Играми чи гъвечIи дустар!
Акваз-такваз гадни акъатна, кIелунин цIийи йис алукьнава. Сифте нубатда чна квез Чирвилерин югъ мубаракзава. КIелунин цIийи йисуз квехъ агалкьунар хьун чи мурад я. Хъсандиз кIела, “вадар” къачуз, куь диде-бубайрин, муаллимрин рикIер шадариз алахъ! Квез хъсан рехъ хьурай!
“Чирвал чIехи девлет я!” — лугьузва бубайрин мисалда. Гьакъикъатдани, чирвилери инсан уьмуьрдин вири рекьерай виликди тухуда, четин имтигьанар вахкуз куьмекда. Са гафуналди, чирвал агалкьунрин чешме я лагьайтIани жеда.
“Лезги газетди” куь патай чарар-цIарар вилив хуьзвайдини рикIелай алудмир! Эгер куь арада хайи чIалал шиирар, гьикаяяр, макъалаяр кхьизвайбур аватIа, редакциядиз рекье тур. Виридалайни хъсанбуруз газетдин чинрал чка гуда.
Чна квез ихьтин са теклифни гузва. Гад жуьреба-жуьре вакъиайрив, гьерекатрив, мярекатрив ацIай вахт я. Бязибур ял ягъиз патарал физва, гзафбуру чкайрал мугьманар кьабулзава, рикIел аламукьдай крар пара жезва. ЦIинин гатуз куь уьмуьрдани рикIел аламукьдай вакъиаяр тахьана жеч. Гьахьтин дуьшуьшрикай чи газетдиз кхьихь! Чна вилив хуьда.
Къанажагълу ученик
“Лезги газетдин” редакциядихъ галаз алакъаяр хуьзвай мектебра кIелзавай аялрин кьадар са акьван гзаф туш. Фикирдиз гьасятда Хив райондин Фиригърин хуьруьн мектебда лезги чIалан муаллим Абдул Ашурагъаева арадал гъанвай кружокда чирвилер къачузвай аялар къвезва. Абурун эсерарни (шиирар, гъвечIи гьикаяяр, зендер) мукьвал-мукьвал газетдин чинризни акъатзава.
Мукьвара редакциядив Кьурагь райондин Штулрин хуьруьн мектебдин ученик Мавлудин Мегьамедагъаеван шиирар агакьна. Мавлудин цIи 8-классдиз акъатнава. Лезги чIалал пара рикI алай гададихъ шиирар теснифдай бажарагъ ава. Шиирарни, адан яшар фикирда кьуртIа, писбур туш. Иллаки “Руьгьдиз ажуз тежен!” шиир чранвайди хьанва. Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан саягъда кхьенвай и эсердин асул мана хайи чIал хуьн я. Къуй чи мектебра кIелзавай аялрин арада хайи чIалал кьару Мавлудин хьтин гадаярни рушар пара хьурай! Чна тIвар кьур шиир газет кIелзавайбуруз теклифзава ва жегьилдихъ агалкьунар хьун алхишзава.
Культурадин ва литературадин отдел
Руьгьдиз ажуз тежен!
“Собакаяр” хьанва “кицIер”,
“Кошкаяр” я вири “кацер”,
“Нос я!” — тупIув къалурда нер,
Им маса саягъ хьана хьи!
Я чIехибур, диде-буба,
“Гъил” чизмачни, лугьуз “рука”?
Аял вердишналди икIа
Хайи чIал бес сагъ жедани?
“Купатьсяяр” тур са патахъ,
“Чуьхуьнагар” амачни чахъ?
Куьз фикирдач батIул ва гьахъ,
Гьахьтин къанажагъ жедани?
Килиг гуьзгуьдай жув-жуваз,
Чиниз тфу гуз жедани?
Хайи чIал икI усал акваз,
Руьгьдиз бес ажуз жедани?
Мавлудин Мегьамедагъаев,
Штулрин хуьруьн мектебдин ученик
_________________________________________________
Аялриз — савкьат
Лезгийрин машгьур шаир Пакизат Фатуллаевади эхиримжи йисара аялар патал хайи чIалал ктабар акъудзавайдакай чна виликдайни газетдай хабар ганай. Газетдин кьилин редактордин заместитель Куругъли Ферзалиева Пакизат Фатуллаевадихъ галаз и месэладиз талукь яз чIехи интервьюни кьиле тухванай. Мукьвара кIелзавайбурув автордин нубатдин ктаб агакьнава.
