Пулдин такьатар чара авунва

РФ-дин Гьукуматди 2024-йисуз «Шекердин диа­бет­дихъ­ галаз женг» тIвар алай федеральный проектдин мярекатар уьмуьрдиз кечирмишун патал пулдин такьатар чара авунва. Идакай РФ-дин Гьукуматдин сайтда хабар гузва.

ИкI, чешмеди раижзавай къейдерай малум жезвайвал, кьилди къачуртIа, уьлкведин регионри эндокринологический центраяр тадаракламишун ва маса серенжемар кьиле тухун патал 4,2 миллиард манатдилай виниз такьатар къачуда. Къейдзавайвал, пулдин такьатар 53 региондив агакьда.

Хабар гузвайвал, гьакIни хуьрера ва яргъал тир чкайра шекердин диабетдикди начагъбуруз куьмек гудай медицинадин идараяр гьам тамамдаказ, гьамни цIийи кьилелай тадаракламишун патал федеральный бюджетдай­ саки 470 миллиард манат ракъурда. Къейдзавайвал, и пулдин такьатрихъ 60 регионда медицинадин тешкилатар патал 379 уьлчме гликированный гемоглобиндин анализ тухудай тадаракар (анализатор гликированного гемоглобина) маса къачуда.

Идалайни алава яз, чешмеди къейдзавайвал, пул чара авунвай хилерикай сад шекердин диабетдикди начагъ­ аялар ва кIвачел залан тир дишегьлияр глюкозадин гьалдал­ датIана гуьзчивал тухудай къурулушралди таъминарун я. Чешмеди раижзавайвал, санлай къачурла, и макьсадриз саки 2 миллиард манат пул чара авунва.

Хабар гузвайвал, шекердин диабетдикди начагъ аялар­ ва кIвачел залан тир дишегьлияр патал абурун ивида­ глюкозадин дережа гьи гьалда аватIа, гьадал гуьзчивал тухун лап кьетIидаказ герек кар я, абуруз язавай инсулиндин кьадар къайдадик кутун патал. Чешмеди раижзавай къейдерай гъавурда акьазвайвал, адетдин «тест-полоска» жуьредин глюкоза ахтармишдай алатрилай, винидихъ вичикай ихтилат физвай къурулушдин (система непрерывного мониторинга глюкозы) кIвалахдихъ артуханвал ава. Кьилди къачуртIа, и тадаракри йифизни юкъуз глюкозадин кьадардал гуьзчивал тухун таъминарзава ва адан дережа агъуз аватунин ва я хкаж хьунин делил вахтундамаз тайинариз куьмек гузва.

39,3 процентдин

РФ-да кьезил автомобилар акъудун 9 вацра 39,3 процентдин артух хьанва. Идакай, гьукуматдин статис­тикадин Федеральный къуллугъдал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Чешмеди кхьизвайвал, Росстатдин делилралди, 2024-йисан январь-сентябрь варцара кьезил машинар акъудун, винидихъ къейднавайвал, 39,3 процентдин артух хьанва — 508 агъзур уьлчмедал кьван; пар чIугвадай машинар — 11,7 процентдин — 14 агъзур уьлчмедал кьван.

Изданидин къейдерай малум жезвайвал, сентябр­дин вацра йисан гьисабдалди автотехника акъудун са акьван гзаф тушиз артух хьанвай. Амма варцарин ре­къем­ралди гьисаба кьуртIа, кьезил машинар акъудун виле акьадайвал виниз акъатнава.

ИкI, кьилди къачуртIа, алай йисан сентябрдин вацра, шазан и муддатив гекъигайла, кьезил машинар акъу­дун — 2,7 процентдин, алай йисан августдин рекъемдив гекъи­гайла, 29,5 процентдин гзаф хьанва. Чешмеди кхьизвайвал, тамам тир рекъем Росстатди гъизвач, амма ада виликан вахтара чапнавай материалар фикирда кьурла, и рекъем 66 агъзур уьлчмедин дережада ава. Изданидин делилралди, им 2022-йисан февралдилай инихъ виридалайни еке нетижа я, а чIавуз 108 агъзур уьлчме гъвечIи машинар гьазурнавай.

Гьа са вахтунда изданиди кхьизвайвал, 2024-йисан сентябрдин вацра РФ-да акъуднавай пар чIугвадай машинрин кьадар йисан гьисабдалди 3,9 процентин гзаф хьанва. «Интерфаксди», Росстатдин делилрал бинеламиш хьана кьунвай гьисабралди, тамам рекъемралди им саки 19 агъзур уьлчме пар чIугвадай машинар я. Къейдзавайвал, 2021-йисан декабрдилай инихъ им виридалайни виниз тир рекъем я, а чIавуз пар чIугвадай 20,5 агъзур автотехника акъуднай.

РикIел хкин, виликдай чна, «Автостатдал» асаслу яз, и агентстводин гьисабралди, 2024-йисан сад лагьай паюна уьл­кведин агьалийри ишлемишнавай кьезил­ машинар маса къачуниз 3 триллионни­ 226 миллиард манат харжнавайдакай кхьенай. Чешмеди гъизвай делилралди, алатай йисан январь-июнь варцарин нетижайрив гекъи­гайла, им 19 процентдин гзаф я: а чIавуз и ре­къем­ 2,7 триллион манатдиз барабар тир.

Аналитикадин агентстводи а чIавуз гъайи делилралди­, санлай къачурла, 2024-йисан сифтегьан зур йисан къене гьам цIийи, гьамни ишлемишнавай машинар маса къачуниз агьалийри 5,5 триллион манат харжнава. 2023-йисан и муд­датдив гекъигайла, им 45 процентдин гзаф я.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов