Къецел хъуьтIуь агъавалзавай­. 2021-йисан­ декабрдин эхирар тир. Экуьнахъ, нянихъ гьуьлуьн къерех­диз экъечIзавай чи, са къатдин­ итимрин, арада гьуьжет арадал атана. Советрин Армиядин  жергейра къуллугъна, гила отставка­да авай майор Алисултана, Рагъ­акIидай патан­ ва США-дин политикрин лагълагъар тик­рар авунал­ди, Украинани Россия дяведин май­­дан­диз экъечIд­айдакай лугьуз­вай. Амайбур­ адахъ галаз­ рази тушир. ГьакI — зунни. Чна къейдзавай хьи, Украинадин ва Россиядин агьалияр са дин гвай, са бинеяр, тарих авай, тIимил дегишвилер квай гьа са чIалан иесияр, стхаяр я. ГьакI хьайила, дяведин гьерекатриз рехъ гудач. Жезмай кьван Донбассдин месэла ислягьвилелди гьялдай рекьер жагъурда. Гьайиф хьи, икI хьанач. Чеб США-диз маса гайи, адан зуьрнедал кьуьлзавай, хайи халкьдин итижар кваз такьур Украинадин кьиле авайбур себеб яз.

Малум хьайивал, США-ди ва коллективный­ Западди туь­туь­нихъ­ кьван яракьралди ва дол­лар­­ралди таъминарзавай Украина­, адан кьилиз «Донбассда дяведал эхир эцигда, ислягьвилиз­ къуллугъда» эвер гунралди атай Зеленский До­нецкдин, Луганс­кдин­ республикайрал вегьез­, абур муь­тIуьгъариз гьазур хьанвай кьван. Рос­сияди­ са кам вилик къачуна — Зеленский­динни адан амадагрин планар чIурна. Ингье дяведин гьерекатар­ йисни зура давам жезва. Вишералди жегьил итимар къурбандриз элкъвезва, кIвалер, да­раматар барбатIзава, хуьрер, ше­­гьерар хара­пIайриз элкъуьрзава, месэлаяр ислягьвилелди, меслятдалди гьялдай чкадал.

Россиядин Президент Влади­мир Путин, гьел­бетда, бинедилай­ месэла ислягьвилелди­ гья­лунин­ те­рефдар тир. Махсус серенжемдив эгечIайлани, ада дяведин гье­рекатар акъвазарун, меслятдал­ атун патал ислягьвилин икьрар ку­­тIундай десте кардик кутунай. Идан гьакъин­дай США-дин, Франциядин, Германиядин, Вели­ко­бри­таниядин кьилер хабардарна, Рагъ­­акIидай патан уьлквейрин чIе­хи­бурухъ галаз гуьруьш­миш хьана. Амма абуру тапарарна. Белоруссияда, Туьркияда кьиле тухвай рахунарни вахт акъудун, дяведиз мадни хъсандиз гьазур хьун патал тир кьван. Коллективный Западди вичин кьве чин, ягьсузвал, угърашвал къалурна. Къе я Киевди, я Россиядиз акси акъвазнавай Германияди, Францияди, Англияди, США-ди ислягьвиликай са гафни хълагьзамач. Абуру худда Зеленский яракьралди, ишлемишун къадагъа авунвай ракетайралди таъминарзава.

Ихьтин гьалара ООН-ди, адан Генеральный­ Ассамблеяди, Хата­сузвилин Советди чпин гаф лугьун лазим я. Гьайиф хьи, абурни кисна­ва. ООН-да Россиядин векилди­ лагьайвал, ООН Украинади гьазурзавай фейкар раиждай май­дан­­диз элкъвенва. ИкI хьун лазим туш эхир. ООН-дихъ вичин къанунар, ери­яр, истемишунар авайди я эхир.

США-ди къугъурзавай нинидиз элкъвенвай­ ООН вичин хиве­ тунвай гьакъикъи везифайри­вай яргъаз жезва. 2014-йисалай Украинадиз­ регьбервал гайи ва гузвай­ гьакимдарри Донбасс­дин ислягь агьалияр ракетайрин, тупарин­ гуьл­лейрин харцик кутунва. Шко­ла­яр, аялрин бахчаяр, агьали­яр целди, электроэнергиядалди, газдалди таъминарзавай имаратар барбатIзава, агъзурралди инсанри, машинри гьерекатзавай­ муь­­къ­вер хъиткьинарзава. Алчах, инсансуз вагь­­­шивал давамарзава. ООН-дин къурулушар ла­гьайтIа,  кис­нава.

2001-йисуз ООН-дин Генеральный Ассамб­леяди кьабулай къарардалди гьар йисан 21-сентябрдиз дуьньядин халкьари ислягьвилин Международный югъ къейдзава. Идан макьсад дя­ве­яр­ акъвазарун, гужунин, зулумдин кра­­рикай кьил къакъудун я. Гьа са вахтунда государствойрин къе­непата ва халкьарин арадани­ ислягьвилин фикирар, идеалар мягькемарун. ООН-ди вири уьл­квейриз, халкьариз Ислягьвилин юкъуз дяведин, къал-къиждин гьерекатар акъвазарун, дуьньяда ислягьвилин гьалар твадай серенжемар, мярекатар тухун тек­лифзава, амма бязи уьл­квейрин гьукумдарри­ чпиз вири ихтиярар авайди, маса халкьар, государствояр­ кIеве твадай такьат, гуж авайди яз гьисабзава.

