Алатай гьафтеда Россиядин МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управленидин начальникдин заместитель (гражданвилин оборонадин ва агьалияр хуьнин рекьяй), полковник Муслим Шарафеддинович Девришбегова республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз пресс-конференция кьиле тухвана. «Дагестанская правда» газетдин конференц-залда кьиле фейи ам, санлай къачурла, дуьньяда алай вахтунда кьиле физвай вакъиаяр фикирда кьуналди, чи регионда кьетIен гьаларин вилик пад кьун патал кьиле тухузвай кIвалахдиз талукьарнавай. Мугьманди гьакIни гражданвилин оборона арадал атуникай, адан макьсаддикай суьгьбетна, журналистрин суалриз жавабар гана. М.Девришбегова къейд авурвал, вири серенжемар гражданвилин оборонадиз талукь федеральный закондин бинедаллаз кьилиз акъудзава.
— Сир туш, чун гьич рикIелни алачир хьтин вакъиаяр, хаталувилер, бедбахтвилер кьилел атун мумкин тир девирда яшамиш жезва. Вахтар алатурдавай гзаф крар дегиш жезва. Эгер са 300 йис идалай вилик гъиле турни къалхан аваз дяве чIугвазвайтIа, ахпа тфенгдини автоматди абурун чка кьунатIа, гила дявекарри асул гьисабдай санлай гзаф инсанар тергдай яракьар ишлемишзава. КьетIен гьаларин вилик пад кьун ва абур арадал атай чIавуз агьалийриз куьмек гун патал чи уьлкведихъ махсус къуллугъ ава — МЧС-дин гражданвилин оборона (ГО). Агьалияр хуьнал гьалтайла, сифтегьан махсус подразделение Советрин Союз арадал атай чIавуз тешкилнай. 1932-йисуз Вирисоюздин МПВО-дин (местная противовоздушная оборона) къурулушдиз талукь приказ акъатна. 1961-йисалай ам СССР-дин гражданвилин оборонадин подразделенидиз элкъуьрна, 1993-йисуз — гражданвилин оборонадин крарин, кьетIен гьаларин ва тIебиатдин бедбахтвилер арадай акъудунин рекьяй министерстводиз (РСЧС), — суьгьбетна мугьманди.
М.Девришбегова къейд авурвал, тIварар дегиш хьанатIани, къенин йикъан МЧС-дин къуллугъчийрин кьилин везифайрик яшайишдин объектрин хатасузвал таъминарун, промышленностдихъ, техникадихъ галаз алакъалу мусибатрин, тIебиатдин бедбахтвилерин вилик пад кьун акатзава. Абурун чIуру нетижаяр арадай акъудун хьиз, государстводи вилик эцигзавай маса месэлайрини важиблу чка кьазва. Килди къачуртIа, къуллугъди мажбуридаказ кьилиз акъудун лазим тир серенжемрик суткадин кьиляй-кьилиз, яни йиф-югъ талгьана, кьетIен гьалар арадал къвезвайдакай хабар гузвай гьи жуьредин хьайитIани сигналар ахтармишун ква, гьикI хьи, мусибатдин чIуру нетижаяр арадай акъуддалди, адан вилик пад кьун регьят я.
Мугьманди и йикъара Каспийскда, Халилован куьчеда, яшайишдин кIвалерин кварталда гражданвилин оборонадин къурулушдин серенжем (адаз регьбервал гайиди Муслим Девришбегов тир) кьиле тухвайдини рикIел хкана. Ам кьиле физвай гьал Россиядин МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управленидин начальник Нариман Къазиагьмедова, чкадал атана, ахтармишна. И серенжемда шегьердин кьилин сад лагьай заместитель Сергей Шагьвалиева, муниципалитетдин ГО ва ЧС-дин управленидин регьбер Арсен Велиева, республикадин шегьеррин ва районрин администрацийрин векилри, волонтерри иштиракна.
Журналистри Муслим Девришбеговавай, республикада кьетIен гьалар атайтIа, далдаламиш жедай чкаяр (бункерар, подвалар ва икI мад) ва бес кьадар противогазар авани лагьана хабар кьуна. Гайи жавабдай раиж хьайивал, къенин девирда чIуру гьалар арадал атай чкайрай инсанар масанриз акъудунин (эвакуация) тежрибадикай менфят къачузва. Хатасузвал таъминарунин такьатрин кьадар ада раижнач, амма и рекьяй рикIик секинсузвал кутадай месэлаяр авачирдахъ инанмишарна. Мадни хабар гайивал, МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управленидин вири къуватар чIуру гьалар арадал атун тавун патал желбнава. КьетIен гьалар арадал атайтIа, кIвалахдив эгечIиз гьазур я.
Эхирдай М.Девришбегова массовый информациядин такьатрин векилриз хьиз, вири дагъустанвийриз, гьакI республикадиз къвезвай туристризни мобильный телефонра «Россиядин МЧС» приложение тун, адакай менфят къачун меслят къалурна. ГьикI хьи, ана кьетIен гьалар арадал атай вахтунда вуч авун лазим ятIа (къутармишдайбуруз зенг авун, геолокация тайинарун, ихьтин вахтунда кьилиз акъудун лазим тир маса кIвалахрин гьакъиндайни), чирвилер ва меслятар къалурнава.
Регина Семедова
