1994-йисан эвел кьилер тир. Жуван кIвалахал Дагъустандин ктабрин издательстводиз атайла, заз жуван кабинетдин ракIарив Расул Гьамзатовни Мегьамед Агьмедов акуна. Расул Гьамзатовичан кефияр къумбар тир ва ада, адет хьанвайвал, зарафатдивди лагьана: «Ингье къе са шумуд югъ я зун, вуна мус кьабулдатIа лугьуз, вил алаз. Къе хьайитIани, кьабулдани?»

А йисар, рикIел аламайвал, вири па­тарихъай четинбур тир. Дагъустандин ктабрин издательстводин директор Мегьамед-Расула, руьгьдин жигьет­дай  къуьн кутун яз, и идарадин къуллугъчийриз кIвалахал кIан хьайила къведай ихтияр ганвай. Гьавиляй за Расул­ Гьамзатован зарафатдин сифтегьан кьа­тIу­на гьакъикъат авайди фикирна. Ахпа­ Мегьамед Агьмедовани тестикьар хъувуна: шииратдин агъсакъал захъ къекъвез рикIивайни пуд югъ тир.

Яшайишдикай-дуланажагъдикай хабарар кьурдалай гуьгъуьниз Расул­ Гьамзатович яратмишунриз талукь кра­­­­рикай рахаз эгечIна. Лезги эдебият алай аямда гьихьтин гьалда аватIа­, жузуна, писателрикай ни квел кIва­лах­­заватIа, чпик умуд кутаз жедай хьтин  бажарагъ авай цIийи авторар ава­тIа, хабарар кьуна. Ахпа зун патал вилив техвей хьтин  суал гана: «Зи кьуд цIарцIин шиирар таржума авунин кIва­лах гъиле кьаз кIан яни ваз? Захъ ахьтинбур эхиримжи вахтара са агъзурдав агакьна кIватI хьанва. Абурукай са тIимилбур Владимир Солоухина таржума авуна, амайбур гьакI ама…»

«Завай Солоухинававай хьиз жедач… – Зи жаваб велвела квайди хьан­вай, амма адан кьатI са кьадар кьетIивал кваз давам хъхьана: – Закай  гьихьтин таржумачи хьурай – иллаки куь шииррин?» За инал Самуил Маршака  гайи жавабдикай ихтилатнай. Аялрин машгьур шаирдивай, бажарагълу таржумачидивай аялрин цIийи бахча ахъаюнин гьуьрметдай кьуд цIарцIин са шиир туькIуьрун тIалабайла, ада лагьанай: «Сятсаздиз вуч регьят я: гъилин бицIи сят туькIуьрун ва я чIехиди?»

Амма Расул Гьамзатовича зи алакьунрин дережа вине кьун давамарзавай: «Валай Етим Эминанни СтIал Сулейманан чIалар таржума ийиз алакьайла, зи шиирар таржума авун ваз са квяйни акъваздач».

Жувахъ агъанвачтIани, килигда зун, алахъда,  —  жаваб гана за.

Кьвед-пуд вацралай, гатфариз, за жуван таржумаяр шииррин автордин патав тухвана. Адани, вич Москвадиз­ физваз, анавай шаирриз, таржумайриз­ къимет гуз жедай ксариз къалурда­ лагьана, абур вичив гваз тухвана. Са тIимил вахтунилай, зак мягьтелвални шадвал кутуналди, зи таржумаяр «Труд», «Московский комсомолец», «Правда», «Северный Кавказ» газетриз акъатна.

И карди зав жувахъ агъаз туна ва за тади квачиз, сабурлудаказ жуван кар давамарна. Идан нетижа яз, Гьамзатован кьуд цIарцIин шиирар гзаф кьадарда аваз  кьве  гъилера  «Дагъустандин правда» газетдиз  акъатна.

