«Сулеймана чи гьуьл мадни деринарна, дагълар мадни кьакьанарна»
Расул Гьамзатов
Малум тирвал, 18-май неинки Виридуьньядин музейрин, гьакI Дагъустандин шииратдин югъни яз къейдзава. Са шумуд цIуд йис идалай вилик Дагъустандин писателрин Союздин председатель Расул Гьамзатова СтIал Сулейман хайи югъ шииратдин югъ яз тайинарнай. ИкI, Дагъларин уьлкведа шииратдин цIийи сувар арадал атана. Адет хьанвайвал, гьар йисан 18-майдиз XX асирдин Гомеран сур ва гуьмбет алай чкадал, халкь кIватI жез, чIехи шаирдин экуь къамат рикIел хкизва.
И юкъуз шииратдин сувар Агъа СтIалдал шаирдин музейдин патавни тешкилзава. Ина иштиракун патал жуьреба-жуьре йисара СтIал Сулейманан ватандиз неинки са чи, гьакI къецепатан уьлквейрайни — Вьетнамдай, Германиядай, Тажикистандай – шаирар, гьикаятчияр, жемиятдин векилар мугьман хьанай. И сувар чи йикъарани гурлудаказ давам жезва.
Са мярекатда Дагъустан вири дуьньядиз машгьур авунай Расул Гьамзатоваз сада баркалла лагьайла, шаирди суал ганай: «Дагъустан дуьньядиз машгьур авур кьвед лагьай кас вуж ава?» И арада залда ацукьнавайбурукай са дишегьлиди, «Бес вун, вун тушни, Расул Гьамзатович?» лагьана, хабар кьурла, адаз жаваб хганай: «Зун СтIал Сулеймана машгьурнавай Дагъустанда дидедиз хьана!» И жавабдай чаз Расул Гьамзатов гьахъвал гвай ва СтIал Сулейманан ирсиниз гьуьрмет авур кас хьайиди аквазва.
За гьар йисуз СтIал Сулейманан шииратдин суварик иштиракзава. Жуьреба-жуьре йисара за Бакуда, Киевда, Новороссийскда тешкилай мярекатрани иштиракна. Са йисуз заз СтIал Сулейманан районда Расул Гьамзатов аваз кьиле фейи мярекатда иштиракунни кьисмет хьана. Захъ галаз санал — хуьруьн мектебдин директор Абдуселим Абдулмежидовазни.
Расул Гьамзатовакай СтIал Сулейманаз хва хьана лугьуз жеда. ЧIехи шаирдин ирс хуьн патал ада гзаф кIвалахар авуна. Са мисал.
СтIал Сулейман дидедиз хьайидалай инихъ 125 йис къейд авунин месэлаяр веревирд авун патал гьа чIаван райондин администрациядин кьил Абакаров Рудинан патав фенай. Меслят хьайивал, чун хуьруьн мектебдин директордин хва Абдулмежидан машинда аваз Махачкъаладиз рекье гьатна, Дагъустандин писателрин Союздиз. Расул Гьамзатов, чи бахтунай хьиз, къецепатан са уьлкведай хтана, вичин кабинетда авай. СтIал Сулейманан райондин векилар атанва лагьайла, ада, столдихъай къарагъна, Рудин Абукаров ва зун мукьвабур хьиз кьабулна. Чна СтIал Сулейманан шииратдин йикъар кьиле тухунин кар къвердавай зайиф жезвайди ва Дагъустандин шииратдин йикъар 5, 10 йисалай са сеферда тухуз кIанзавайдакай хабар гайила, ам ажугълу хьана. За икI лагьана:
— Гьуьрметлу Расул Гьамзатович, СтIал Сулейманаз пуд хва авай. Кьвед Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьана, сад хуьре кьена. Гьамзат бубадиз кьве хва ама. Жечни квевай сада Сулейман бубадиз хвавал авуртIа?
Ада, столдал алай телефон къачуна, обкомдиз зенг авуна, СтIал Сулейманан юбилейдин гьакъиндай совещание тухун тIалабна.
