30-апрель — ЦIаяр кьуникай хуьдайбурун югъ

Ахцегьрин баркаллу чили Дагъустандиз ва уьлкведиз машгьур алимар, политикар, майишатда ва яратмишунра агалкьунар къазанмишай гзаф ксар багъишна. Россияда цIаяр кьуникай хуьдайбурун (пожарная охрана) къуллугъ арадал атана 373 йис тамам жезвайла, къенепатан къуллугъдин полковник, ДАССР-дин МВД-дин цIаяр кьуникай хуьдайбурун отделдиз яргъал йисара регьбервал гайи  Муталибов  Муталиб  Эминович  рикIел хкун кутугнава.

ЧIехи яшарин инсанриз адан виниз тир пешекарвал, гафунал кIевивал, намуслувал ва, къуллугъдин вилик акъвазнавай месэлайрай кьил акъуддайла, ам эгечI­­дай тегьер ри­кIел аламачиз туш. Адан де­­вирда республикада и къуллугъ йигин еришдалди вилик фена. А чIавуз цIаяр кьуникай хуьдай военизироватнавай частар тешкилна. Дербент, Буйнакск ва Кьиблепатан Сухокумск шегьерра цIаяр кьуникай хуьдайбурун частарин дараматар эцигна ва реконструкция авуна. 1977-йисуз лап четинбурукай тир газдинни наф­тIадин мядендал муракаб гьала­ра цIай хкадарунай М.Э.Му­талибов “За отва­гу на пожаре” медалдиз лайихлу хьана. Ада республикадин цIаяр кьуникай хуьдай къуллугъ патал са  жер­ге регьберар гьазурна,  тербияламишна.

Дагъларин уьлкведа и къуллугъ кьилиз акъудунихъ галаз алакъалу яз арадал атай адетар, чи ватанэгьлидин баркаллу крар къенин са акьван регьятбур тушир шартIара Россиядин МЧС-дин Дагъустанда авай Кьилин Управле­нидин начальник, генерал-майор  Нариман  Магьмудович  Къазимегьамедова  мадни вини дережада аваз давамарзава. Адан чалишмишвилерин нетижа яз, эхиримжи йисара Да­гъустанда цIаяр кьуникай хуьдай 31 часть, кьилдин 6 пост, инсанар жа­гъурдайбурунни къутармишдайбурун 8 подразделение арадал гъанва­, цIаяр кьуниз акси къуллугъдин феде­раль­ный подразделенияр патал 7 дарамат хкажнава. Республикада цIа­яр кьуникай хуьдай цIийи частар арадал  гъуни­, авайбурал алава­ яз, чпе саки 600 агъзур агьали яшамиш жезвай 688 чка (населен­ные пункты) цIаяр кьуникай хуьдайвал ийиз алакьна.

Ахцегьрин цIаяр кьуникай хуьдай частунихъ зур асирдилай артух тарих ава. Алатнавай йисара адан кьиле жуьреба-жуьре ­инсанар акъвазна. Къенин суьгьбет лагьай­тIа, анин начальник  Агьмедов  Агьмед  Жа­баровичакай  я. Кар алакьдай, тешкилат­чивилин хъсан алакьунар авай жегьил ­Ахцегьрин 50-нумрадин частунин началь­никвилин къуллугъдал 2019-йисан июлдиз тайи­нарна.

Жегьил регьбердин вилик четин месэлаяр квай. Сифте нубатда, вичихъ пожарно-технический рекьяй я махсус образование, я кьетIен гьаларин ведомствода кIвалахунин тежриба авачир ада къутармишунин ва цIая­ри­кай хуьнин хатасузвал таъминарунин кIва­лахрай, цIаяр хкадарун патал ишлемишзавай­ техникадай, тактикадай кьил акъудна кIан­завай. ЦIаяр кьунин вилик пад атIунин кIва­лах чирна, са куьруь вахтунда и хиле ви­чи­кай вири терефрихъай тамам пешекар жедайвал авуна кIанзавай. Частунин коллек­тив­­­да четинвилер тIимил авачир, гьакI марифатдинни психологиядин жигьетдайни гьалар пайгардик квачир. Къуллугъ кьилиз акъуд­­­за­вай шартIар истемишунрихъ галаз тамамдаказ кьазвачир. Техника куьгьне хьанвай ва мукьвал-мукьвал къайдадикай хкатзавай. Амма Агьмед четинвилерихъай кичIе­бу­рун жергедай тушир. Са куьруь вахтунда адалай неинки нормативно-технический литература ва законодательный база чириз, гьакI личный составдин гьазурлухвални лазим дережада аваз тешкилиз, райондин кьетIен важиблувал авай объектрал цIаярикай хуьдай тактикадин вердишвилер кьиле тухузни алакьна. ЦIаяр кьуникай хуьдайбурун частуни бедбахтвилерин вилик пад кьуниз талукьарна ва тайин макьсаддихъ элкъуьрна кьилиз акъудзавай серенжемрикай  хъсан нетижаяр хкатна. Гьа са вахтунда коллективда женгинин руьгь хкаждай ва низам-къайда мягькемардай тербиядин кIвалах активламишна, цIаяр кьуникай хуьдайбурун арада дуствилин ва женгинин стхавал артух хьана­. Ина зегьмет чIугвазвай­бурун мумкинвилерикай менфят къачуналди, къуллугъ кьилиз акъуд­дай ва дежурный сменайри ял ядай шар­­тIар хъсанарна. А.Агьмедован тIалабу­нал­­ди Дагъустандин МЧС-дин цIийи регьберди Ахцегьрин частуниз цIаяри­кай къутармишдай цIийи КамАЗ чара авуна.

