8-июль Хизандин, кIанивилин ва вафалувилин югъ я

Хизан кутун. Яраб идалай еке бахт ава жал?! Хизан виридалайни зурба бахт, шадвал я, вучиз лагьайтIа, гьамиша вал са нин ятIани рикI ала, вун гьина хьайитIани, сада вилив хуьз­ва, ви шадвилерикни пашман­вилерик са ни ятIани къуьн кутазва. Са ни ятIани — им вуж я? Гьелбетда, вуна санал­ хизан кутунвай ви кьвед лагьай пай. ЗАГС-да регистрация ийидайла, куьне вири гьиссер — гьам шадвилер, гьамни пашманвилер­ пайда лагьана, яни сад-садан даях жеда лагьана, гафни гузва. Эхь, эхь. Хизан бахтуни гъизвай, са куьнивни текъвер ядигар я. Ам саламатдиз хуьн — пак тир везифа. И везифади гъуьлуьнни папан арада хьайи наразивилер (абур вири хизанра жезвайди я) туькьуьнун герек къвезвачни мегер?! ГьакI хьайила, анжах наразивилер туь­кьуь­найла, туькIвей хизанни арадал къведа. Анжах туькIвей хизанри чи обществодин вири хилерив цуьк ахъайиз тада. Ихьтин хизанра акьалтзавай несил инсанпересар, ватанпересар яз чIехи жеда. Ахпа я къенепатан крарин министерствояр, я юстициядин министерстводин органар эсиллагь герекни къведач.

Зи фикирар ахварар ятIа яраб?! Гьайиф хьи, ахварар я: рекьимир, цIегь, гатфарихъ хъсан инжи векь акъатда. Са кьадар хизанар руьгьдин рекьяй кесиб я лагьайтIа, къанажагъдин ивиррал гьалтайла, лап кьарада­ акIанва, экъечIиз хьун намумкин кар я. Хи­зан кутадайла, хиве кьур мажбурнамаяр гараллаз фена. Сад-садан даях хьун анихъ амукьрай, сада-сад сарарив регъвез гьазур я.

Зун са кардал тажуб я: са шумуд йисуз санал яшамиш жез, са кьадар аяларни хьайила, гъуьлуьнни папан арада къайи­вал анихъ амукьрай, муркIадин къаябри акI сирнавзава хьи, гъуьлуь эцягъай къаяб папан туьтуьна акIизва, папа эця­гъай­ къаяб — гъуьлуьн. ЯтIани санал яшамиш хьун давамарзава. Зи бейнида завай и кардиз сакIани къимет гуз жезвач: и жуьреда санал яшамиш хьунин лазимвал герек къвезвани, я тахьайтIа, къвезвачни? Чидач, вучиз­ лагьайтIа, за хизандин бахт дадмишнач. Дадмиш тавурда гьикI къимет гурай? Ингье ихьтин са хизандикай мисал.

Са сеферда Режебан кIвале адан ярар-дустар кIватI жеда кьван. Режеба вичин гъиле гьатай закускаяр гъиз суфрадал эцигзавай. Къулални чуькведиз ухшар жими са вуч ятIани алай, амма ам, къапара туна, вилик гъидай кас хьанач. Суфрадал алай вучар ятIани сивелай ийиз, итимри суьгьбетар — хъуьруьнар ийизвай. И арада  цик квай помидор дадмишай са итимди лугьуда кьван:

— Я Режеб, и помидорар ви кайваниди гьикьван хъсандиз кутунва! Валлагь, дад масад я. Ви кайванидивай рецепт къачуна кIанда.

— Яъ, — хълагьзава Режеба, — ина папан гьунар авайди туш. Ам балунда чеб чпелай дуьз жезвайбур я.

— Бес чибур чеб чпелай дуьз жезвач эхир, я Режеб? — хълагьзава рецепт тIала­байда. И гафар айвандик квай Режебан паб Рафинатаз ван къвезва.

— Я чан кьей чан, — элкъвена ам вичин гъуьлел, — чеб чпелай жезвайди ятIа, ваз абур мад аквада, агъу тIуьрай вуна. Къенлай кьулухъ жува-жуваз кутаз неъ.

— И сиягь за хуьзва, — итимрихъ элкъвена, хълагьзава Режеба. — Маса итимди, низ чир хьурай и ламран руша мус кьуьл эцянавайди тиртIа.

Ина акъатайди са “тIурфан” хьана: ида адаз, ада идаз — рапа-рап. Суфрадихъ галайбурун туьтуьнилай фу хъфидани мегер? Абурни цIехв хьана.

Ихьтин хизанда аялар гьихьтинбур яз чIехи жеда? Гьелбетда, гъвечIи-чIехи, хатур-гьуьрмет, ягь-намус тийижирбур яз, ах­лакьдин рекьяй инсансузвилиз рехъ гузвайбур яз. Ихьтинбурукай инсанпересар, ватанпересар гьикI хкатрай?

Гила чун Режебани адан папа Ра­фината гайи “концертдин” са чIукунал  хквен. Режебалай башламишин. Режебан са дустуни помидоррин, абур цик кутунвай папалайни тарифна. Папан тариф авун Режебан вичин кьилин винизвал тушир жал?! Ре­жебани, “эхь, зи кайвани неинки цик кутазвай майвайрин, гьакIни тIуьнрин шагьни я”, лагьанайтIа, адан сивелай кири  къачузвайни мегер? Ихьтин гафар ван хьайи Рафинатак, са шакни алачиз, лувар акатна,  атана  къулал  алай  хуьрек  къапариз акъуддай. ИкI хьанач. Режебаз ­папан тариф авун бегенмиш хьанач. ­Хьанач хьи, кисна хьайи­тIани акъвазун герек тир. ­Дустарин вилик жуван уьмуьрдин ­юлдаш вучиз усаларда? Ам ви аялрин диде тирди вучиз аннамишзавач? Вуна адан руьгь хкаждай са кьве келима ла­гьанайтIа, ви сивин пад хкатдайни мегер?!

Гила чна Рафинатазни къимет гун. Режеба “ина папан гьунар авайди туш, абур чеб чпелай дадлу хьанвайди я” гафар лагьайла, Рафинатавай жедай кьван, къал-макъал акъуд тавуна, гьа мугьманрин вилик, Режебаз вичиз регъуь жедайвал, зара­фатрик кутуна, мисал яз ихьтин гафар лугьуз: “Я чан итим, на цик кутурбурук, заз чиз, за кутурбурулайни дад жеда. Гьавиляй къенлай кьулухъ на кутада. Чна кьведани неда”. Бес чара итимрин вилик, жуван юлдашдиз “на агъу тIуьрай” гафар гьикI сивяй акъатзава? Белки, Режебан кьил элкъвенва жеди. Папавай адан кьил кьуна­чир­тIани жезвай кьван. “ТIурфан” акъвазардай чкадал адал нафт илич хъувун дуьз хьа­нач эхир. Режеб вичин аялрин буба тирди ада гьикI бейнидай акъудна? Гьайиф…

Ингье чи девирдин хизан. Ихьтиндаз ­“хизан” лугьуз женни? Валлагь, гаф авач:  сад-садалай “пайгар” я. Са пад хьайитIани “гъуьр­гъуь” хьана кIандачни? Жегьил вахтар, сад-садал ашукь хьайи легьзеяр куьне­ гьикI хьана рикIелай ракъурзава?

Жегьилвилин муьгьуьббат рикIел хкиз, куь арада авай къайивилин къаябар цIуру­райтIа, гьи­кьван хъсан тир. Зи ахварарни гьакъикъатдиз элкъведай. За умуд кутазва: чи хизанар­ вири туькIвей хизанар жеда. Иншаллагь.

Фазила Абасова