Дербентда яшар тамам тахьанвай аялар патал кардик квай яшайишдинни реабилитациядин центрадин (СРЦН) директор Рагьимханова Шекер Кьасумхановнадихъ галаз чна фадлай алакъа хуьзва. Ана кьиле физвай цIийивилерикайни къулайвилерикай чун хабардар я. Еке мумкинвилер авай алай девирда, чпихъ диде-буба, багърияр аваз, етимрин жергеда гьатна, аялар и ва маса центрайриз аватун рикIивай кьабулиз жедай кар туш. Гьар са аялдин кьисметдихъ санлай хизандин, ана авай амай аялрин кьисметарни гала эхир. Гьа са вахтунда къейд ийин: аялриз куьмекар гудайбур, абурун тIалдикай хабар кьадайбур ава. Гьа ихьтинбурукай чаз и йикъара Шекер ваха суьгьбетна.
2000-йисалай кардик квай центрадиз алатнавай йисара агъзурралди аялрин агъур кьисметар акуна. Уьмуьрдин ва яшайишдин рекьяй четин гьалда гьатай аялар, йиф-югъ талгьана, кьабулиз гьазур чка тир иниз абур асул гьисабдай ОМВД-ди, къаюмвилин отделди, КДН-дин (яшар тамам тахьанвай аялрин месэлайрал машгъул комиссия), КЦСОН-ди рекье туналди гъизва. Малум хьайивал, алай вахтунда центрада 49 къуллугъчиди кIвалахзава. Абур гьар сад иниз акъатай аялрин рикIикай хабар кьаз, абур уьмуьрдин четин уламрай акъудиз гьазур, абурун руьгьдинни ахлакьдин дибар мягькемаруник лайихлу пай кутазвай чешнеяр я. Са гафуналди, чпин хивевай везифаяр кьилиз акъудиз тахьай диде-бубайрин яшар тамам тахьанвай аялрин векилар и центрадин къуллугъчийрикай жезва.
— Хиве кьан, центрадин кIвалах психологиядин жигьетдай агъурди я. ГьикI хьи, хизанда, кIвале къалмакъал аваз, дидедизни бубадиз аялдихъ гелкъведай вахт, мумкинвал, такьатар авачирвиляй (ва я маса себебралди) ва я диде-буба чпин (диде-бубавилин) ихтияррикай магьрумнаваз, аялар иниз акъатайла, абуру мукьвал-мукьвал гьа са суалар гуда: «Зи диде мус къведа? Зи буба мус къведа? Зун инай мус хутахда? Зун чи кIвализ мус хъфида?». Гьар са аялдиз вичин диде-буба багъри, играми ксар я. Бязи вахтара заз чIехибур, чпел «диде» ва «буба» тIвар алайбур, и кардин гъавурда акьан тийизвай хьиз я, — лугьузва Шекер ваха. — Дугъриданни, инсанар гьар жуьрединбур ава: садбуру чарадан тIал жуванди хьиз гьиссда, масадбуру жуван багърийриз тIал «багъишда». Зун инанмиш тирвал, чи Дагъларин уьлкведа чарадан дердиникай, тIалдикай хабар кьадайбур, лугьурвал, гьарайдиз гьай лугьудайбур, хъсанбур писбурулай гзаф ава. Чи центрада, Дагъустандин зегьметдин ва яшайиш вилик тухунин министерстводин стандартрив кьурвал, лазим вири жуьредин куьмекар пулсуздаказ гузва. Авайвал хиве кьуртIа, центр кардик квай дарамат са акьван гегьеншди туш, амма аялар патал ина къулай вири шартIар тешкилнава. Абур кфетлу тIуьнралди таъминарзава. Амма четин месэлаярни бязи вахтара гьалтзава. ИкI, центрадин гьаятда цанвай къир ханваз, чIехи хъалхъамар акъатна, марф къвайила, анра яд акъвазиз, вирер арадал къвезвай, аялар гьаятдиз акъудиз жезвачир, — суьгьбетзава Шекер Кьасумхановнади. — Чи тIалабуниз Госдумадин депутат Мурад Гьажиева ва Дербентдин коньякрин комбинатдин директор Загьирбег Таибов кьиле аваз коллективди спонсорвилин куьмек гана. Тротуардин плитка акъуддай «ДКК» АО чпин везифайрив жавабдарвилелди эгечIунин нетижа яз, къенин юкъуз чи центрадин аялрихъ хъсандиз туькIуьрнавай гьаят хьанва. Абур самокатрал, роликрал алаз къугъвазва, хейлин маса къугъунарни абуруз михьи гьавадал кьиле тухудай мумкинвал хьанва. Инанмиш я хьи, гуьрчег хьанвай, лугьурвал, абур акьалтнавай гьаятда аялрин рикIер шад ва гуьгьуьларни ачух жеда. За жуван, гьакI вири коллективдин ва аялрин тIварунихъай аялрин мурад-тIалабун кьилиз акъудунай чи дустариз — Гьажиев Мурад Станиславовичаз, Таибов Загьирбег Таибовичаз, Исаев Митмин Исаевичаз рикIин сидкьидай сагърай лугьузва. Гьаятдин чиле плитка тун виниз тир пешекарвилелди са куьруь вахтунда кьилиз акъудай къизилдин гъилер авай устIар Кьасимов Марат Къиясовичан ва адан командадин, материал чкадал агакьарай водителдин, чаз куьмек гайи гьар са касдин тIварунихъни заз чими келимаяр агакьариз кIанзава. Къуй Аллагь чпелай виридалай рази хьурай! Михьи ниятривди кьилиз акъуднавай гьар са кар суваб, садакьа я. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана: «Гьакъикъатда, гьар са мусурмандин везифа я гьар юкъуз садакьа гун». Алава хъувуна: «Рекьелай манийвалзавай затI алудун — садакьа, инсандиз дуьз рекьел атунин насигьат гун — садакьа, азарлудаз куьмек гун — садакьа, хъсан кар авунин эмир гун — садакьа, ихтияр авачир затI къадагъа авун — садакьа, салам кьун (саламдиз жаваб хгун) садакьа я». Уьмуьрдин четин хъутIалар кьисмет хьана, чи центрадиз акъатнавай аялар патал куьмек гузвай гьар са касдин садакьа Аллагьди кьабулрай! — алхишзава ада.
РикIел хкин: Шекер Рагьимхановадин ери-бине Мегьарамдхуьруьн райондин Хуьрелрин хуьряй я. 1993-йисуз школа акьалтIарай руш ДГУ-дин социальный факультетдик экечIна. Гуьгъуьнлай ада Иваново шегьердин госуниверситетда юриствилин пешени къачуна. Алай вахтунда Дербентдин колледжра яшайишдин хилен юриствилени зегьмет чIугвазва. 2000-йисалай ада Дербентда а чIавуз цIийиз кардик акатнавай СРЦН-да кIвалахзава. Сифтедай центрадин ихтияррин куьмекдин отделенидин заведующий хьана. ЦIинин январдилай СРЦН-дин директордин везифаяр кьилиз акъудзава.
Рагнеда Рамалданова