За таржума авур кьудрикай са кьадарбур, чIехи шаирдал чан аламаз  чапдай акъат тавуна, амукьнай. Абур гуьгъуьнлай «Дагъустан» журналдиз (№9, 2011-й.) акъатна. Абурухъ галаз  шаирдин «Вавди кьур гадаяр тIимил я чилел…» шиирни чапнай. И шиир за «Да­гъустан» журналди шаирдин 80 йис тамам хьуниз талукь яз тухузвай конкурс­да иштиракун патал таржума авурди тир.  Редакцияди и шиирдин лап хъсан таржума хкягъун, гъалиб хьайи таржумачидиз махсус приз ва шаирдин автограф алай ктаб гун лазим тир. Амма, шаир рагьметдиз финихъ галаз алакъалу яз, конкурс кьиле кьван тухваначир.

Шаирдихъ галаз мукьувай гуьруьшмиш жедай ва суьгьбетардай мумкинвилер заз гзаф гъилера хьанай. А легьзеяр заз багьа я, абур  рикIелай алатдайбур туш.

2000-йисан 8-ноябр­диз заз Дондал алай Ростовда Кьиб­ле­­патан фе­­деральный округдин­ общест­венно­ст­дин векилрин жергедик­ кваз Россия­дин Президент В.В.Пу­ти­нахъ галаз гуь­руьшмиш хьун кьисмет хьана. И мярекатдиз Дагъустандай зун ракъурунин теклиф республикадин гьакимриз теклиф ва аниз фидалди вилик заз меслятарни  гайиди Расул Гьамзатов тир. Вичин кIвализ эверна, заз и хабар гайидалай гуьгъуьниз ада а чIавуз Халкьдин Собранидин Председатель тир Муху Гимбатович Алиеваз зенгнай ва фидай-хкведай рекьени, фейи чкадани зи къайгъу чIугун, зи хатур са куьникайни амукь тийидайвал авун тапшурмишнай. Ахьтин къайгъударвал Муху Гимбатовичан патай за гьиссни авунай.

Расул Гьамзатов вичин патав къвезвай вирибур патал рафтарвилера ачух кас тир. Адан патав гзафбур къведай. Атайбуруз  садаз меслят, садаз куьмек, садазни адавай руьгьдин теселли ва я яратмишунин жигьетдай гуьгьуьл къачуз кIан жедай.

Дагъустандин писателрин Союзда адан кабинетда дуствилин гуьруьшар хьайи чIавуз шаирдин амадагри адаз михьи рикIелди «зурбади» («великий» лагьайла), Расул Гьамзатова зарафатдалди хълагьдай:  «Куьне заз икI лугьудайла, куь фикирда авайди зи винел патан кIалубар я жеди». Гагь-гагь са ни ятIани адан вилик агъзур гъилера лагьанвай «Расул Гьамзатович, вун чи патав хьунал чун гзаф шад я» гафар тикрар хъувурла, шаирди мад зарафатдай: «За зун куь патав ваъ, квехъ галаз санал алайди я лугьуз умуднавайди тир».

Адан зарафатар кьетIенбур, гьамиша лазим чкадал лагьанвайбур, лишандив агакьдайбур, тарс квайбур ва кьил-кьилел хкидайбур тир. Зарафатри адан гзаф терефрикай ибарат яратмишунар къешенгдаказ давамарзавай. Халисан зарафатдин бажарагъ уьмуьрда гзаф гьакъикъатрив, гагь-гагь лап туькьуьл, зарафатдин гелни квачир гьакъикъат­рив, агакьайбуруз гузвай ядигар, михьи зарафат гьакъикъатдин, гьахъунин  шагьвал къалурзавай таж я.

Расул Гьамзатов вичин уьмуьрда гьамиша вакъиайрин яцIа хьана, ам аваз хьуни а вакъиайриз кьетIен метлеблувал ва кадгъайвал гудай. Къенин аямда ам вичин руьгьдалди чи яшайиш­да хьунихъ чIехи метлеб ава. Ам чи уьмуьрда авайди, гележегдани жедайди гьиссзаваз, адакай гзаф гъилера лагьай келимаяр са тIимил дегишар хъувуналди, заз лугьуз кIанзава: Расул Гьамзатов вичин аямдин, ргаз хьайи чIехи аксивилерив ацIанвай ди­ли-дивана девирдин, зурба векил тир ва ам датIана чахъ галаз санал ала.

Арбен Къардаш