Баян гана
Идалай вилик СМИ-ра чкIай мукьвал варцара фан къимет виле акьадай тегьерда хкаж жеда лугьудай хабардиз уьлкведин хуьруьн майишатдин министерстводи ихьтин баян гана: умуд кутазва, алай йисуз фан къимет инфляциядин кьадардилай артух хкаж жедач. Идакай INTERFAX.RU изданиди кхьизва.
Винидихъ чукIурнавай хабардин гьакъикъатдихъ галаз са алакъани авачирди къейд авуналди, ведомстводи хиве кьазвайвал, уьлкведа техилдалди вичи вич таъминарунин кар къенепата истемишзавай кьадардилай 85 процентдин артух я.
Къейдзвайвал, алатай йисуз рекорддин кьадардин бегьер хьуникди алай вахтунда, 2022-йисан и муддатдив гекъигайла, къуьлуьн къимет агъузди я. Къуьлуьн ва силин-къуьлуьн (ржано-пшеничный) фан къимет гьам кура-кура, гьамни тупуналди (оптом) маса гунин къимет эхиримжи йисан къене дегиш хьанвач. Гьа са вахтунда, алатай йисав гекъигайла, гъуьр ам гьасилзавайбуру 15 процентдин ужуз гузва.
Техилдин адетдин къайдада хкаж жезвай къиметди фу ва фанни булкайрин затIар арадал гъуниз акъатзавай харжийриз виле акьадай жуьреда таъсирдач, инанмиш я министерство.
Къейд ийин хьи, фу арадал гъунал машгъулбурун кар алай харжияр маса делилрихъ галаз алакъалу я, абурук электроэнергия, логистика, тадаракриз талукь компонентар акатзава.
Виридалайни гзаф…
Уьлкведа регистрация авунвай кьезил машинрин умуми гьисабдикай 40 процентдилай виниз автомобилар 11 региондал гьалтзава. Гьа са вахтунда и гьар са регионда абурун кьадар 1 миллион машиндилай виниз акъатнава (2023-йисан 1-июлдин делилралди). Идакай «АВТОСТАТ» агентстводин экспертри хабар гузва.
Кьезил машинар виридалайни гзаф Москвада ава – 3,812 миллион автомобиль. Регионрин рейтингда 2-чка Москвадин областди кьазва — 2,837 миллион машин, 3-чкадал Краснодардин край ала – 1,982 миллион машин. И сиягьда кьуд лагьай цIарцIе Санкт-Петербург ава – 1,763 миллион, 5-чкадал Свердловскдин область ала – 1,396 миллион машин.
11-чкадал хьуналди, регионрин рейтингдин сиягь агалзавай Нижегородский областда 1,002 миллион кьезил машин регистрация авунва.
РикIел хкин, 2023-йисан 1-июлдин делилралди, уьлкведа кьезил машинрин кьадар саки 46 миллиондив агакьнава.
Къиметар хкаж хьанва
Уьлкведин регионра цIийи кIвалерин къиметар виле акьадай жуьреда хкаж хьанва. Аналитикрин делилралди, са вацран муддатда цIийи кIвалерин къиметар чIехи базаррал саки 2 процентдин виниз акъатнава. Эхиримжи зур йисан къене им лап вини кьилин рекъем я. Идакай «Газета.Ru» чешмеди кхьизва.
«Циан» аналитикадин центрадин делилралди, августдин вацра 18 региондин чIехи базарра цIийиз эцигнавай кIвалерин са кв. метрдин къимет юкьван гьисабдалди 147, 1 агъзур манатдив агакьнава. Им, варз идалай виликан рекъемдив гекъигайла, 3 агъзур манатдин ва я 1,9 процентдин гзаф я.
Экспертри къейдзавайвал, икI къиметар виниз акъатун, базардин къайда пайгардик тахьун себеб яз, кIвалер къачудайбур гзаф хьунихъ галаз алакъалу я. Вилив хуьзвайвал, йисан эхирдалди цIийи кIвалерин къиметар юкьван гьисабдалди мад 5 процентдин хкаж жеда.
ЯтIани, аналитикрин гафаралди, эцигунардай хилел машгъул ксариз маса къачудайбур тIимил хьунин къурху авач. Абурулай чпихъ авай кьван кIвалер маса гуз алакьда.
Сагъламвилин кар алай делилар
РикIинни дамаррин уьзуьрар арадал атунин вилик пад кьун патал гуьзчивал авун лазим тир делилрин гьакъиндай духтур-терапевт Энн Найнана «DailyMail» чешмедиз сугьбетна. Адан гафаралди, инсанди вичин бедендин заланвилин индексдал, ивида шекердин кьадардал, давленидал ва холестериндин дережадал гуьзчивал тухун важиблу я. Идакай «Газета.Ru» чешмеди кхьизва.
РикIинни дамаррин уьзуьрар (ССЗ, сердечно-сосудистые заболевания) вири дуьньяда агьалияр кьиникьал ва набутвилерал гъизвай кар алай себеб яз гьсабзава. Гьар йисуз рикIин уьзуьрдикди дуьньяда 17 миллион кас рекьизва, им вири кьиникьрин умуми гьисабдикай тахминан 29 процент я. Уьлкведин гьар 13-агьали дамаррин уьзуьрдикди начагъ я, рекьизвай ксарин умуми гьисабдикай са пай рикIин азаррин себебдикди кечмиш жезва.
Гьавиляй рикIинни дамаррин гьал гуьзчивилик кутун важиблу я. Ам ихьтин делилрилай чирна кIанда: ИМТ (индекс массы тела), холестерин, давление, ивида шекердин кьадар.
Давление хкаж хьун (гипертония) вилиз таквазвай къанлу («тихая убийца» ) хьун мумкин я. И начагъвилихъ аквадай лишанар авайди туш, амма давленидин гьакъиндай дневникда рекъемар къейд авурвалди диагностика ийиз жеда.
ГьакIни ивида шекердин кьадар гуьзчивилик кутун лазим я. Адан кьадар хкаж хьун дамарринни рикIин уьзуьрар арадал гъунин къурхулувал 30-50 процентдин артух хьунихъ галаз алакъалу я. И делил диабет авачир ксаризни талукь я.
Пис холестерин дамарар ацIурзавай «бляшкайрин» (холестериновые бляшки) чешме я. Абуру ивидиз дамарра гьерекат авун четинарзава, и карди инфарктдал, инсультдал ва «сердечная недостаточность» уьзуьрдал гъун мумкин я. Маса дуьшуьшра пидин амукьайри (жировые отложения) тромбар арадал гъунин къурхулувални ава.
Идалайни алава яз, ИМТ-ни гуьзчивилик кутун лазим я. Ада бедендин заланвал алцумиз куьмек гузва. Бедендин артухан заланвили рикIинни дамаррин начагъвилериз таъсирзава.
Гьазурайди – Муса Агьмедов
