Буюр, таниш хьухь, Александр Дымниковни Алексей Заморкин — вири ­дуьньяда машгьур фотохудожникар! Сифте яз Дагъустандиз атай абур, гьич санани галкIун тавуна, дуьз Ахцегьиз акъатна, са гьафтеда чпин фикирривни пешекарвилив шерик, интернетдин майданра жагъай хванахва, чкадин гьевескар фотохудожник ва эколог Юсиф Саркароваз мугьман хьана.

Куьруь къейд.  

Дымников 1961-йисуз Ленинградда дидедиз хьана. 1984-йисуз Ленинграддин Госуниверситетдин физический факультет акьалтIарна, С.И.Вавилован ­тIва­р­­­цIихъ галай институтда илимдин къуллугъчивиле, инвестицийрин проектрин “Аркада” агент­стводин директорвиле кIва­лах­на. 1980-йисарилай дагъдин ту­ризмдин спортдал, шикилчи­вилел,­ ­си­­ягьатчивилел, тарихчивилел маш­­гъул яз, ам Памирдин, Кавказдин, Гималайрин, Альпийрин, Шве­циядин, Норвегиядин, Непалдин, Исландиядин дагълара 45 сиягьатда хьана. Къадим цивилизацийрин технологийрин гелер ж­а­гъурдай экспедицийрик кваз Пе­рудин, Боливиядин, Египетдин, ­Си­рия­дин, Ирандин, Туьркиядин, Гре­ция­дин ва Израилдин чилерал ­къе­къвена. Алай вахтунда ам Россиядин фотохудожникрин Союздин Санкт-Петербург шегьердин хилен председатель я.

Адан дуст, 1990-йисалай РФ-дин фотохудожникрин Союздин член А.Заморкина, РФ-дин фотохудожникрин Союздин Ставрополдин хилен председатель яз, Россиядин Кьиблепатан фотохудожникрин Союздин кураторвал ийизва. Ам 1960-йисуз Ставрополь ше­гьер­да дидедиз хьана. СГУ-дин журфак акьал­тIарна, гзаф йисара вичин пешекарвилин рекьяй кIвалахна. Россиядин журналистрин Союздин ва журналистрин Международной ассоциациядин член, пикторальный фотографиядин устад тир ада алай вахтунда Россиядин фотохудожникрин Союздин Правленидин секретарвилин везифаяр тамамарзава ва СКФУ-да журналистикадин кафедрадин муаллим я.

Абур уьлкведин ва международный цIудралди фотовыставкайрин иштиракчияр ва призёрар я. Абурун яратмишунрин кIвалахар Санкт-Петербургдин, Ставрополдин ва уьлкведин маса шегьеррин музейра, гьакIни Россиядинни къецепатан уьлквейрин кьилдин коллекцийра гьатнава.

Чпиз яратмишунрин ва илимдин гьар жуьре рекьерай кьетIен бажарагъ авай гьа ихьтин ксар мугьман хьанвай и мукьвара Ахцегьиз. Мугьманпересвилин дагъви адетралди кьабулай ва беледвал авур Юсиф Саркарова мугьманар кудай цин гьамамрихъ, урусрин ХIХ асирдин къеледихъ, къадим архитектурадихъ, музейдихъ, дагъдин чан аламай, гьакIни гадарнавай хуьрерихъ ва райондин тамашуниз лайихлу чкайрихъ галаз танишарна.

— Дагъустандиз чун сифте яз атанва. Ахцегьар хкягъун инаг юкьван асирра карвандин алишверишдин рекьер фенвай кьетIен чка хьунихъ галаз ала­къа­лу я, — суьгьбетзава мугьманри. —  Юсифахъ ва адан шикилрихъ галаз чун интернетдай таниш хьана, гьавиляй чIу­гуна гьадан патав атана. Ягъалмиш хьанач, Юсиф Къудратович чкадин та­рих, культура, адетар чидай медени кас ва хъсан шикилчини я. Адан кIвале хьайи са гьафтеда­ (куьн зи мугьманар я лагьа­на, мугьманханадин тIвар кьазни тунач) чун Докъуз­пара райондин Къурушрин, Ахцегь райондин Гутумрин, гадарнавай КурукIнарин ва ма­са хуьрера хьана. Чун атунин кьилин мурад-метлеб Кьиблепатан Да­гъустандин хуьрерикай фотоматериал кIватIун: чкадин къадим архитектурадин, дагъларин хъуьтIуьн пейзажрин, итижлу ва гуьзел чкайрин шикилар ягъун я. Чун дуьньядин гзаф чкайра къе­къве­на. Виридалайни хъсан, мер­гья­матлу ксар кьакьан дагъларин чкайра яшамиш жезва. Да­гъус­тан дагъларин уьлкве я. Чаз Да­гъустанда РФ-дин фотохудожникрин хел тешкилдай ният ава. Гьахьтин тешкилат чна 2000-йисуз Ингушетияда ачухна. И кар па­тал лап тIимил 3 кас кIанда. Сад жа­гъанва — Юсиф Саркаров. Мад кьве кас ахкуна, месэла чна рес­пуб­ли­кадин культурадин министерстводихъ галаз меслятдалди гьялда.

—    Алексей Борисович, аквазвайвал, вав адетдинбур тушир жуьредин фотоаппаратар гва, — лагьана за.

— Эхь, куьне дуьз кьатIана. За алай аямдин, плёнкадин куьгьне камерралди гьатта ХIХ асирдин технологиядин къай­дада кIвалахзава. Рекъемрин (циф­­ровой) техника анжах коммерциядин заказра ишлемишзава. Ихьтин надир фотоаппаратралди (Россияда абур анжах 100 пешекардиз ава) за 13-18 см. форматдин рангунинбур тушир ши­ки­лар акъудзава. Месела, зав гвай хьтин объ­ективар (абур заказдинбур я) дуьньяда вири 12 ава. Ихьтин надир оптика художественный фотографиядин кьетIен мес­элаяр гьисаба кьуналди ишлемишзава. Артуханвал шикил язавай объектдин таварин, яни тональный перспектива кьетIен эсерлудаказ къалуруна ава. Кьилинди, гьелбетда, заз ихьтин­ яратмишуни лезет гузва. Эгер жуваз бегенмиш лап хъсан шикилни арадал атайтIа, лезет кьве  сеферда артух я.

—    Вун пикториальной фотографиядин устад я лугьуда. Вуч я пикториализм?

— Пикториализм живописдиз ух­шарвал авун ва я живописдин фотография я. Эхиримжи йисара Москвада Россиядин пара регионрин фотографрихъ галаз гуьруьшра якъин жезвайвал, исятда виринра машгьур пешекарар лайихсуздаказ рикIелай ракъурай и къайдадал хквезва. И карди зун дуьз рекьел алайди тестикьарзава. Дуьшуьшдай хьиз, ХХ асирдал къведалди авай фотообъективрин энциклопедия къачуна, ам ингилис чIалай урус чIалаз таржума ийиз туна, кIелна. Малум хьайивал, чаз пара шейэр чизвач. Гьар жуьре объективар къачуз, шикилар ягъиз, абур ахтармишиз эгечIна. Акьван итижлу хьана­ хьи, вилиз са затI акваз, шикил язава, ам­ма чарчел вуна гуьзет тавур хьтин лап маса затIар малум жезва.

—  Алексеян гафариз куьне вуч лугьуда? Ви яратмишунрин къайдадин кьетIенвал вуч я? Ре­къемрин цIийи технологийрин асирда ваз плёнкадални проявитель-закрепителдал хкведай фикир авачни? — хабар кьуна чна Александр Александровичавай.

— Надир пешекар тир зи дуст гьахълу я. Амма гьар садаз яратмишунин вичин къайда ава. Шикилар ягъунал зун гьеле 10 йисан яшда аваз бубади сифте фотоаппа­рат пишкешай йикъалай маш­гъул я. И кардай санани кIел­нач, пешекарвилин вири сирер жу­ва-жуваз чирай гьевескар я. Сифте, гьелбетда, зани плёнкадин аппаратралди шикилар язавай. Гуьгъуьнлай, рекъемринбур акъатайла, гъавурда акьуна хьи, ам алатай югъ-девир я. Хъсан фотоаппарат, компьютер къачуна ва Питерда 2000-йисуз, сифтебурукай сада яз, принтердал художественный шикилар акъу­диз эгечIна. Фотохудожник яз, за жуван вилик объектдин чин къачунин (скопировать) везифа эцигзавач, адав зун тамамвилелди яратмишунин ва ахтармишунин тегьерда эгечIзава.

—    Дагъустанда, Ахцегь районда командировкада куьн гуьзлемишай хьтин мурад-метлебдив агакьнани?

— Тамамвилелди. Лайихлу гзаф инсанрихъ, дагъвийрин ацукьун-къара­гъу­нихъ галаз таниш хьана. Чан алай ва харапIайриз элкъвенвай гадарнавай хуьрера къадим архитектурадин ва циф авай, жив къвазвай вахтунда дагълух гуьзел тIебиатдин гзаф шикилар яна. Художественный фотовыставкадин девлетлу материал ава. Гьелбетда, чи дуст Юсиф Саркарован шикилризни килигна. Абурукай хъсанбур хкяна, чна чи выставкадик кутада. Гьакъи­къатда ахьтин кас чкадин властри гьевесламишун, адаз вичин шикилрин выс­тавкаяр ачухиз куьмекун лазим я. Чна чи патай адаз талукь тир теклифар­ ганва ва, аквар гьаларай, ам Россиядин фотографрин Союздин членвиле кьабулда. Ахцегь райондай чун лап хъсан фикирар аваз, тарифлу шикилар гваз хъфизва. Бегенмиш хьайи чкадиз чун мадни хкведайвал я.

Дашдемир Шерифалиев