Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “Квез керчеквал авун важиблу я, гьакъикъатда керчеквили — хъсанвилихъ (дуьзвилихъ), хъсанвили (дуьзвили) Женнетдиз гъизва ва итимди (инсанди) керчеквалун, керчеквилихъ чалишмиш хьун (къекъуьн) давамарда, та ам Аллагьдин вилик гзаф керчек кас яз кхьидалди. Яргъа хьухь (мукъаят хьухь) куьн табдикай, гьакъикъатда тапарри — зулумдихъ, зулумди ЦIуз гъизва ва итимди (инсанди) тапарар авун, тапаррихъ чалишмиш хьун давамарда, та ам Аллагьдин вилик тапархъанрикай яз кхьидалди” (Муслим). Гьуьрметлу стхаяр, Аллагьдихъай кичIе хьухь! Гьамиша гьахъ лагь ва куьн гьахъвал­ гвайбурухъ галаз хьухь, Аллагьдин виликни куьн гьахъвал гваз хьухь. Куьне ийизвай ибадат тек са Аллагь патал, Адаз гьич са жуь­рединни шерик (юлдаш) гилиг тавуна, ин­санрин гафара-чIалара вил тун тавуна ая. Ми­сал яз, са касди масадбуру вичиз “им капI­ ийизвай инсан я” лугьун патал капI ийиз­ваз хьун мумкин я. Я тахьай­тIа, инсанди ма­­­сад­буру вичиз “им гъил ачух инсан я” лу­­гьун па­тал садакьаяр гун мумкин я. И кIва­лахриз килиг тавуна, масадбурун тарифрал вил алаз акъваз тавуна, жуван ибадат тек са Аллагь патал ая. Вучиз лагьайтIа вун халкьнавайди ва ризкьи ганвайди, вун диндал гъанвайди ва Вичиз ибадат гьи къайда­да авун лазим ятIа къалурнавайди Аллагь я.

Са гьадисда Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): “Виридалай берекатлу ва Виридалай Вине Авай Аллагьди лагьанва: “Зун гьични муьгьтеж туш Заз шерикар гъунихъ, (эгер) са ни ятIани са кIвалах авуртIа, анжах тек са Зун паталди тушиз, гьакI масад паталдини, За гьакI тада ам (а кас) ва адан ширк (яни кьабулдач ада авур кIвалах)” (Муслим).

Пайгъамбардихъ (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) галазни чи алакъа гьахъвилинди, михьи рикIинди (сидкьидинди) хьана кIанда. Чун гьамиша гьам ри­кIел­ди (михьи ниятдалди), гьам мецелди, гьамни краралди Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гуь­гъуь­на аваз фена кIанда. Адан Суннадикай са шейни хкуд тавуна ва адак са шейни кух­тун тавуна. Вучиз лагьайтIа Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) вичел эцигнавай везифа кьилиз акъуд­навайди я: гьи къайдада агакьарун лазим ятIа, гьа къайдада ада дин агакьарнавайди я. Адакай са шей хкуддай ва я адак са шей кухтадай ихтияр чаз авач. Эгер вун гьахъ гвай инсан ятIа, эгер ваз Пайгъамбардихъ (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз)­ галаз сидкьидай алакъа ава­тIа, вуна и кар кьилиз акъудда. Диндикай ву­на са шейни я хкуддач, я кухтадач ва адан Суннадай жувалай алакьадай кьван за­­тIар ийида. Гьа им гьахъ я. Аллагьди Къу­­­ръанда лагьанва (9-сура, 119-аят, ма­на): “Эй, иман гъанвайбур! КичIе хьухь (квез) Аллагьдихъай ва куьн керчекбурухъ галаз хьухь”.

Чна винидихъ гъайи гьадисда къейд авунвайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): “Квез керчеквал авун важиблу я, гьакъикъатда керчеквили — хъсанвилихъ (дуьзвилихъ), хъсанвили (дуьзвили) Женнетдиз гъизва ва итимди (инсанди) керчеквалун, керчеквилихъ чалишмиш хьун (къекъуьн) давамарда, та ам Аллагьдин вилик гзаф керчек кас яз кхьидалди”. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) и гьадисада чаз лагьанвайвал, гьахъ гвай вахтунда адан эхир кьил зурба тир чка жеда, яни — Женнет. Аллагьди Къу­ръанда лагьанва (4-сура, 69-аят, мана): “Вуж Аллагьдиз ва Расулдиз муь­тIуьгъ хьайитIа, абур чпиз Аллагьди няметар ганвайбурухъ: пайгъамбаррихъ, “сиддикьрихъ”  (Пайгъамбаррихъ гьасятда гьа сифтедай агъуна ва абуруз лап мукьвал ва лап керчек ксар), “шагьид”­-рихъ (жигьадда чан гайибур), “сали­гьин­рихъ” (гьамиша дуьз рехъ кьиле тухузвай диндар муъмин ксар) галаз жеда. Ва гьикьван гуьзел “галаз жедай юлдашар” я абур (Женнетда)!” Килиг садра, гьахъ гвайбур гьихьтин дережадин инсанрихъ галаз са жергеда эцигнаватIа. Аллагьди гьахъ гвайбуруз гьикьван зурба чка ганватIа. Гьахъ гвай касдиз маса инсанрини аманат ийида, адаз рикIе авай сир ачухда. Гьахъ гвай касдикай инсанар хъсан рахада — адал чан аламазни, кьейилани. Тапарар авуникай яр­гъа хьухь, вучиз ла­гьайтIа тапарар ийидай инсан и дуьньядани агъуз аватда, адакай я чан аламаз, я кьейидалай кьулухъ  хъсан рахадач. Агъа дуьньядани адаз Аллагьди азабар ва агъуз­ тир чка гьазурнава.

Гьамиша гьахъ лагь, вучиз лагьайтIа, тапарар авуни инсан гунагьдиз гъизва ва таб авун вич мунафикьрин хесет я. Аллагьди Къуръанда мунафикьрин хесетар, лишанар къалурнава. Къуръанда Аллагьди лугьузва­ (6-сура, 1-аят, мана): “Аллагьди шагьидвалзава гьакъикъатда мунафикьар тапархъанар тирди!”. 2-сурадин 10-аятда Ал­лагьди лугьузва (мана): “Абурун рикIе­ра азар (шак) ава, ва Аллагьди абуруз­ азар мадни артухарнава, ва абуруз азиятлу азаб жеда тапарар авурвиляй (рикIе куфр аваз, меци таб лугьузвайвиляй)”. 16-сурадин 105-аятда Аллагьди лугьузва (мана)­­: “Гьакъикъатда, тапарар къундармишзава анжах чпи Аллагьдин аятрихъ инанмишвал тийизвайбуру (Къуръан Пайгъамбарди туькIуьрнавайди я лугьуз), ва ахьтинбур — гьабур я тапархъанар!” И аятрай чаз аквазвайвал, мунафикьрин, кафиррин хесетрикай са хесет тапарар авун я. Мусурмандай гьахьтин амал акъатдайла ам гьа амалдалди мунафикьризни кафирриз ухшар жезва. Тапарар авунин эхир кьилни пис­ди я. Тапархъан гьич хъсан гьалда авай кас туш. Адан тариф ийиз гьина акурди я чаз? Акси яз, ахьтин касдикай гаф кватайла, инсанри икI лугьуда: “Ам тапархъан я, адахъ галаз са савдани ийимир”. Са кас та­пархъан тирди чир хьайила, инсанри адакай са бе­гьем­ ихтилатни ийидач. Са инсандизни вичи­кай тапархъан я лагьана ван-сес акъатна кIан­завач. Гьатта тапархъандиз вичизни вичикай тапархъан я лагьана ихтилат авун кIандач. Инсанрин вилик вичикай ихьтин фи­кир хьана такIан­завайла, бес Аллагьдин ви­лик ам тапар­хъан яз, агъуз гьалда авай ин­сан яз кхьей­тIа, вучда?!  Инсанрикай ре­гъуьзвайдаз бес Аллагьдикай вучиз регъуь туш?

Аллагьди Къуръанда лугьузва (22-су­ра, 30-аят, мана): “Бес, яргъа хьухь куьн мурдарвиликай бутрин (бутар мурдарвал я) ва яргъа хьухь тапан чIаларикай (Аллагьдикай таб гафар лугьуникай)”. И аятда Аллагьди таб ширкдин къвалав гъанва. Чаз чизвайвал, ширк виридалай чIе­хи гунагь я, ихьтин чIехи гунагьдин патав маса шей къвал-къвала аваз къалурун дуьшуьш­дин кар туш. И карда еке метлеб ава ва кардай чаз таб авунин мурдарвал аквазва. Арабрик жагьилиядин (авамвилин) вахтунда Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) жедалдини ва ам атайдалай кьулухъни са хъсан хесет квай. Абуруз тапарар ийиз кичIе­дайди тир. Абуруз чпикай­ “тапархъан я” лагьана ванер акъатуналди, чеб беябур жез ва дережа аватиз кичIедай.

(КьатI ама)

Гьасамудин Сефибегов,

ДаркIушрин хуьруьн мискIинда худбаяр кIелзавайди