«Девлет! Девлетлу хьухь! Девлет агалкьун я» — гьа ихьтин гафар я чаз ван къвезвайди гьар юкъуз саки  виринра. Девлетлувал чал илитIза­ва. Чун девлет кIан хьуниз ва кесибвал такIан хьуниз мажбурзава. Девлетлуйриз гьуьрмет аву­низ, кесибар саймиш тавуниз эверзава. Амма Аллагьдин Расулди (с.а.с.) , акси яз, кесибар кIан хьун эмирнава: «Кесибар кIан хьухь, абурухъ галаз санал ацукь» (Гьаким). 

Къенин юкъуз девлет гьар са касдин виридалайни чIехи мурад хьанва, гьа жергедай яз — мусурманринни. Бес ихьтин эвер гунри квел гъида? Кесибри чпин гьалдилай наразивал къалуриз башламишзава, рикIиз дарвал гузва, девлетлуйрал пехилвалзава. ШейтIан­диз кIан­завай кар гьа им я. Гьадисда лагьанва: «Виридалайни бахтсузди ам я хьи, вуж и дуьньяда ке­сиб яз хьанатIа, гьа са вахтунда ам Аллагьдин жазадикайни къутармиш хьанач» (Ибн Маджа). Яни кесиб касдиз женнет къазанмишун регьят я, эгер ада сабур авуртIа ва тIимилдал рази хьайитIа.

Кесибвал — им магьрумвал туш, акси яз, Аллагьдин патай савкьат я, нагагь чаз ам чир хьанайтIа. Девлет тахьунин бязи лайихлувилер:

Мугьаммад Пайгъамбарди (с.а.с.)  вичиз тIалабай затI Аллагьди кесибдиз ганва. Ада лугьудай: «Я Аллагь, зун и дуьньяда кесиб яз хьурай, зун кесиб яз, зи руьгь вахчу ва Дувандин юкъуз кесибрихъ галаз зал чан хкваш» (Гьаким).

Ам виридалайни вилик женнетдиз фида. Вичин асгьабрихъ элкъвена, Мугьаммад Пайгъамбарди (с.а.с.)  лагьана: «Квез чидани виридалайни вилик женнетдиз вуж фидатIа?» Абу­ру жаваб гана: «Аллагьдиз ва Адан Пайгъамбардиз (с.а.с.) хъсандиз чи­да.» Ахпа ада лагьана: «Мугьажирар ва и дуьньядин игьтияжар кьилиз акъат тавуна кьейи кесибар» (Агьмад).

Кесибар девлетлуйрилай вилик женнетдиз фида. Абу Гьурайради (къуй вичелай Аллагь рази хьурай) ихьтин гьадис ахъайна: «Зи уьмметдин кесиб мусурманар девлетлуйрилай йикъан са паюнин фад женнетдиз фида. Дувандин йикъан са пай — им 500 йис я» (Тирмизи).

Сабурлу кесиб мусурманар, гьисаб-суал авачиз, женнетдиз тухуда. Гьадисда лагьанва: «Дувандин юкъуз вири инсанар кIватIайла, Аллагьди кесиб мусурманрихъ элкъвена лугьуда: «Куьне куьн гьикI тухвана?» Абуру жаваб гуда: «Я чи Агъа, Вуна чун ахтармишна (кесибвилелди) ва чна сабур авуна. Девлет ва гьукум Вуна масабуруз гана». Аллагьди лугьуда: «Куьн гьахълу я». Ахпа абур амайбурулай вилик женнетдиз тухуда. Четин гьисаб-суал гьакимриз ва девлетлуйриз амукьда» (Ибн Гьиббан).

Девлетлуди женнетдин ракIарихъ яргъалди галамукьда. Ибн Аб­баса (къуй вичелай Аллагь рази хьу­рай) ихьтин гьадис ахъайна: «Кьве мусурман женнетдин варарин вилик гьалтда. Абурукай сад дуьньядин уьмуьрда кесиб тир, муькуьди — девлетлу. Кесиб гьасятда женнетдиз гьахьда. Девлетлу анал Аллагьдиз кIани кьван вахтунда акъвазарда. Ам­ма вахт атайла, гьамни женнет­диз­ гьахьда. Девлетлу мусурман гьал­тай­ла, атIа кесибди адавай хабар кьада: «Вун икьван гагьда гьина авай?» Девлетлуда жаваб гуда: «Зун анал акъва­зарна ва заз акьван четин ва зегьем тир хьи, залай гьекьедин ва­цIар авахьна, абур кьел квай ва туь­кьуьл векь тIуьр агъзур деведин цихъ къарихвал кьин патал бес жедай» (Агьмад).

ТIимил мал-девлет кьезилвал я.  Пайгъамбарди (с.а.с.) лагьана: «Инсандиз тIимил мал-девлет кIандач. ТIимил эменни — им кьезил гьисаб-суал я эхир» (Агьмад).

Играми стхаяр ва вахар, гьадисда якъин лагьанва: «И дуьньяда ши­рин­вал эхиратда туькьуьлвал я, и дуь­ньяда туь­­кьуьлвал эхиратда ши­­­ринвал я.» Эгер чи кIани Пайгъам­бар­дин (с.а.с.) и га­фар­ ри­кIел хвейи­тIа, чалайни пис яшамиш жез­вайбу­руз ки­лигайтIа, ахьтинбур ­дуьньяда гзаф ава, чакай регьятдиз Аллагьдиз шукур гъизвай лукIар жеда ва гьа идалди виридалайни чIехи, гьамишалугъ девлет къазанмишиз же­да — Халикь­дин­ разивал къазанмишайбурун кIвал”.

Чаз Аллагь куьмек хьурай!

Гьасан Амаханов,

Сулейман-Стальский райондин имам