Кьисметди уьмуьрда гьич хиялдани авачир дегишвилер твада, чарх маса патахъ эл­къуьрда. ИкI, 1999-йисуз ДГУ-дин урус ва Дагъустандин чIаларин факультет акьалтIарна, зун хайи хуьруьз хтана. Дидед чIалан муаллим жеда лагьана, умуд кутунвай. Инсан вичин уьмуьрдин рехъ туькIуьриз алахъзава, амма чи кьисметдин, уьмуьрдин кьенерар чун халкь авур Халикьдин гъиле ава. Ингье кьисметди зун Дербент  шегьердин юкьван пешекарвилин къадимлу идарадиз акъудна. Ихтилат Кьиблепатан Дагъустанда образованидин хилен  пешекарар гьазурзавай чад  хьанвай Дербентдин педколледждикай я. Колледжда дидед чIалан тарсар гузвай муаллим яз кIвалахиз са кьадар йисар хьанва.

ЦIи колледжди вичин  100 йисан юбилей къейдзава. Адан тарих 1923-йисан апрелдилай башламиш жезва. Вичихъ агъзур йисарин тарих авай къадим Дербент шегьерда сифте яз пешекар муаллимар гьазурдай техникум ачухна. 1927-йисуз сад лагьай выпуск хьана. Техникум куьтягьайбурун арада анжах пуд дагъви руш авай: Ханбике Абдурагьимова, Ругьан Мамедбегова ва Ася Табасаранская. Анин сад лагьай директор Абдурагьман-заде Саид Низами тир. Адалай гуьгъуьниз юкьван пешекарвилин идарадиз регьбервал ихьтин ксари гана:  Алиев Музафар Гьамзаевич, Алиев Абдулали Алиевич, Мегьамедов Мегьамед Абдужафарович, Мамедов Таиб Мамедович, Алиев Гъани Мегьтиевич, Гьуьсейнов Гьуьсейн Нефтуллаевич, Салигьов Салигь Гуьлмегьамедович, Баграева Зинаида Александровна, Мурадов Абдул Нагьметович. Абуру вирида колледждин тарихда, республикадиз хъсан пешекарар гьазурунин карда дерин гел туна.

30-йисара педтехникум Дербент шегьердин медениятдинни илимдин кар алай центр хьана. Хъсан пешекарар герекзавайвиляй иниз вини дережадин муаллимар желбна кIанзавай. Педтехникумда неинки республикадин маса районрай ва шегьеррай, гьакI Россиядин (а вахтунда Совет гьукуматдин) маса субъектрай атанвай педагогри кIвалах­завай. 1924-1925-йисара гьа­къисагъвилелди зегьмет чIугун патал иллаки Бакудай тежрибалу са шумуд пешекардиз­ эвер ганвай. Муаллимар  бес жезвачир, гьавиляй гуьгъуьнлай кIелунар хъсан нетижаяр аваз акьалтIа­райбур, институтра кIелун давамарун патал, Махачкъаладиз, Бакудиз ва Орджоникидзедиз рекье тваз хьана.

Ватандин ЧIехи дяведин йисара училищедин дараматда госпиталь ачухна. Муаллимар ва студентар, югъ-йиф талгьана, дяведин женгера залан хирер хьанвай­ аскеррихъ гелкъвезвай. Дяве башламишай   сифте йикъарилай училищеда кIелзавай хейлин гадаярни рушар, муаллимар фронтдиз рекье гьатна. Пуд вишев агакьна студентар ва муаллимар дяведин цIаярай хтанач.

1970-йисалай 2014-йисалди колледждиз регьбервал бажарагълу педагог, хъсан тешкилатчи Къазиагьмедов Гьажиагьмед Беговича гана. Ам педагогвилин рекьяй кьетIен пай ганвай, жавабдар, намуслу, студентрин, муаллимрин кIвалахдиз къимет гуз алакьдай инсан, хъсан пешекар  ва меслятчи тир. Адан регьбервилик кваз идарада гзаф дегишвилер хьана. Гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай тежрибалу руководитель, Дагъус­тандин халкьдин муаллим Гьажиагьмед Беговича  колледж чIехи дережадиз акъудна. Муаллимрин, студентрин арада республикадин ва Вирироссиядин олимпиадайрин, конкурсрин гъалибчиярни призёрар артух хьана. Кьиблепетан Дагъустанда колледж хъсан пешекарар гьазурзавай чешнелу чад тирди идаради вичин нетижайралди тестикьарна.

1994-йисуз, гузвай чирвилерин дережадиз килигна, Россиядин  Федерациядин образованидин министрдин буйругъдалди Дербентдин педагогический  училище педколледждиз элкъуьрна.

И училище акьалтIарай са шумудакай ге­лежегда тIвар-ван авай алимар, шаирар, писателар, Ватандин кьегьалар хьана. Абурун­ арадай къалуриз жеда: Шамсула Алиев — Со­ветрин Союздин Игит, Эмирсултанова Ханбике Наврузовна — Сталинграддин женгерин иштиракчи, “Яру гъед” ордендин са­гьиб­, Айдинбегов Салам Мукьтадирович — ДАССР-дин Министррин Советдин Председатель, СтIал Мусаиб — шаир таржумачи, РСФСР-дин­ Верховный Советдин депутат, Ме­­гьа­ме­дов Гьамидулагь Исмаилович — филологиядин илимрин доктор, Муслимов Салигь Шабанович — философиядин илимрин доктор, Гьайдаров Ражидин Идаятович — фи­ло­логиядин илимрин доктор, Алирза Саидов —  ша­ир, таржумачи, Байрам Салимов — шаир ва икI мад. Та­­рифлу ксарин тIварар мадни давамариз жеда.

Алай  вахтунда колледжда, чпин кеспидал ашукь, зегьметдал рикI алай, виликди физвай халисан пешекарри кIва­лахзава. Абурукай хейлинбур педколледждин жуьреба-жуьре йисарин выпускникар я. Алай аямдин татугайвилериз ва маса четинвилеризни килиг тавуна, колледж виликди физва,  халкьдин арада гьуьрмет къазанмишзава, девирдихъ галаз кам-камунаваз физ чалишмишвал ийизва.  Вири и хъсан дегишвилерин себебкарар педколледжда дурумлувилелди чпин крар тамамарзавай, дерин чирвилер, тешкилатчивилин алакьунар авай, пешедал, студентрал рикI алай зегь­метчи муаллимар я. Чпин хивевай буржи абуру намуслувилелди кьилиз акъудзава ва гзаф рекьерай чешне къалурзава.

Чи муаллимрин зегьметдин гьунарар, не­тижаяр зурбабур я. Гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай муаллимри, насигьатчийри, камаллу инсанри коллективда кIвалаху­нал чна дамахзава. Алай вахтунда ина вишев агакьна тежрибалу муаллимри зегьмет чIуг­вазва. Вини дережадин муаллимар, тербия­чи­­яр гьазурунин рекье къазанмишнавай агал­кьун­рай гзафбур ихьтин гьуьрметлу тIварариз лайихлу хьанва: илимрин кандидатар — 8 кас, Дагъустан Республикадин лайихлу муаллимар — 13 кас, Россиядин Федерациядин юкьван пешекарвилин образованидин къуллугъчияр — 35 кас, Дагъустан Республикадин образованидин отличникар — 38, РФ-дин образованидин министерстводин гьуьрметдин грамотайрин сагьибар — 3, РД-дин образованидин ва илимдин министерстводин гьуьрметдин грамотайрин сагьибар — 8, кьилин категориядин муаллимар — 46.

КIелунал, дерин чирвилер къачунал рикI алай студентри неинки республикадин, гьакI Вирироссиядин олимпиадайра, конкурсра иштиракзава, абур кIвенкIвечи чкайриз лайихлу жезва.Эхиримжи вад йисан къене тежрибалу муаллимрин регьбервилик кваз студентри илимдинни ахтармишунрин 42 проект гьазурнава. Абуруз региональный ва Вирироссиядин конференцийрал вини дережадин къимет ганва, хейлинбур пишкешриз лайихлу хьанва. Гьар йисуз колледждин му­ал­лим­рини студентри илимдин кон­ферен­ций­рани жуьреба-жуьре  конкурсра, олимпиадайра ва проектрин кIвалахра  иштиракзава: “Шаг в будущее”, “Науки юношей питают!”, “Первые шаги”, “Каков ты, будущий учитель?”, “На­учный потенциал — XXI век”, “Юность. Наука. Культура” ва мсб. Эхиримжи йисара кол­ледждин студентар “Жегьил пешекарар” (Worldskills Russia) чемпионатдин активный иштиракчияр я, абур кIвен­кIвечи чкайризни лайихлу хьанва.

Вич арадал атайдалай инихъ кол­леджди 25 агъзурдав агакьна пешекарар гьазурна. Къе ина 1500-дав агакьна студентри очный ва заочный отделенийрин  жуьреба-жуьре факультетра чирвилер къачузва. Физкультурадин ва  сифтегьан классрин муаллимар, аялрин бахчайра кIвалах­дай насигьатчияр, сифтегьан классрин коррекционный педагогар гьазурунин ва ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин карда педколледждин коллективди еке зегьмет чIугвазва. Абуруз кIелунин рекьяй дирек­тордин заместитель Магьмудова Наима Гьажиевнади, отделенийрин заведующияр тир Каручева Ширинат Умалатовнади, Петросян Жанна Эдуардовнади, Къазиагьмедова Зарина Разиновнади, тербиядин рекьяй директордин заместитель Гьажимегьамедова Луиза Сеидалиевнади, илимдин рекьяй директордин заместитель Агьмедова Адиля Рамисовнади куьмекзава, чпин къуьн кутазва.

Алай вахтунда Гь.Б.Къазиагьмедован тIвар­­­цIихъ галай Дербентдин профессионально-педагогический колледждиз регьбервал философиядин илимрин кандидат Сейи­дов Шарафутдин Гьажиалиевича гузва. Вичихъ девлетлу тарих авай колледждиз тарифдиз лайихлу гьакъикъат ва гуьзел гележег хьун паталди ада, вичин уьмуьр, фикир-хиял юкьван пешекарар гьазурзавай и идарадихъ галаз алакъалу авуна, гьакъисагъ зегьмет чIугвазва.

Уьмуьрдин са пай чна жуван кIвалахдал акъудзава, яни чун кIвалахал яшамиш ­жезва. Гьавиляй колледждин тарихни чи уьмуьр­­дин важиблу пай хьанва. За жуван колледждиз и гуьзел гатфарин береда къейдзавай 100 йисан юбилей мубаракзава, жувахъ галаз санал кIвалахзавай, чпин везифа­яр намуслудаказ кьилиз акъудзавай муаллимриз генани чIехи кукIушар муьтIуьгъар­дай къастар, къуватар хьун алхишзава.

Рагнета Алибегова