Халкьдин гъед

Бакуда хсуси харжийрихъ тешкилна, Азербайжан Республикада ва адалай къецени хайи чIалал, медениятдал ва эдебиятдал ашукь лезги халкьдин векилрив чпин къуватралди агакьарзавай кьетIен “Самур” газетдин 30  йис  тамам хьанва. Им са акьван еке вахт туш. Инсандин уьмуьрда им руьгьдинни бедендин вири къуватри хъсандиз кIвалахзавай, рикIик квай еке экуь мурадрихъ инанмишвилелди камар къачузвайди я. Жегьилвили цуьк акъуднавай вахт!

За кьатIузвайвал, газет-журнал патални, иллаки абур гьазуриз, кIелзавайбурув агакьарзавайбур патални 30 йис, имтигьанрай экъечIиз, руьгьни беден лигим хьанвайди хьун лазим я. “Самур” газетдин гьа­къиндай делилар, адал ацалтзавай четинвилерни агалкьунар гьихьтинбур ятIа фикирда кьаз, чна идалай виликни кхьенай. “Самурдин” агалкьунар чна чибурни яз гьисабзава, четинвилерай экъечIдай рекьер санал веревирдзава. Гьа тегьерда гьа газетдин чIехи векилрини, иллаки Аллагьди вичиз гьакьван нурлу мурадарни бажара­гъар ганвай  Седакъет  Керимовади, адахъ галаз санал имтигьанрай экъечI­завай  Муьзеффер  Меликмамедова, газетдин чIехи спонсоррикай сад тир Мубариз Азизова ва масабуру чи агалкьунрални дамахзавайди тайин я. Сада-садал, гьар мумкинвал хьайила, кьил чIугвазва, интернетдин куьмекдалди алакъа хуьзва.

Лагьана кIанда, йисар алатунивай, чи къуватар ва мумкинвилер, алакъаярни артух хьана кIанзавай. Амма девирдин тIал­рини хъутIалри, сиясатчийринни гъиле гьукум авай чиновникрин зидвилери чи сад тир рекьиз ва мурадриз зиянар (манийвилер) таганани туш. Ибурал дуьньядал элкъвей тIугъвал — завални, маса чуьруькарни алава хъхьайди чизва.

Алай вахтунда чи гьалар гьикI ятIа, па­рабуруз чизвач. Виридалайни четинди, къурхулуди хайи чIалал кIелзавайбур ва кхьизвайбур тIимил хьун я. Бакуда акъудзавай “Самур” газетдиз чкадин гьукуматдин векилри къенин йикъаралдини къаюмвал, адаз гъил яргъи авунач. Сад-кьве касдилай хсуси харжийрихъ шумуд йисуз хуьз жеда ихьтин газетар?..

“Лезги газет” гьукуматдин къаюмвилик кватIани, къвердавай гьадан тиражни тIимил жезва. 2005-йисуз 15 агъзур тиртIа, гила 6-7 агъзурдал аватнава. “Самурдин” тираж генани гъвечIиди я. ЯтIани ихьтин руьгьдин такьатар чахъ хьунал чна дамахзава. КIвалахзава руьгьдин рузи хуьз, хайи халкьдив агакьариз…

Са вахт авай Бакуда лезги чIалал газет­ акъатуникай анжах фикирарзавай. А му­­раддихъ яргъал йисара рикIе руьгь, экуь къас­тар авай лап хъсан векилри камар къачузвай. Чи рикIел Нуредин Шерифованни Абид Амирасланован, Лезги Няметанни­ Забит Ризванован, Ядуллагь Шейдаеванни Иззет Шерифован, Байрам Салимованни Гьажибала Яргунвидин, Фейруз Бедела­хтуланни маса ксарин тIварар къвезва. Лап гзаф имтигьанрани а ксар гьатна. Мектебра­ сад-кьве сят лезги тарсар твадай мум­кин­вал хьанатIани, милли лезги газет тешкилуниз а патан регьберри рехъ ганачир.

Ихьтин тIалабунризни алахъунриз миллетчивилин квал я лугьуз хьанай. Гьихьтин ксар чпин рекьивай, чандивайни авурди рикIел хквезва.

