Сулейман Керимова Каспийскда сагъламвилин мумкинвилерал сергьят алай аялар патал центр ачухна.
Кьиблепатан Дагъустандай тир аялриз куьмек гун патал мукьвал вахтара ихьтин центр Дербентдани кардик акатда
Дагъустандин патай сенатор, Федерациядин Советдин член, машгьур меценат Сулейман Керимова чи республикадин агьалияр патал кьилиз акъудзавай кьван зурба крарикай хабардар тушир кас бажагьат ава. Дуьньядин вири алхишар адан тIварцIихъ лугьунни тIимил я, зи фикирдалди. И мукьвара адан патай аялрив нубатдин “пишкеш” агакьна. Алатай хемис юкъуз Каспийскда, “Анжи-Арена” стадиондин патарив, бедендин мумкинвилер сергьятламиш хьанвай, чеб са йисалай 18 йисалди яшда авай аялар патал Сулейман Абусаидовичан пулунин такьатрин гьисабдай арадал гъанвай реабилитациядин центр шад гьалара ачухна. Мярекатда Дагъустандин Кьил Сергей Меликова, Госдумадин депутат Хизри Абакарова, РД-дин Госсекретарь Мегьамед-Султан Мегьамедова, муфтий Агьмад гьажи Абдулаева ва гзаф маса ксари иштиракна. Къейд авун лазим я хьи, “Аялриз яшайишдин рекьяй куьмекдай, адаптациядин, реабилитациядин ва абилитациядин центр” (коммерциядинди тушир автономный организациядин тамам тIвар гьа ихьтинди я) кьилдин касдинди, Сулейман Керимован хсуси чка ятIани, вири жуьредин куьмекар аялрив пулсуздаказ агакьда…
Сергей Меликова, кIватI хьанвайбурухъ элкъвена, республикадин кьетIен аялрин уьмуьрда хьанвай лишанлу вакъиа тебрикна. Шаксуз, инсан патал виридалайни багьади уьмуьр ва сагъламвал я, гьаниз килигна, сагъламвилин мумкинвилер сергьятламиш хьанвай ксар, иллаки аялар патал ихьтин центради еке умудлувал гузвайди, абурун ва диде-бубайрин руьгь хкажзавайди къейдна. Алай аямдин вири истемишунриз жаваб гузвай цIийи центр арадал гъунай, гьакIни республика патал гузвай вири жуьредин куьмекрай Сергей Меликова Сулейман Керимоваз сагърай лагьана.
— Яшайишдин рекьяй куьмекдай ва сагъламвал мягькемардай центр, ина тешкилнавай шартIариз, мумкинвилериз, авай тадаракриз килигна, Дагъустанда виридалайни хъсанди хьунилай гъейри, уьлкведани ам виниз тир жергейра хьуниз лайихлуди я. Сулейман Абусаидовичаз, къе и мярекатда иштиракзавай Хизри Исаевичаз, Мегьамед-Султан Байболатовичаз, Агьмад гьажи Мегьамедовичаз сагърай лугьуз кIанзава. Аялриз бахтлувал багъишун чун патал шадвал я. Бахтлувал лагьайтIа, аял вири патарихъай тамамдаказ яшамиш хьунилай, адан сагъламвилелай ва вири мумкинвилерикай адавай ачухдаказ менфят къачуз хьунилай аслу я. Чна гзаф кIвалахзава, сагъсуз аялривай тамамдаказ чпин уьмуьр кьиле тухуз жедайвал абуруз вири мумкинвилер яратмишиз чалишмиш жезва. И кардай медсестрайриз, духтурриз сагърай лугьуз кIанзава: куьне чIехи кIвалах кьилиз акъудзава, квехъ агалкьунар хьурай! Къуй и центрадикай неинки са аялриз, гьакI чаз виридаз менфятлувал хкатрай! Аялар бахтлу хьайитIа, чунни бахтлу жеда, — лагьана Дагъустандин Кьили.
Муфтий Агьмад-гьажи Абдулаевани аялрин, абурун диде-бубайрин тIварцIихъ чими келимаяр лагьана, аялриз С.Керимова багъишзавай шадвал яман баладикай хуьдай даяхдиз элкъуьн алхишна ва амай меценатризни ихьтин крарилай чешне къачуниз эвер гана. Аялрихъ галаз алакъалу вири месэлаяр важиблу ва абур сифте нубатда гьялун лазим тирди къейдна.
Сергей Меликова центр ачухунин ярж тир яру лент атIайдалай кьулухъ кIватI хьанвайбур аниз гьахьна. Дагъустандин Кьили ва муфтийди “Чи дустар” кхьенвай доскадал, эбеди рикIел аламукьунин лишан яз, чпин гъилин капарин гелер (отпечатки) туна.
Республикадин Кьил ва амай мугьманар центрадин кьилин духтур, медицинадин илимрин кандидат, ДГМУ-дин медицинадин реаблитациядин кафедрадин заведующий Омар Омочева ва амай персоналди ина тешкилнавай шартIарихъ, мумкинвилерихъ, медицинадин виниз тир технологийрин тадаракрихъ галаз танишарна. Кьилди къачуртIа, абурун жергедай яз, робот-тадаракди (Walkbot комплекс), махсус костюмди, “Вертикализатор” тадаракди (адан макьсад бедендин мумкинвилер сергьятламиш хьанвай аялриз кIвачел акъвазиз чириз куьмекун я) “кIвалахзавай” тегьер къалурна.
Центр арадал гъунин тешкилатчийрикай сад тир Марианна Мегьамедовади алава хъувурвал, Walkbot комплекс республикада сифте сефер яз кардик акатнава. Ина кьилинбурукай мадни сад яз ишлемишзавай костюм-тренажердин (электростимуляциядин куьмекдалди аялриз къекъвез чириз, жалгъайринни жукIумрин тIалар алудиз куьмекзава) менфятлувал екеди я. Хейлин диде-бубаяр виликдай Россиядин чIехи шегьерриз физвай. Гила виниз тир технологийрин куьмекдикай чкадал менфят къачуз жезва.
Абурал “кIвалахиз” чирун патал чи республикадиз эвернавай пешекарри — Санкт-Петербургдин реабилитациядин технологийрин соцмедакадемиядин директор Татьяна Гусака ва физтерапевт Екатерина Лучининади тестикьарзавайвал, винидихъ тIвар кьунвай махсус костюмдин ва “Вертикализатор” тадаракдин аламатар екебур я. ИкI, чун шагьидар хьайивал, аялдал (шикилда) махсус костюм алукIна алатай тамам 15 декьикьада ада, вичиз хъсанзава, кIвачер юзуриз регьятзава лугьуз, дидедиз шадвал къалурзавай. Пешекарри къейдзавайвал, махсус костюмди аялдин вири беден массаж ийизва, жукIумар хъуьтуьларзава, жалгъайрилай артухан чIагун (спастика) алудзава ва икI мад. Бедендин мумкинвилер сергьятламиш хьанвай аялри эгер реабилитациядин такьатрикай (кресло-коляска, вертикализатор, ходунок ва мсб.) менфят къачун тавуртIа, абурун гьал авайдалай чIур хьун мумкин я, гьикI хьи, юзур тийизвай беденда санлай, гьакI жалгъайра маса азарар (вторичные осложнения) — сколиоз, вывих, подвывих ва икI мад арадал атун мумкин я.
Куьмекдикай
Центр амбулаториядин жуьрединди я, яни аял ина йикъа 3 сятдилай тIимил тушиз жеда. Аялдин сагъламвилелай (диагноздилай), бедендин мумкинвилерилай аслу яз, кьилди тайинарнавай программадин бинедаллаз (10 йикъалай са вацралди) адав пешекарвилин куьмек агакьарда. Гележегда инаг аялар пакамалай няналди амукьдай стационардиз элкъуьрда. Йиса ина 500-600 аялдин сагъламвал мягькемарда. Гьелелиг аялар анжах чи республикадай кьабулзава. Ихьтин куьмек лазим касдивай, регистратурадиз зенгна (+7 918-848-94-43), учир кьаз жеда. Идалайни гъейри, мукьвал вахтара колл-центр кардик акатда, соцсетра чинар ачухда. Кьилин гьисабдай яз, ина кьулан тарцинни кIвачерин (опорно-двигательный аппарат), ЦНС-дин (центральный нервный система) ва ДЦП (детский церебральный паралич) азарар авай аялар сагъарда.
Центрада, санлай къачурла, 24 касди кIвалахда, абурукай 15 медицинадин къуллугъчияр я. ИкI, аялрихъ галаз логопедри, педагогри, психологри, дефектологри, физтерапевтри, эрготерапевтри, медреабилитациядин духтурри, инструкторри ва икI мад кIвалахда, яни аялрив гьам реабилитациядин (виликдай, мисал яз, аялдивай къе-къвез, рахаз жезвай, амма са гьихьтин ятIани себебралди кьилиз, кьулан тарциз ва маса тIарвал себеб яз квахьнавай и мумкинвилер арадал хкун), гьамни абилитациядин (аялдиз хайи чIавалай авай азар, мисал яз, ДЦП, ЦНС, себеб яз, адавай чIехи жердавай, амай аялривай хьиз, къекъвез, рахаз жезвач — адахъ авачир ихьтин мумкинвилер арадал гъун) серенжемар агакьарда. Абурун нетижада аялрин гьал хъсан жезва.
Чаз суьгьбетдай мумкинвал хьайи Светлана Богачёва Дербентдай тир. Адан руш Ирада Хановадиз (13 йис) хайи чIавалай ДЦП азар авай. Аялдиз чара акун патал ам республикадилай къецепатаз финиз мажбур жезвай. КIвале бедендин мумкинвилер сергьятламиш хьанвай кьве аял авай дишегьлидин ийир-тийир квахьзавай, харжиярни гъвечIибур акъатзавачир. Ихьтин центр Дербентдани ачухзавайди чир хьайила, дишегьлидин шадвилихъ ва Сулейман Керимован тIварцIихъ ийизвай алхишрихъ кьадар авачир.
— Дербент шегьерда кьетIен аялар (амайбур хьтинбур тушир аялриз чна икI лугьузва) 500-дав агакьна ава. Чна, абурун диде-бубайри, сада-садахъ галаз алакъа хуьзва. Гьина гьихьтин куьмекдикай менфят, хийир, нетижа хкатнаватIа, чирзава, амайбурузни раижзава. Кьилди къачуртIа, гила и центрада кардик акатнавай тадаракрикай менфят къачуз, зун са шумудра Санкт-Петербургдиз фена. Амма эхиримжи йисара арадал атай четинвилер себеб яз, чун и мумкинвилерикай магьрум хьанвай. Мадни лугьуз кIанзава: уьмуьрдин ихьтин четин гьалда гьатай гзаф диде-бубаяр руьгьдай аватзава. Яргъариз фена, куьмек къачуз тежезвайбурни пара ава, — алава хъувуна ада.
Мамедкъаладай атанвай Хамисазни (8 йис) хайидалай кьулухъ ДЦП азар авай. Бубадин суьгьбетдай чир хьайивал, сифте йисара руш меселай къарагъзавайди тушир. Исятда и центрада тешкилнавай куьмекдикай Россиядин чIехи шегьерра менфят къачурдалай кьулухъ аял масадан куьмекдалди къекъвезва. Амма, пешекарри къейдзавайвал, ихьтин серенжемрикай, яни реабилитациядикай, менфят къачун акъвазарайтIа, аялдин гьал чIур, вилик фенвай камни кьулухъ хъхьун мумкин я. Гьаниз килигна, ихьтин центр патав хьуни кьетIен аялриз гележегда умудлувал гузва.
Рагнеда Рамалданова
