РД-дин Кьилин пресс-къуллугъди “Лезги газетдиз” хабар гайивал, 4-апрелдиз Сергей Меликова интернетдин алакъадин куьмекдалди финансринни бюджетдин хиле контролдин ва къайдаяр хуьдай органрин кIвалах сад-садав агудунин рекьяй советдин заседание кьиле тухвана. Анал бюджетдин тайин макьсад патал ахъайзавай такьатар менфятлувилелди ишлемишунин месэлайриз килигна. Гьа са вахтунда герек шейэр маса къачузвай хиле законрал амал авун таъминаруникай ва бизнесдиз куьмек гун патал тайинарнавай крар уьмуьрдиз кечирмишзавай, абурал эцигзавай административный пар агъузарунин гьаларикайни ихтилат кватна.
Мярекатдал контролдин ва къайдаяр хуьдай органрин векилри алатай йисан кIвалахдин гьахъ-гьисаб авуна ва ганвай зиян чкадал хкун патал кьабулзавай серенжемрикай суьгьбетна.
2022-йисуз Счетный палатади, финансрин рекьяй государстводин контроль тухузвай къуллугъди ва Федеральный казначействодин Управлениди регионда контролдин 403 серенжем кьиле тухвана. РД-дин Кьилин контрольный управленидин начальник Темирлан Шабанован гафаралди, 2021-йисан кьадаррив гекъигайла, 2022-йисуз бюджетдин такьатар чкадал хкунин месэла хъсанвилихъ элкъвена. Федеральный казначействодин республикада авай управлениди региондин мулкунал милли проектар уьмуьрдиз кечирмишунин гьалдал гуьзчивал тухвана.
— Республикадин государстводин финансрал контроль тухузвай органри тешкилзавай серенжемрин гьар йисан умуми план туькIуьрун советдин лап кар алай хилек акатзава. 2024-йисуз талукь план туькIуьрдайла, жезмай кьван гьа са чка са шумуд идаради ахтармишунин дуьшуьшриз рехъ гана кIандач. Бюджетдин такьатар ишлемишзавай гьар са объект учетдиз къачун лазим я, — лагьана С.Меликова.
И месэладай РД-дин Счетный палатадин председатель Билал Жахбаров, Федеральный казначействодин РД-да авай Управленидин регьбер Абдулпатагь Амирханов, республикадин государстводин финансрал гуьзчивал ухузвай къуллугъдин регьбер Махач Ибрагьимов ва Дагъустандин къенепатан крарин министр Абдурашид Мегьамедов рахана.
Мярекат кьиле фидайла, А.Амирханова казначействодин гуьзчивилик кваз ишлемишзавай бюджетдин такьатриз талукь яз Россиядин законодательстводин истемишунар республикада кьилиз акъудзавай гьалдикай ихтилатна. Шейэр маса къачудай хиле законодательстводал амал авун таъминарзавай ва кьабулзавай серенжемарни веревирдна.
И карда, виликдай хьиз, бязи нукьсанриз рехъ гузва. Шейэр теклифзавай ксар, (поставщик) хкядайла, сифтегьан къиметар ва икьрардин шартIар кьилиз акъудунин вахтар тайинардайла, законар рикIелай алудзавай дуьшуьшар ава.
И месэлайриз талукь яз баянар гудайла, Сергей Меликова къейдна хьи, тайин касдихъ галаз икьрардин сифтегьан къиметар тайинардайла, дуьзгуьн гуьзчивал тухвана кIанда. Республикадин руководителди талукь тир органрал и месэладай семинарар тухун тапшурмишна. Контрактдин сифтегьан къимет тайинарзавай вахтунда жавабдар ксариз законрикай дуьзгуьн малуматар гудайвал.
Республикадин госзакупкайрин рекьяй комитетдин председатель Азер Нифталиева къейд авурвал, шейэр маса къачузвай хиле законодательстводиз талукь яз тухвай ахтармишунри къалурайвал, республикадин заказчикри нукьсанриз рехъ гузва. Абурук акатзава: подрядчикрихъ галаз кутIунзавай контрактрикай ва алава икьраррикай вахтунда малумат тагун. Контрактра гьакъикъатдихъ галаз кьан тийизвай делилар гун. Республикадин заказчикрихъ кIвалахдин рекьяй дуьзгуьн низам тахьун.
Заседанидал бизнесдиз куьмек яз кьиле тухузвай месэлайризни килигна. РД-дин Гьукуматдин Председателдин сад лагьай заместитель Руслан Алиева хабар гайивал, мартдин вацра гъвечIи ва юкьван карчивилел машгъул жезвайбурун кьадар артух хьана ва 45,4 агъзур касдив агакьнава.
“Къе чна бизнес патал лап къулай шартIар тешкилун герек я. Гьукуматди карчийрин жемиятдихъ ва общественный организацийрихъ галаз санал менфятлу рекьер тайинарзава. Сифте нубатда абурук производстводин ва логистикадин алакъайра цIийивилер тун, хаммалдалди таъминарзавай цIийи ксар жагъурун, республикада гьасилзавай суьрсет ва продукция маса гудай уьлквейрин базарар жагъурун, амадагвилин алакъаяр гегьеншарун ва вилик тухун акатзава”, — лагьана Р.Алиева.
Республикада гъвечIи ва юкьван бизнесдиз куьмек гун патал хейлин крар ийизва. Налогрин жигьетдай кьезилвилер гузва. ГъвечIи ва юкьван карчивилиз государстводин патай куьмек гун патал республикадин бюджетда 460 миллион манатдилай виниз пул чара ийидайвал я.
Алай йисан январдин вацра Дагъустанда хсуси кардал машгъул жезвай 213 агъзур кас регистрация авунва. РД-дин карчийрин ихтиярар хуьнин рекьяй векил Мурад Далгатова малумарайвал, Дагъустандин бизнесди виликди камар къачузва. Бюджетдиз къвезвай пуларин (30 процент налогар) кьадарни артух жезва. Хуьруьн майишатдин налог 8 процентдин хкаж хьана.
Рахайбурун докладриз баянар гудайла, Сергей Меликова малумарна хьи, контроль кьиле тухузвай органрин кIвалах сад-садав агудунин, бизнесдин кIвалахни вилик тухунин игьтияж арадал атанва. Ада республикада жуьреба-жуьре хилерин бизнес акатзавай цIийи организация — бизнес-сообщество арадал гъунин теклиф гана.
Хийир Эмиров