Югъ зи рикIел аламач, и совещанидиз Рудин Абакаров, Лида Стальская, Фейзудин Мамедов ва зун фена. Анал са шумуд кас, иллаки министр, чи халкьдин векил юлдаш Закержаев са шумуд декьикьада республикада авай четин гьаларикай рахана. Ихьтин шартIара акатай гьихьтин хьайитIани суварриз еке харжияр ийизвайдакай лагьана. «Чна гьукуматдин гьар са кепек кьенят авуна кIанда», — къейдна министрди.
Иштиракчийрикай сада кьванни са гафни лугьун тавурла, завай кьарай кьаз хьанач. Райондин кьил амаз, жуваз анал рахун талукь туширдини заз чизвай. КичIез, регъуьз, гъил хкажай заз жуван фикир лугьудай ихтияр гана. Къарагъна, за икI лагьана:
— Гьуьрметлу чи республикадин кьил ва совещанидин иштиракчияр! Зун са миллетдизни акси кас туш. Бязи миллетрин векилрин мярекатар вини дережада тешкилдай такьатар жагъизва, вучиз ятIани, СтIал Сулейманан шииратдин югъ Агъа СтIалдал къейддайла, чун дарда гьатзава.
Совещанидин иштиракчийри, и рахазвайди вуж я лугьуз, хабарар кьазвайдини зи япарихъ агакьзавай. Кисна ацукьнавай Расул Гьамзатов, вилик квай столдал кIевиз гъуд гьалчна, къарагъна, рахана:
— Гьуьрметлу юлдашар, СтIал Сулейман хайи ва Дагъустандин шииратдин югъ гьукуматдин дережада аваз тешкилна кIанда!
Расул Гьамзатова СтIал Сулейман хайи йикъакай сувар авуна. 2003-йисуз, вич кIевидаказ азарлу тиртIани, ам, тежез-тежез, СтIал Сулейман дидедиз хьайи югъ къейд ийиз, шаирдин хуьре кьезил нефес къачуз, атанай ва мярекатда иштиракнай. Рагьмет хьурай вичиз!
Дагъустан дуьньядиз машгьурай СтIал Сулейманалай чешне къачуна, алай йисуз дидедиз хьайидалай инихъ 100 йис тамам жезвай Дагъустандин халкьдин шаир Расул Гьамзатова чи республика мадни машгьурна.
Расул я!
Къадим тарих гапурралди атIанвай,
Ивидалди кхьей векъи гьарфарал.
«Лезгинкадин» кьуьл хьиз, цIувди ацIанвай,
Аламатдин макьамрални гафарал,
Ашукь тир халкь, билбилар хьиз гатфарал,
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Шарвилидин бармак алай Дагъустан,
Ярагъидин Ислам диндин тIарикьат.
Кьакьан гъетер кьилел алай дегь Ватан,
Дагъви халкьди кьабулнавай Шариат,
Адан накь, къе ва пакагьан гьакъикъат
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Паквал, Намус, Азадвал хуьз датIана,
Ирс яз атай бубайрилай саламат.
Имам Шамил шейх, женг чIугваз, атана,
ВикIегьвилелд алем авур аламат,
Дагъустандин кхьин тавур Камаллат
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
«Зи Дагъустан», «Кьакьан гъетер», «Дурнаяр»,
Къагьриманрин рекьин тийир руьгьер тир.
«Дидеяр хуьх», «Гуржистандин Зояяр»,
Икьван чIавал къалур тавур тегьер тир,
Шумуд са затI шииратдин бегьер тир
И дуьньядиз машгьурай кас Расул я!
Куьз лагьайтIа, цаварилай чилерал
Рекье тунвай ислягьвилин посол я.
Ам ихтибар авунвай чи эллерал,
Шииратдин гъед хьиз куькIуьр кьилерал,
Гьамишалугъ аламукьдай рикIерал
Вирибуруз багьа инсан Расул я!
Сажидин Саидгьасанов,
Дагъустандин халкьдин шаир
