Малум тирвал, инсанар, къилихриз, савадлувилиз, амал-хесетризни рафтарвилериз килигайла, жуьреба-жуьре я. Абурукай ачух рикI авай къенибуруз хуьре-кIвале, ярар-дустарин арада, кIва­лахай коллективдани еке гьуьрмет жеда. Гьа ихьтинбурукай сад Хъартас-Къазмайрин юкьван мектебда хейлин йисара зегьмет чIугур урус чIаланни ли­тературадин муаллим  Магьамедханов  Эседуллагь  Жамалдинович  я.  Алай вахтунда ада, пенсияда аваз, ял язава…

29-30 йис идалай вилик чи райондин саки гьар са мектебда устад муаллимар, марифатдин дестекар гзаф авай. Абурукай сад — вичи 56 йисуз акьалтзавай несилриз уьмуьрдин рехъ къалурай, чирвилер, дуьз тербия гайи Эседуллагь муаллим.

Ам, вичин кеспидал ашукь, тарсар ери аваз тухвай, аялрин фагьум-фикир тарсарал желб ийиз алакьай, алахъай, методикадин жигьетдай вини дережада хьайи пешекаррикай сад яз, заз мукьувай чида.

Чун фадлай сад-садал гьалтнавачир. Я кIвалахар куьтягь жезвач, я вахт­ни бес жезвач. Яшар хьунивай дердияр­ни къалин жезва. И йикъара зун адахъ илифна.

Ихтилатар — рикIел хкунар яргъалди физвай, гьаниз килигна, за и сеферда мугьман хьунин сир фад ахъайна.

Алай йисан майдин вацра (25-майдиз) Эседуллагь Жамалдиновичан 85 йис тамам жезва. Им уьмуьрда, хизандин арада лишанлу вакъиа я. За юбилярдивай вичин рекьерал мад сеферда вил вегьин  тIалабна.

Кьилел атай вири четинвилериз таб гана, и касди чи лезги халкьдиз, акьалтзавай несилдиз, эдеб-намус, къени адетар хвена, къуллугъна. 26 йисуз Эседул­лагь Жамалдиновича школадин директордин кIелунинни тербия гунин рекьяй заместителвилин везифаяр виниз тир дережада, агалкьунар аваз тамамарна. Тарсарин ери хкажунин мураддалди ­мектебда методикадин кIвалах хъсандиз тешкилна, конкурсра иштиракна. 2005-йи­суз и терефдай районда кьиле тухвай “Школадин виридалайни хъсан метод­кабинет” конкурсда 2-чка кьуна. 2011-2012-кIелунин йисуз школьникри олимпиадайра къачур гъалибвилерин нетижада 34 мектебдин арада 2-чка къазанмишна. Им аялрин чирвилерин ва муаллимрин кIва­лахунин ери хъсан я лагьай чIал тир.

Жергедин муаллим тир бередани Эсе­дуллагь Жамалдиновича вич бажарагълу, пешекарвилин алакьунар авай хъсан муаллим ва тербиячи яз къалур­на­.

Адан шикил са шумуд йисуз чи управленидин Гьуьрметдин доскада хьана. Агалкьунар цIудралди дипломралди, грамотайралди къейднава.

Муаллим РФ-дин просвещенидин гьуьрметлу работник, Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим я.

Адан ученикар хьайи Мурадов Альберта, Шихагьмедов Сергея мектеб къизилдин медалдалди акьалтIарна, хейлинбуру кьилин ва юкьван махсус образование къачуна, уьлкведин гьар са пипIе хайи халкьдиз къуллугъзава.

Аял вахтарикай ихтилат вегьейла, Эседуллагь муаллимдин чин са тIимил турши хьана ва вичин суьгьбет давамарна:

— Зи буба цIелегуьнви Магьамедханов Жамалдиназ, хипехъан – серкер яз, хсуси лапагрин суьруьяр авай. 1937-йисуз, гуя Совет гьукуматдиз акси я лугьуз­, НКВ-дин “тройкади”, фитнечийрин къундармайрин чIалахъ хьана, ам дустагъна.­ Къазаматда кьинни авуна. Гьа вахтунда зи са йис тир. Еке хизан дидедин хиве гьатна. “Кулакдин рухваяр я” лугьуз, чаз са бязибур чапрасни килигзавай.

1957-йисуз чи бубадик тахсир ква­чир­ди суддин къарардалди тестикьарна…

• Я Эседуллагь муаллим, квез аял вахтарилай гзаф такIанвилер, дарвилер акуна. Муаллимвални четин пеше тушни?

— Рагьмет хьурай вичиз, зи диде акьал­тIай къени къилихрин, инсанвал квай, михьивал гвай, капI-тIеат ийизвай лезги дишегьли тир. 10-класс акьалтIа­райла, за акьул — балугъвилин аттестат дидедиз къалурнай. Дикъетдивди вири къиметриз килигна, чиник шадвал акатна, ада заз лагьанай: “Аферин, чан хва! Виридалайни хъсан пеше муаллимвал я. Аллагьни рази жеда, инсанрин рикIерни шадарда”.