Гьа ихьтин шартIара “Самур” газет тешкилун, ам Бакуда акъудун, адан къулав милли пешекар журналистар кIватIун, газет кIелзавайбурув агакьарун — мегер ибур кьегьалвилиз барабар крар тушни! Гьавиляй газетдин 30 йисан юбилей къейд авун — им акьалтIай чIехи вакъиа, халкьдин милли суваррикай сад хьиз я.

Баркалла, аферин “Самур” газетдиз уьмуьр гайи кьегьалриз! ЦIуд сеферда бар­калла, газетдин редакциядин кьиле акъ­ваз­на, ам хуьз, гужлу ийиз, мадни виликди тухуз, кIелзавай агъзурралди ватандашрив мил­ли руьгь, ахлакь, къанажагъ, хайи чIа­лан нев, тавар, рангар, гьиссер агакьарзавайбуруз!

“Самурди” вичин тIварцIиз вири терефрихъай жаваб гузва. Самур — Лезги чилин кьулан вацI. Сагъ беден агудзавай, сад хьиз вичин мижедалди къуватлу ийизвай вацI чи халкьдин ва ватандин яржни я…

“Самур” газетди кьилиз акъудзавайди асирра амукьдай кьегьалвал тирдан гъавурда авай вирибуру адаз сагърай лугьуз­ва­, гьуьрметзава, ам кхьизва, лап багьа мугьман, руьгьдин дарман яз вилив хуьзва. Чунни гьакI я.

Пуд чIалал акъатзаватIани, “Самурдин” гьар са чин фикир желбдайди жезва.

Газетди къарагъарзавай месэлаяр, адан география пуд чIалан векиларни тухарзавайбур я. Им, гьелбетда, редакциядин коллективдилай халкьар агудунин, са­даз-сад чирунин, миллетрин, динрин, культурайрин алакъаяр мягькемарунин еке везифаяр кьилиз акъудиз алакьзава лагьай чIал я.

Газетди лезги кIелзавайбур, мектебрин аялар, тарс гузвай муаллимар хайи чIалав агудун, яратмишдай цIийи къуватар руьгьламишун патал тухузвай кIвалахни лап тарифлуди я. “ИкI кхьихь, икI кхьимир”, “Квез чидани?”,”Бубайрин гафар”, “Самурдин мектеб”, “Гафарган”, “Чи мисалар”, “Хкетар”, “Ша лезги чIалал рахан!” рубрикайрик кваз гузвай материалри чи чIалан девлетлувал, гуьзелвал кIелзавайдаз мукьва ийизва.

“Самур” тешкилайдалай инихъ чи халкьдин векилрин лап гзаф кьадар зурба тIварар (дегь девиррилай инихъ) ачух хъувуна: Дав­дакь, Мехсети-Ханум, Хиневи­ Зай­наб, Хьиливи Ярали, Яргунви Ханбутай, ЦIе­хуьл­ви Мелки ва масабур. И кар давам жезва. Чун къадимлу ва къуватлу чIе­хи халкь тирди и векилрини субутзавачни бес!

Лап хъсан чешне — им газетди чи ватандин гуьзел пипIер шикилралди къалурунихъ галаз алакъалу я. Адан гуьзел шикилри чун гагь СтIуриз, гагь Шекидиз, гагь Шагь дагъдин гирвейрал, гагь Самурдин тамуз акъуд­зава. Им ватан кIанарунин са рехъ тушни!

Гьуьрметлубур! Куь хъсан хейлин крарикай чнани менфят къачузва. Иллаки кхьизвай макъалайрин кьилериз халкьдин камаллу гафар, мисалар гъуни, материалар чеб жезмай кьван куьруь авуни, шикилар гуьрчегбур, виле акьадай метлеблубур хьуни, важиблу келимаяр (фикирар) газетдин чинра рангламишна ачухаруни, газет гуьрчегарунихъ галаз сад хьиз, ам кIелизни ашкъи гъизва.

30 йисан девирда Куьн фенвай рехъ тарифлуди, таъсирлуди, кIелзавайбуру тебрикзавайди я. И кар чун фенвай 100 йи­сан дережайрай мадни хъсандиз аквазва.

* * *

Чнани квез и важиблу вакъиа рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй Квехъ асирра квахь тийидай яратмишунрин зурба ва генг шегьреяр хьурай!

Мердали  Жалилов,

РФ-дин ва РД-дин культурадин

лайихлу къуллугъчи