А.Агьмедова вичи регьбервал гузвай час­тунин кIвалах, къуллугъчийрин гьазурлухвал датIана гуьзчивилик кутунва. Райондин кьиле авай ксарихъ ва чкадин самоуправленидин органрихъ галаз санал цIаяр хкадарун ва эвелимжибурун жергедай тир аварияр хьайи­ла къу­тармишунин кIвалахар кьиле тухун патал къуватар ва такьатар желбдай тайин къайда тайинарнава. Районда арадал атай цIаяр кьунин чIехи дуьшуьшра ва тIебиатдин бедбахтвилер арадай акъуддайла ада ви­чини иштиракзава. ИкI, 2020-йисан 22-июлдиз Ахцегь районда яргъалди къвайи марфарин нетижада “Ахцегь-Кьурукал-Хинер” рехъ ци тухвана. ЦIаяр кьуникай хуьдай 50-нумрадин частуни, инсанар къутармишдай къуллугъди ва райондин администрацияди къайдада аваз ва тади гьалда кьабулай серенжемрин нетижада селдик акатай машинра авай инсанар са куьруь вахтунда анрай акъудиз ва медицинадин сифтегьан куьмек гуз алакьнай.

Мадни лугьун лазим я хьи, А.Агьмедов ва адан заместитель Б.Абдуризаев хъсан спортсменарни я. Абуру райондин жегьилрин арада сагълам уьмуьр пропаганда ийизва, жегьилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишуниз еке фикир гузва.

Лугьуз жеда хьи, къенин юкъуз коллектив виниз тир пешекарвал ва викIегьвал авай къул­лугъчийрикай ибарат я. Абуру и кар республикадин подразделенийрин ­арада садрани-кьведра субутнач. ИкI, 2021-йи­суз чи республикадин цIаяр кьуникай ­хуь­дай 30-далай виниз частарин арада кьиле фейи килигуна-конкурсда Ахцегьрин часть 1-чкадиз лайих­лу­­­ хьана. Комиссияди конкурсантриз са шумуд хиляй (цIаяр кьунин вилик пад кьун, цIа­яр­­­­ хкадарунин ва аварияр хьайи чIавуз къу­тармишу­нин кIва­лах, къуллугъ кьиле тухунин­ ва гьазур­­­­­вал аку­нин кIвалах тешкилнавай къайда, подразделение женгиниз гьазурлухвал, къуллугъ кьи­ле тухузвай дараматрин, цIаяр хкадардай техникадин ва алакъадин такьатрин гьал ва икI мад) къимет гузвай­. Ала­тай йисан 27-дека­брдиз Россиядин къутармишдайдан йикъаз бахшна кьиле тухвай шад мярекат­дал­ мини­стр Нари­ман Къазимегьамедова Агьмед  Агь­ме­довав ­конкурсдин гъа­либ­чи­­дин Кубок, диплом ва къуллугъдин ма­­шин­дин­­ куьлегар вах­кана, гьакI коллективдизни 100 агъзур манатдин кьадарда аваз  премия  гана.

Винидихъ гъанвай вири делилри Ахцегьрин баркаллу чилел бажарагълу инсанар, ватанпересар кьит туширди къалурзава. Полковник Муталибов Муталиб Эминовичавай Ахцегь райондин цIухъ галаз женг чIугвазвай­бу­рал дамах ийиз жедай!

Расим Исаев