“Лезги гьарфар” тIвар алай цIийи ктаб, виликанбур хьиз, иер, фикир желбдай шикилралди девлетлу я. Лезги чIалан алфавитда авай гьар са гьарф (шикилни адан мана-метлебдив кьадай шиирдин са бенд) галаз са чина ганва. Хъсан кIеви жилд алаз гьазурнавай и ктабдин тираж 3000 экземпляр я. Къейд ийин хьи, тираж гзаф тирвиляй автордиз вичиз акъвазай къимет (себестоимость) тIимил я. Гьавиляй цIийи ктаб маса гузвай къиметни виликан ктабрин къиметрилай агъуз я — 230 манат.
Авторди сифте гафуна къейднавайвал, “Лезги гьарфар” ктаб, чIалал акьалтна, рахаз чир хьанвай яшдилай мектебдиз физ гьазур жезвай яшдал кьван, яни 2-6 йисарин яшда авай аялар патал гьазурнава. Амма им 6 йисалай чIехи аялриз и ктаб виже къведач лагьай чIал туш. Гьабурувайни и ктабдикай менфят къачуз жеда. Са гафуналди, цIийи ктаб ясли-бахчайра, мектебра авай аялар патал вижевай савкьат я.
РикIел хкин, виликдай П.Фатуллаевади аялар патал мад кьве ктаб акъуднай: “Пси-пси псайди” (300 манат), “Лезги халкьдин махар” (350 манат). И пуд ктабни “Лезги газетдин” редакциядай маса къачуз жеда. Къачу, кIела, куь аялриз хайи чIал чира!
Чна Пакизат Фатуллаевадиз цIийи ктаб мубаракзава ва адахъ и рекье мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.
Агьмед Магьмудов
Куьмекчи
Масан баде, чан баде,
За кьан ви гардан, баде!
Эверна на, эверна,
Хьанач заз ви ван, баде.
Гъилевай кар куьтягьна,
Хтана зун чукурна:
За дах галаз чи багъда
Ичин къелем акIурна!
П.Фатуллаевадин “Пси-пси псайди” ктабдай.
_________________________________________________________
Тапшуругъар
Гафар кьве дестедиз пая
Агъадихъ ганвай гафарикай бязибур ачух гьарфарилай гатIунзава, муькуьбур – ачух тушир гьарфарилай. Ачух гьарфарилай эгечIзавайбур 1-столбикда кхьихь, муькуьбур — 2-столбикда.
Уьрдег, демек, кIвал, илан, устIар, кьеб, сал, аял, бармак, емиш.
Гафунай гаф жагъура
Гьар са гафунай са гьарф чIур хъия — цIийи гаф (гафар) арадал къведа.
ранг — _________, чарх — _______, ктаб — _______,
турп — _________, улам — _______, каца — ________,
арха — _________, хеб — ________, къелем — _________,
“100 тапшуругъ” ктабдай
___________________________________________________________
Марф
Марф, марф, азиз марф,
Ша, цавари ягъиз арф.
Хуьлер къалин авахьрай,
Кьилел алаз рагъул каф.
Марф, марф, азиз марф,
Чуьхуьх на чи дагъни чIаф,
Чи магьсулар экъечIрай
Вирибур яз дири, саф!
Марф, марф, азиз марф,
Кьилиз акъуд на чи гаф.
Марф, марф, михьи марф,
Нурар алай экуь марф!
Цуьквер кIватIиз
Цуьквер кIватIиз, рушар фена,
Кагьрабайриз ухшар фена.
Садалай-сад дирибаш яз,
Гьакьван зиринг къушар фена.
Рушар авай тала хуш я.
РикIиз чими гъала хуш я.
Манийрин сел мецел алай
Гьар са бицIи бала хуш я!
Цуьквер кIвализ гваз хкведа,
КIунчIар чIехи кьаз хкведа.
Чи чIурарин атирарни
Гьакьван нурлу наз хкведа!
Вири рушар цуьквер я чи,
РикIиз чими эквер я чи.
Цуькверикай гибе храз,
Кьилевайди Шекер я чи!
ШенпIияр
Килиг, гьихьтин затIар я,
Гуьрчег цIару кIватIар я.
Ксанвайла, мурмурда,
Къугъварла, кIвал къарсурда!
КIанда чими нек чпиз,
АцIурна налбек чпиз.
Акъвазмир гьакI тажубдиз,
Ша шенпIийрин клубдиз!..
Мерд Али
