард) гьалтнавай. ТIалар гьиссуникди итим духтуррин патав атуниз мажбур хьана.
СКТБ-дин хирургиядин отделенидин заведующий Дмитрий Горлова къейдзавайвал, пластинадин битаввал (целостность) чIур хьайила, адан ханвай кIусар гьар гьи патахъ хьайитIани фин мумкин я, къенепатан органрал хирер ийиз. И дуьшуьшда рикIиз зиян хьунин хаталувал арадал атанвай.
Хирургиядин отделенидин заведующийдин гафарай гъавурда акьазвайвал, хаталувилик акат тавун патал духтурри бедендик кутазвай шейэр хкуд хъувунин вахтариз талукь яз къалурзавай меслятрал агьалийри кIевелай амал авун лазим я.
Технический жигьетдай четинвилеризни килиг тавуна, духтурри металлдин пластина итимдин къеняй ахкъуд хъувуна. Яргъал йисара бедендик кумукьай затI кIарабдихъ галаз ккIун хъувунвай, гьавиляй пакун тIвалунин са кьадар пайни атIуниз мажбур хьана. И карди агьалидин гележегдин уьмуьрдин еридиз таъсирдач.
Пешекаррин къейдерай малум жезвайвал, пластина акъуд хъийидай операция яргъалди стационарда амукьунин лазимвал авачирди я. Гьавиляй и кардикай кьил къакъудуналди ва ам яргъал вегьиналди жува-жув хаталувилик кутун герек къвезвач.
Артух хьанва
НекIедин хилени дурумлудаказ хкаж жезвайди къалурзава, 2024-йисуз Урусатда ицIи нек гьасилунин кьадар 200 агъзур тонндин гзаф хьана, — вилив хвейивал, — 34 миллион тонн кьван. Идакай, РФ-дин вице-премьер Дмитрий Патрушеван гафарал асаслу яз, «Агроэксперт» сайтди хабар гузва.
Къейдзавайвал, кьилин макьсад «гъил агакьдай» къиметрин продукциядалди къенепатан базар таъминарун я. Адет яз, виридалайни гзаф пай — умуми гьисабдикай тахминан 70 процент — тешкиллу сектордал ацалтзава. ИцIи некIедин кьадар артух хьуникди ам гьялунин карни вилик физва, — давамарзава чиновникди.
Рекъем хкаж хьуниз таъсирзавай кьилин себеб некIедин продукциядихъ къенепатан базардин йисалай-суз артух жезвай игьтияж я. ИкI, 2024-йисуз юкьван гьисабдалди инсанди ишлемишзавай и продукциядин кьадар 2 процентдилай артух хьанва…
Гьа са вахтунда «Агроэксперт» сайтди, федеральный «Агроэкспорт» центрадин материалрал асаслу яз хабар гузвайвал, Урусатди 2024-йисан нетижайралди некIедин продукция экспорт авунин кьадар 6 процентдин хкажна — 216 агъзур тонндал кьван, идалди къецепатан уьлквейриз маса гунай гъилиз атай пулунин кьадар 19 процентдин артухарна — 438 миллион доллардал кьван.
Чешмеди къейдзавайвал, мисал яз, къецепатан уьлквейриз нисияр ракъурунин кьадар, къиметдин гьисабдалди кьурла, 141,4 млн доллардал кьван хкаж хьанва (раижзавайвал, 2023-йисуз и рекъем 112,6 миллион доллардиз барабар тир), морожнияр — 48,7 миллион доллардилай 57,2 млн доллардал кьван, кьуру нек — 41,9 миллион доллардилай 48,1 миллион доллардал кьван.
Хабар гузвайвал, экспортдиз ракъурзавай чкайрин география 67 уьлкведал кьван гегьенш хьанва.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