ООН-дин Генеральный Ассамблеяди 32 йис идалай вилик дуьньядин халкьариз ислягь уьмуьр­ тухудайвилин, ислягьвилин тереф хуьдайвилин ихтиярар авайвилин Декларация кьабулнай. Аквазвайвал, ООН-ди вичи кьабулнавай ва­­жиблу документар кваз хкьазмач. Государст­войрин, политический партийрин кьилерин, об­щест­венный организацийрин ва маса­ талукь кса­­рин везифа гьар са чкада ислягьвилин гьалар­ арадал гъун я.  ГьикI лагьайтIа, ислягьвал­ авай чкада инсанди вич азаддиз, гумрагьдиз, шаддиз гьиссзава, ада авай мумкинвилерикай вичизни, обществодизни хийир хкатдайвал менфят къачузва. Амма алай вахтунда коллективный Западди­ тухузвай ва зайиф уьлквейрал илитI­завай сиясат ислягьвилихъ, дуствилихъ, стхавилихъ галаз са алакъани авачирди я.

Ислягьвал уьмуьрдин кьилин шартI я. Зурба пи­сатель Лев Толстоя  ихьтин гафар тунва: «Дяведин писвал, бедбахтвал ва ислягьвилин хушбахтлувал инсанриз акьван хъсандиз малум я хьи, чаз инсанар чизвай вахтунилай эгечIна, виридалайни хъсан алхиш сад я – ислягьвал хьурай».

Ислягьвилинни дяведин месэ­лаяр инсаният патал гьамиша кар алайбур я. Исятда абур мадни итижлубур хьанва. Агьалийрин яшайишдинни демографиядин къу­­рулушар, тIебиатдин, илимдин­ни техникадин гьалар, алемдин идеологиядин климат дегиш хьунихъ галаз тарихдин гьерекатар йигиндиз фидайла, дуьньядин ва ислягьвилин пайгарвал квахьзава. Дуьньядин агъа­валдай фикир аваз, чка-чкада къизгъин гьалар, дявеяр арадал гъизва. Вири сад хьана, ихьтин гьерекатар тежедайвал авуна кIанда.

Адет хьанвайвал, Ислягьвилин­ юкъуз дяведин гьерекатар авай вири чкайра абур акъвазарун лазим я. ООН-дин Уставди гьа икI истемишзава. Умуд кутаз кIанзава хьи, дяведик цIай кутазвайбуру и истемишунал амал ийида, инсанар­ телеф жедай женгериз рехъ гудач, Украинада, Сирияда, Палестинада, Африкадин бязи уьл­квейра яракьар кардик кутадач.

Дявеяр акъвазарун, гужунин, зулумдин крарикай кьил къакъудун цIалцIам гафар туш, инсаният хъсан крарихъ виликди тухудай мумкинвал арадал гъунин игьтияж я. Анжах ислягьвилин алакъайри, меслятди лап четин месэлаярни сада-садаз гьуьрмет авуналди меслятдивди гьялуни вири инсанар патал менфятлу, виле акьадай хьтин нетижаяр арадал гъида.

Жуьреба-жуьре азарар, каш, яша­йишдин четин шартIар себеб яз дуьньяда гьакIни агъзурралди инсанар телеф жезва. Ихьтин татугайви­лерихъ галаз женг чIугуна, виринра инсанриз кIва­лахдай, асайишвилелди яшамиш жедай шар­­тIар тешкилна кIанзавайла, мас­а халкьар лукI­виле тваз, чилер­ кьаз, жуван фикир амайбурал или­тIиз алахъун садани кьабулдай кар туш.

Алай аямда бязи государст­войрин кьилера акъвазнавайбуру­ тарихдин вакъиайриз, инсафсуз пачагьар себеб яз, цIай кутур дявейрин нетижайриз фикир гузвач­.

Ислягьвилин юкъуз суваррин мярекатрик «Ис­лягьвилин зенгинай» (Колокол мира) гужлу­ сесер акъудзава. «Колокол мира» 60 уьлкведин аялри кIватIай металлдин пулар (монетаяр) цIурурна туь­кIуьрнавайди я. Адан винел гзафбуруз малум тир гафар кхьенва: «Вири дуьньяда ислягьвал хьурай!» Гьар Исягьвилин юкъуз 15 декьикьада ислягьвилин зенг язава, дявейра телеф хьайибур рикIел хкуналди, са декьикьада инсанар кисна акъваззава. И зенгиник йиса кьве сеферда ван кутазва. Гатфариз, йикъанни йифен барабарвал жезвайла, гьакIни Ислягьвилин юкъуз.

Къуй чи несилрин япара гьамиша ислягьвилин зенгинин ван хьурай! Къуй чи кьилел ислягьвилин лифери лув гузвай ачух вили цав хьурай! Къуй чи кIвалера, гьаятра аялрин шад сесери агъавалрай!

Абад Азадов