Пешекарри тестикьарзавайвал, азардикай сагъардалди, адан вилик пад кьун регьят я. Гьаниз килигна, гьар йисан 24-мартдиз Виридуьньяда чахуткадихъ галаз женг чIугунин, азардин вилик пад кьунин югъ къейдзава. Адан сергьятра аваз, Дагъустандин здравоохраненидин министерстводи хаталу азардин вилик пад кьунин макьсаддалди серенжемар тешкилун — студентрихъ, школайра кIелзавай аялрихъ, больницайра сагъламвал мягькемарзавай ксарихъ, организацийрин коллективрихъ галаз медицинадин идарайрин работникри семинарар, лекцияр ва суьгьбетар кьиле тухун, хъсан адетдиз элкъвенва. Чаз сагъламвилин къадир геж, лугьурвал, кар кардай фейила, чир жеда. Хвейи чан хазина я, гьавайда лагьанвач бубайрин мисалда. Гьаниз килигна, гьар са кас вичин сагъламвилин къаравулда хьун лазим я.
РикIел хкин: чахутка туьретмишдайди (возбудитель) сифте яз 1882-йисан 24-мартдиз Роберт Коха ачухнай (гьавиляй гзафбуру адаз “палочка Коха” лугьузва).
Чахуткадикай инсаниятдиз -малум хьана 140 йисалай виниз алатнаватIани, садакай масадак акатдай и азар акъвазариз, тергиз алакьнавач. ВОЗ-дин эхиримжи делилралди, гьар йисуз дуьньяда 9 миллион касдик и азар акатзава. Россияда лагьайтIа, гьар йисуз 100 агъзур цIийи дуьшуьш дуьздал акъудзава. Им лагьайтIа, чахутка арадал гъизвай палочка яргъалди яшамиш жедай кIевивал авайди, дурум гудайди хьунихъ галаз алакъалу я. Биологри кьежей гьава ва 23 градусдин чимивал авай чкада адавай йисаралди дурум гуз жезвайди къейдзава. Виридуьньядин, гьа гьисабдай яз чи уьлкведин духтуррикни къалабулух кутазвай кар мадни ам я хьи, ВИЧ-дик азарлубур кьинин кьилин себеб чахутка азар я. Залан кьве азарни кваз хьайи дуьшуьшра начагъбур сагъарун иллаки четин кардиз элкъвезва.
Дагъустандани чахуткадихъ галаз алакъалу гьалар тарифдай чкадал алач. Йисан вахтунилай аслу тушиз, и азардикди начагъбур малум жезва. Кьиле тухузвай кIвалахдин нетижада чахуткадик начагъ жезвайбурун ва гьакI рекьизвайбурун кьадар тIимилариз хьанватIани, азардиз талукь делилар винизбур яз амукьзава.
Чахутка акат тавун, адан вилик пад кьун патал пешекарри агъадихъ галай къайдайрал амал авуниз эвер гузва:
азардиз акси раб ягъун;
гьар йисуз флюорография авун;
пIапIрус чIугуникай ва чIуру маса хесетрикай яргъа хьун;
беден физический рекьяй лигимарун (мягькемарун);
таза яр-емишдив, клетчаткадив, минералрин затIарив девлетлу, кфетлу тIуьниз темягь авун;
ахварин режимдал амал авун.
Иммунитет зайиф хьайила, азарар акатзавайди рикIелай ракъурмир!
Регина Семедова
