Агъуз аватнава

Урусатда январь-август варцара, алатай йисан и муддатдив гекъигайла, цIивин хкудунин кьадар 1,8 процентдин тIимил хьанва — 275 миллион тонндал кьван. Ида­кай, Росстатдал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Кьилди къачуртIа, къванцин цIивин хкудунин кьадар 215 миллион тонн  хьанва­ (-3,1%), и гьисабдик 14 миллион тонн антрацитни (цIивиндин вини еридин  жуьре) ква. Гьа са вахтунда кайи къванцин цIивиндин (кокс) кьадар 8,5 процентдин артух хьанва — 73,9 миллион тонндал кьван. Амай жуьрейрик акатзавай къванцин цIивинар лагьайтIа, 127 миллион тонндив агакьна хкуднава (- 6,8%), рагъулвал квай цIивин (бурый уголь) лагьайтIа, — 3 процент гзаф къачунва, 60,1 миллион тонндилай виниз.

Изданиди кхьизвайвал, апрелдин юкь­вара уьлкведин энергетикадин министр Сергей Мочальникова 2024-йисан 1-кварталда цIивин къецепатан уьлквейриз ракъурунин кьадар са акьван гзаф тушиз агъуз аватнавайди къейднай.

Хабар гузвайвал, майдин сифте кьиляй уьлкведин гьукуматди цIивиндиз талукь хиле кIвалахзавай карханайриз куьмек гунин макьсаддалди 1-майдилай 31-августалди энергетический цIивин ва антрацит экспорт авунин харж (пошлина) къуватдай вегьенай. Гуьгъуьнлай, августдин эхирда, и серенжем 2024-йисан декабрдалди давамар хъувуна.

Шазандалай артух

Урусатдай къецепатан уьлквейриз ра­къурдай гъуьруьн кьадар 2024-йисуз 1,5 миллион тонндин дережада хьун пландик кутунва, им, 2023-йисав гекъигайла, 0,5 миллион тонндин гзаф я. «Интерфакс» изданиди кхьизвайвал, идакай Урусатдин гъуьр регъведай ва чIахар гьасилзавай карханайрин союздин президент Игорь Свириденкоди хабар гана.

«Чна къецепатаз акъудзавай гъуьруьн­ кьадар гьамиша 250-300 агъзур тонн­­ди­кай ибарат жезвай. 2022-йисуз экс­порт­дин кьадар 881 тонндив агакьайла, и ре­къем хейлин виниз акъатна. Гуьгъуьн­лай мадни 15 процент алава хъувуна ва 1 миллион тонндилай алатна» — лагьана Игорь Свириденкоди.

«2024-йисуз пландик 1,5 миллион­ тонн ква», — раижна уьлкведин гъуьр ­ре­­гъ­везвай ва чIахар гьасилзавай кар­ха­най­рин союздин президентди. Адан гафарал­ди, гъуьр регъведайбур и ре­къем­див секиндаказ эгечIна, абуру им тIем акакьдай кьадар тирдакай лагьана.

Ада раижнавай делилрал асаслу яз, 2022-йисуз 333,6 миллион доллардин­ къимет авай гъуьр экспорт авуна. 2023-йисуз къецепатан уьлквейриз ракъу­рай и жуьредин метягь артух хьанатIани, къиметдин кьадар агъуз аватна — 307 миллион доллардал кьван. Гьа са вахтунда къейдзавайвал, виликамаз кьунвай делилралди, 2030-йисуз гъуьр экспорт авунин кьадар 1,7 миллион тонндив агакьда.

Дидевилин ­капиталдикай

Дидевилин капитал алукьдай йисуз 7,3 процентдин индексация авун пландик кутунва, нетижада сад лагьай аялдиз ам гунин кьадар —  676 агъзур манатдилай виниз ва кьвед лагьай аялдиз гузвай пулдин такьатрин кьадар 893 агъзур манатдилай артух хьун вилив хуьзва.  Идакай, махсус чешмедал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

2025-йисуз хизанда сад лагьай аял хьунай гузвай дидевилин капиталдин кьадар — 676 агъзурни 398,58 манат, 2026-йисуз — 706 агъзурни 836,52 манат, 2027-йисуз 735 агъзурни 109,98 манат жеда.

Кьвед лагьай ва адалай гуьгъуьниз хьайи аялар патал и серенжемдин сер­гьятра аваз гузвай куьмекдин кьадарриз талукь рекъемар ихьтинбур я: 2025-йисуз — 893 агъзурни 835,55 манат, 2026-йисуз — 934 агъузрни 058, 15 манат, 2027-йисузни — 971 агъзур 420,48 манат.

Чешмеди кхьизвайвал, дидевилин капиталдин индексация авун виликан йисуз хьайи инфляциядин рекъем фикирда кьуна тайинарда. ИкI, 2025-йисуз — 7,3 процент, 2026-йисуз — 4,5 процент, 2027-йисуз — 4 процент.

Саки 450 млрд ­манат харжнава

«Автостат» агентстводин гьисабралди, 2024-йисан августдин вацра уьлкведин агьалийри цIийи машинар маса къачуниз 449,5 миллиард манат харжнава. Идакай аналитикадин агентстводин сайтда хабар­ гузва.

Экспертри къейдзавайвал, алай йисан июлдин вацрав гекъигайла (404,4 миллиард манат), и рекъем 11 процентдин артух хьанва ва, алатай йисан августдин нетижайриз килигайла (344,3 миллиард манат), 31 процентдин гзаф я. Гьа са вахтунда агентстводи кхьизвайвал, августдин рекъемдилай гзаф кьадар пул агьалийри машинар къачуниз мартдин вацра харжнава — 496 миллиард манат.

Къейдзавайвал, автомобилар къачуниз ийизвай харжияр артух хьун гзафни-гзаф абур маса гунин кьадар виниз акъа­тунихъ галаз алакъалу ийизва. Агентст­води гъизвай делилралди, гатун эхиримжи вацра уьлкведа 148,3 агъзур кьезил машин маса ганва, им эхиримжи 3,5 йисан виридалайни еке рекъем я.

Идалайни алава яз, чешмеди кхьизвайвал, эгер 2024-йисан 8 вацран нетижайриз килигайтIа, и муддатда уьлкведа цIийи машинар маса къачуниз 3,1 триллион манатдилай артух пулдин такьатар харжнава. Хабар гузвайвал, 2023-йисан январь-август варцарин рекъемдив ге­къи­гайла, им 80 процентдин гзаф я.

Виликдай чна хабар гайивал, агентстводин гьисабралди, 2024-йисан сад лагьай паюна уьл­кведин агьалийри ишлемишнавай кьезил­ машинар маса къачуниз 3 триллионни­ 226 миллиард манат харжнава. Чешмеди гъизвай делилралди, алатай йисан январь-июнь варцарин нетижайрив гекъи­гайла, им 19 процентдин гзаф я: а чIавуз и ре­къем­ 2,7 триллион манатдиз барабар тир.

Аналитикадин агентстводи а чIавуз гъайи делилралди, санлай къачурла, 2024-йисан сифтегьан зур йисан къене гьам цIийи, гьамни ишлемишнавай машинар маса къачуниз агьалийри 5,5 триллион манат харжнава. 2023-йисан и муд­датдив гекъигайла, им 45 процентдин гзаф я.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов