Вилив хуьзва

РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводи вилив хуьзвайвал, уьлкведа 2024-йисуз 1,6 миллион тонн ичер кIватI хъийида. Ихьтин прогноз Кьиблепатан ва Кеферпатан Кавказдин регионрай агакьарнавай  делилрин бинедаллаз гьазурнава. Идакай, министерстводин кьил Оксана Лутан гафарал асаслу яз, «Агроэксперт» сайтди хабар гузва.

Чешмеди кхьизвайвал, 2023-йисуз тешкиллу сектордай 1,7 миллион тонн ичер кIватI хъувунай. Виликдай майдиз кье­зил аязар хьунихъ галаз алакъалу яз, министерстводи 2024-йисуз ичерин бегьер 2023-йисан нетижайрилай тIимил (1,5 миллион тонн) жеда лагьана гиман гъанай. Гила ведомстводи гузвай цIийи рекъем винизди я.

«Кьиблепатан ва Кеферпатан реги­онрин эхиримжи делилар фикирда кьурла, чна майвайрин ва куьлуь емишрин (ягоды) жигьетдай виликамаз кьунвай ре­къем цIийи хъувуна ва чи багъманчийри саки 1,7 миллион тонн емишар, абурун арадай яз 1,6 миллион тонн ичер кIватI хъийи­да лагьана умуд кутазва», — лугьузва чешмеди.

Къейд ийин хьи, «Агроэкспертди» гьакI­ни хабар гузвайвал, 1-октябрдин делилралди, багъларин 45 процент майданрай 0,71 миллион тонн ичер кIватI хъувунва. И кар давам жезва.

Чешмеди кхьизвайвал, министерстводи чIемедин культурайрин, салан майвайрин ва картуфрин бегьеррин жигьетдайни хъсан нетижаяр вилив хуьзва. Идалайни алава яз, чешмеди гъизвай делилрай малум жезвайвал, техилдин магьсулрин бегьердин кьадарни 132 миллион тонндив агакьнава. Виликамаз кьунвай делилралдини къалурнавайди гьа и рекъем тир.

РикIел хкин: виликдай чна, РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводал асаслу яз, уьлкведа тешкиллу сектордай 3 миллион тонндилай гзаф салан майваяр кIватI хъувунвайдакай хабар ганай.

Кьилди къачуртIа, чешмеди къейдзавайвал, алай йисан эвел кьилелай инихъ 12-сентябрдалди тешкиллу секторда 2 миллион тонндилай виниз ачух накьвадин­ салан майвайрин бегьер вахчунва. Хабар­ гузвайвал, алатай йисан и муддатдив ге­къигайла, им 56,9 агъзур тонндин гзаф я.

Идалайни алава яз, министерстводи гъизвай делилралди, уьлкведин агра­рийри 1,1 миллион тонндилай гзаф теп­лицайрин продукцияни кIватI хъувунва. Алатай йисан рекъемдив гекъигайла, им 1,4 процентдин гзаф я. КIватI хъувунвай и бегьердикай 470 агъзур тонн — помидорар, 620 агъзур тонни афнияр я.

Агъуз аватнава

Урусатда 2024-йисан августдин вацра эцигнавай яшайишдин кIвалерин кьадар 9,2 миллион кв. метрдив агакьнава. 2023-йисан и муддатдив гекъигайла, им 9,5 процентдин тIимил я. Идакай, Росстатдал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Гьа са вахтунда чешмеди къейдзавайвал, алай йисан январь-август варцара уьлкведа яшайишдин кIвалер эцигун 71,3 миллион кв. метрдив агакьнава (2023-йисан сифтегьан 8 вацран нетижайрив гекъигайла, им 1,6 процентдин гзаф я).

ГьакIни изданиди гъизвай делилралди, кьилди къачуртIа, 2024-йисан июлдин вацра уьлкведа 8,6 миллион кв. метр яшайишдин кIвалер эцигнава. Къейдзавайвал, алатай йисан и муддатдив гекъи­гайла, и рекъем 9,5 процентдин гзаф я.

Санлай къачурла 2023-йисуз яша­йишдин кIвалер эцигунин кьадар 7,5 процентдин артух хьанвайди къалурнай: икI, 2023-йисан нетижайралди, рекорддин (гуьзчивал тухузвай 1991-йисалай инихъ вири вахтунда) 110 миллионни 438,5 агъзур кв. метрдин яшайишдин кIвалер вахканай. Къейдзавайвал, идалай виликан рекорд и жигьетдай 2022-йисуз эцигнай — 102,7 миллион кв. метр.

Цин девлетрин гьакъиндай

РФ-да хъвадай ва дигидай цин игьтиятар суткада 81 миллион куб. метрдикай ибарат я, чилин кIаник квай церин 23 агъзур мяден ахтармишна чирнава, 16 агъзур ишлемишзава. Идакай, уьлкведин тIе­биатдин ресурсрин ва экологиядин министр Александр Козлован гафарал асаслу яз, ведомстводин сайтда хабар гузва.

Чешмедин гафаралди, юкьван гьи­саб­­далди агьалияр целди таъминару­нин кьадар суткада 491 литрдиз барабар я,  и жигьетдай норматив лагьайтIа, 180 литр я.

Гьа са вахтунда министерстводин пресс-къуллугъди гьазурнавай материалда къейдзавайвал, чилин кIаник квай ятарин игьтиятрал (запас) гьалтайла, Урусат дуьньяда и рекьяй кIвенкIвечи «вадан» (вад уьлкведин — ред.) сиягьда гьатзава.

Чешмеди кхьизвайвал, чилин кIаник квай ятар агьалияр целди таъминарун патал ишлемишзава, технический ятар лагьайтIа, — промышленность патал, гьакI хуьруьн майишат патални.

Пресс-къуллугъди гъизвай делилралди, чилин кIаник виридалайни гзаф ятар квай чкаяр ибур я: Москвадин областдин Приокский ва Краснодардин крайдин Краснодарский. Анра гьарна авай цин игьтияжрин кьадар суткада са миллиондилай виниз куб. метрдикай ибарат я.

Къейдзавайвал, санлай къачурла, уьлкведа хъвадай ва чилин кIаник квай технический ятар чирун, ахтармишун ва хкудун патал 60 агъзур лицензия кардик ква. Гьа са вахтунда игьтиятар ишлемишунин кьадар юкьван гьисабдалди вири уьлкведа саки 17 процентдикай ибарат я. Виридалайни гзаф — Ингушетияда — саки 50 процент. Гьа са вахтунда Кеферпатан Кавказдин федеральный округда  чилин кIаник квай ятарин игьтиятар ишлемишун виридалайни агъузди я — 10 процент.

Министерстводи гьазурнавай материалда кхьизвайвал, гьа са вахтунда яд бес кьадар авачир регионарни ава, анра чилин кIаник квай ятарин чешмейривай винел патан ятар эвез ийиз жеда. Ихьтин чешмеяр жагъурун патал гьукуматди гьар йисуз, «ТIебиатдин ресурсар кIвалахдик кутун ва ишлемишун» («Воспроизводство и использование природных ресурсов») программадин сергьятра аваз, 200 миллион манат чара ийизва.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов