Дагъустан Республикадин Кьилин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, алатай гьафтеда региондин здравоохранение алай аямдин истемишунрив кьадайди авунин ва медицина вилик тухунин месэлайриз талукьарнавай семинар-совещание кьиле фена. Анал и хилен важиблу месэлаяр ва абур гьялдай рекьер веревирдна.

Семинар-совещание ачухдайла, Дагъус­тан Республикадин Кьил Сергей Меликова и къайдада, яни гегьеншдаказ ва экспертар желб авуналди, республика патал важиблу месэлаяр веревирд авуниз ва абур гьялуниз талукьарна им пуд лагьай сеферда кIватI хьанвайди къейдна: “Властдин органрин, муниципалитетрин кьиле авай ксариз и къайдадин серенжемри, чкайрал арадал атанвай жуьреба-жуьре гьалар фикирда кьуналди, абур гьялдай рекьер ва тайин гьар са месэладай лазим стратегия туькIуьрдай мумкинвал гузва”. Ада кIвалах и къайдада гележегдани давамардайдакай лагьана.

Сергей Меликова чкайрал кIвалах тешкилунал, четин месэлаяр арадай акъудунал гьалтайла, муниципалитетрин хиве еке жавабдарвал авайди къейдна: “Здравоохранение — им гьамиша кьетIен фикир гун истемишзавай хел, жемиятди хцидаказ фикир гузвай месэла я. Сагъламвал хуьнилай, адан гьалдилай республикадин гьар са агьалидин, гьар са хизандин гьалар аслу жезва эхир. Неинки бюджет тешкилунин, бюджетдин пулар чара авунин, гьакIни агьалийрин уьмуьр, сагъламвал хуьнин, гьа жигьетдай яз инсанрин сагъламвал мягькемардай медицинадин препаратар, тадаракар маса къачунин кIвалах къайдадик кутунин патахъайни жавабдарвал жуван хивез къачуз алакьна кIанда. Здравоохраненидин къурулушдин нетижалувал — им инсанрин уьмуьр яргъиди, демографиядин гьалар пайгардик, инсанрин кьадар артух ва агьа­лийрин дуланажагъ хъсанди хьун я”.

Совещанидал эхиримжи са шумуд йисуз гьам регионди, гьамни федеральный центради медицинадин хилез кьетIен фикир гуз эгечIнавайди, коронавирусдин тIугъвалди ресурсрин ва кадрийрин кьадар артухарун истемишайди ва и хиле хъсан патахъ дегишвилер гзаф хьайидини къейдна. Амма вирусдал тамамвилелди гъалибвал къазанмишиз хьанвач. Гьавиляй агьалияр и завалдикай ва адан чIуру таъсирдикай хуьн важиблу месэла яз амазма. Иник, сифте нубатда, коронавирусдиз акси рапар ягъунин кIвалах йигиндаказ кьиле тухун, тестрин куьмекдалди азар акатнавайбур вахтунда  чирун ва азарди тади гайи ксарин реабилитация акатзава.

Дагъустандин Кьили алава хъувуна: “Чун патал “Здравоохранение” милли проектдихъ еке важиблувал ава. Адан куьмекдалди чна медицинадин кьилдин хилерай мумкинвилер артухарна. Идахъ галаз сад хьиз, хъсан нетижаяр къазанмишуниз кьецI гузвай месэлайрални фикир желбун герек я. Сифте нубатда иник здравоохраненидин диб тир сифтегьан звено вилик тухун акатзава. Гьа и звенодиз килигна, инсанри гьукуматди агьалийрин сагъламвал хуьнин нетижалувилиз къимет гузвайди я. Агьалийрихъ алай аямдин медицинадин куьмек агакьунин, хуьруьн чкада зегьмет чIугвазвай медицинадин къуллугъчийрихъ лайихлу шартIара кIвалахунин инанмишвал хьана кIанда”.

С.Меликова медицинадин идараяр техникадин рекьяй таъминарунин еке кIвалах кьиле тухванвайдал, амма учиррихъ галаз ала­къалу месэла гьялнавачирдални фикир желбна: “Алай аямдин электронный сервисар ва здравоохраненидин къуллугъар, духтурни азарлуди арада мензил аваз алакъа хьунин тежриба, гьа гьисабдай яз госкъул­лугъ­рин порталдин ва муниципалитетдин къуллугърин куьмекдалдини артухарун лазим я. И кар патал лазим тир вири техника чахъ ава”.

Медицинадин къуллугъар лазим раб-дарман, медицинадин тадаракар галачиз нетижалудаказ кьилиз акъудиз тежедайди къейд авунихъ галаз санал, Сергей Меликова­ РД-дин здравоохраненидин министерстводиз  закупкайрин Комитетдихъ, госфинконтролдихъ ва муниципальный тешкилатрихъ галаз­ санал закупкайрин къурулушдиз артух фикир гунин, абур къайдадик кваз, кардиз кьецI та­гана, кьилиз акъудиз жедайвал туь­кIуь­ру­нин тапшуругъ гана.

Эхирдай республикадин Кьил пешекар кадрияр­ гьа­зурунин месэладал ва адаз талукь яз яшайишдин заминвилерал, медици­надин хилен къуллугъчийрин мажибрал акъвазна. Идахъ ­га­­лаз алакъалу яз районрин ад­ми­нистрацийри чкайрал   и хи­лез пешекар кадрияр желб­ авун патал шартIар теш­­ки­лун лазим тир­ди къейд­­­­на. Чпин везифаяр намуслудаказ кьилиз акъуд­­завай са жерге ксарив С.Меликова госнаградаяр вахкана.

Семинар-совещанидал, кIватI хьанвайбурухъ элкъвена, видеоалакъадин куьмекдалди “В.А.Алмазован тIварунихъ галай милли медицинадин ахтармишунрин центр” ФГБУ-дин генеральный директор, Россиядин кардиологрин сообществодин президент Евгений Шляхто рахана. Ада рикIинни дамаррин азаррихъ галаз женг чIугуниз талукь федеральный проектдикай ва ам регионра, кьилди къачуртIа,  Дагъустанда кьилиз акъудуникай суьгьбетна. Кардиологиядин хиле куьмек гунин кьилин везифайрик пешекарди рикIинни дамаррин азаррин хаталувал авай ксар фадамаз дуьздал акъудун, лап тади гьалдин куьмек гележегда мадни хъсанарун, кьезилвилер аваз таъминардай дарманриз талукь программа гегьеншарун ва масабур къалурна, гьа гьисабдай яз — кадрийрин пешекарвилин ери хкажун, виниз тир технологийрикай менфят къачун, тIугъвал­дин гьаларилай аслу тушиз, кардиологиядин куьмек агакьардай шартIар яратмишун.

РД-дин здравоохраненидин министр Татьяна Беляевади чи республикада и хилен гьалдикай суьгьбетна. Ада къейд авурвал, эхиримжи 2 йисуз медицинадин идарайрин материально-технический база виле акьадайвал мягькем хьанва. 2020-йисуз компьютердин 24 томограф, медицинадин 8 зурба тадарак хкана. Алай вахтунда республикадин медицинадин 34 идарада медицинадин  зурба 59 тадарак, гьа гьисабдай яз 33 идарада — компьютеррин 44 томограф, 5 идарада — 6 ангиограф ва 6 идарадани 9 МРТ (магнитно-резонансный  томограф) кардик ква.

Здравоохраненидин кар алай хел, министрдин гафаралди, виниз тир технологийрин куьмек (ВМП) гележегда мадни гегьеншарун я. 2021-йисуз и жуьредин куьмек агакьай азарлуйрин кьадар 8789 (виликан йисариндалай 19,6 процентдин артух) тир. Кьилиз акъудзавай­ серенжемри 2021-йисуз, коронавирусдин тIугъ­валдизни килиг тавуна, дамарра ивидин гьере­катдихъ галаз алакъалу азаррикди рекьизвай ксарин кьадар — 6,8% ва цереброваскулярный азаррикди — 7,0% тIимилариз алакьна.

Татьяна Беляевади «Онкологиядин азаррихъ галаз женг чIугун» республикадин проектдиз кьетIен фикир гузвайди къейдна: “Проект кьилиз акъудиз алатнавай 3 йисуз  медицинадин 143 тадарак маса къачунва. Онкоазарлуйрив лазим куьмек агакьарун патал амбулаторийрин центраяр арадал гъизва. Ахьтинбур Къизлярдин, Буйнакскдин, Избербашдин ЦГБ-ра тешкилнава. Кьилиз акъудзавай серенжемри ракдин азардик рекьизвайбурун кьадар тIимилариз алакьнава”.

“Здравоохраненидин сифтегьан хилен модернизация”  программадикай рахадайла, министрди ам кьилиз акъудунин сергьятра аваз чи республикадин виридалайни гъвечIи ва центрайривай яргъа авай хуьрерин агьалийрив медицинадин куьмек агакьарунин серенжемар квайди раижна. Адан гафаралди, 2025-йисалди, ФАП-ар арадал гъунихъ ва са­най­ масаниз тухуз жедай комплексар маса къачунихъ галаз алакъалу яз, Дагъустанда 100-лай 2000-дал кьван инсанар яшамиш жезвай хуьрер медицинадин куьмек авачиз амукьдач. ИкI, программа кьилиз акъудунин сергьятра аваз, 2021-йисуз сифтегьан звено патал медицинадин 427 тадарак, азарлуяр медици­надин  идарайриз  агакьарун патал санитарный 177 улакь маса къачунва.

РД-дин “Республикадин медицинадин информационно-аналитический центр” ГБУ-дин директор Эдуард Мустафаева совещанидин иштиракчийриз Дагъустан Республикадин рекъемрин здравоохраненидиз талу­кьарнавай видеоролик къалурна.

Республикадин рекъемрин здравоохраненидин бинеда медицинадин информациядин “Сад тир рекъемрин платформа” къурулуш ава. Адан кIвалахдин нетижада азарлуйривай духтурдин патав финин учир кьун патал вахт кьенятиз, арада мензил аваз духтурдин меслятар (консультация) къачуз, аптекайри теклифзавай дарманрикай малуматар чириз жеда. Азарлуйрин карточкайрихъ (истории болезни) галаз таниш хьунин кIвалах, диагноз эцигун кьезил ва регьят жезва.

Эдуард Мустафаева муниципалитетрин кьиле авай ксариз агьалияр гъавурдик кутунин кIвалах тухуниз эвер гана.

Здравоохраненидин хилен закупкайриз талукь месэлайрикай Дагъустан Республикадин госзакупкайрин Комитетдин председателдин везифаяр вахтуналди тамамарай Жафар Гьажибегова доклад авуна.

Семинар-совещанидин кIвалах адан иштиракчияр секцийриз пай хьана давамарна. Анрал рикIинни дамаррин, онкологиядин азарар авайбурув лазим тир куьмек агакьарунин, реабилитациядин ва ам гегьеншарунин, гьакI­ни здравоохраненидин цIийи объектар эцигунин, авайбур ремонт авунин, абур техникадалди таъминарунин ва маса месэлаяр веревирдна. Эхирдай С.Меликова ва Т.Беляевади журналистрин са жерге суалризни жавабар гана.

Рагнеда Рамалданова