Дидедин гаф чилел вегьенач, за Дербентдин педучилищеда кIелна, ахпа Советрин Армияда Ватандин вилик буржини кьилиз акъудна.

Зигьин авай, чирвилерихъ къаних Эседуллагьа гуьгъуьнлай Липецкдин госпединститутдин филологиядин факультет хъсан къиметар аваз акьал­тIарна.

Чна винидихъ къейд авурвал, гьа чIавалай башламишна, Эседуллагь Жамалдиновича хуьруьн мектебда кIва­лахна…

Нубатдин ихтилат мектебдин кол­лективдикай хьана. Чи дустуниз вичихъ галаз кIвалахай юлдашрин арада еке гьуьр­мет ава. И кар за гьасятда кьатIана — адан чина хъвер къугъвана.

— За, дуст кас, муьжуьд директордихъ галаз кIвалахна. Кечмиш хьайибуруз — рагьмет, чан аламайбуруз — Аллагьдин патай нуьсрет!  Лезги халкьдин са мисалда лугьуда: “Жемятдин къажгъан муркIадални ргада”. Бес зегьмет чIугва­дай хъсан коллектив авачиртIа, залай текдиз жемятдин аялрихъ галаз агалкьунар аваз кIвалахиз жедайни?! Абурун чан сагъ, хизанра шад межлисар хьурай! Чи муаллимрин коллектив зегьметдал, тарсарал, аялрал рикI алай устIарар я. Мектебдилай къеце  кьиле фидай мярекатрикайни чи педколлективди кьил къакъудайди туш.

• Заз малум тирвал, Эседуллагь муаллим, жемятдин кIвалахрани куьн кIвенкIве хьайи кас я. Куьн гьевескар тешкилатчини яз чида.

— За 6-классда амаз чуьнгуьр ягъайди я, ахпа — саз. Дербентдин педучилище­да кIелзавай вахтунда музыкадин муаллим Сяди Заманова зун тар нотайрай язавай устадрин дестедиз кьабулнай. Хъартас-Къазмайрин юкьван мектебда кIвалахиз башламишай 1961-йисалай за бязи йисара музыкадин тарсарни гана, художественный самодеятельностдин кружокни тешкилна. Вахт авайла, за тар хурудилай садрани вегьейди туш. Гзаф йисара чи мектебдин художественный самодеятельностдин коллектив концертдин программаяр гваз Дербент, Кьурагь, Сулейман-Стальский ва чи райондин хейлин хуьрериз мугьман хьайиди я. Тамашачийри концертар хушвилелди кьабулдай…

Зи фикир вилик квай документрин арада вахтуни ранг дегишарнавай кьве чарчи желбна. Абурал гербдин печатарни алай. Зун мукьувай таниш хьана, кIел­на. Абур цIелегуьнви, чIехи классда кIел­завай Тагьиров Ибадуллагьа ученикрин бригада тешкилуниз талукь чарар тир кьван. Ана кIвалахзавай аялрин везифа гьар юкъуз, гвенар гуьдайла, кIвахь­­завай мухан, къуьлуьн кьилер кIватI хъувун тир. Эседуллагьахъ галаз санал адалай чIехи Пулатов Дашдемирани, Алиханов Эседуллагьани кIвалах­най. Аллагьди чпиз сагъвал гурай, алай макъамда абур кьведни кIубан я…

Гьа йисара ЦIелегуьнрин колхоздихъ 2000-далай виниз лапагар авай. Суьруьдин серкер Межидов СултIан халу тир, (рагьмет хьурай вичиз) Хъуь­тIуьн ка­­ни­кулриз хиперин дул атай вахтунда Эседуллагьа, гьебеярни къуьнуьз ве­гьена, чуьлда хайи таза кIелер къаюкай хуьн патал бередал тухудай. Сул­тIан халуди лугьудай: “Чан хва Эседуллагь, ваз вири чубанар яшлубур тир-ди аквазва, же­гьилар фронтда ава. Вун хипе­хъан серкердин хва я. Ваз гьайван­рин къадир авайди заз хъсандиз чизва. Аферин ваз!”

“Яшлу СултIан халуди авур тарифди зак мадни еке гьевес ва гьихьтин ятIа­ни жавабдарвал кутадай”, — рикIел хкизва а йисар къенин агъсакъалди.

Къе чи вири халкьди душмандал чIе­хи гъалибвал къачур сувар къейдзавайла, дяведин залан вахтар, дишегьлийринни аялрин зегьметар, фронтда авай стхайризни вахариз куьмек патал далу пата чIугур зегьметар рикIелай алудун дуьз туш. Акьалтзавай несилриз ихьтин ихтилатар авун чарасуз я.

• Эседуллагь муаллим, жечни кьве гаф куь хизандикай лагьайтIа.

— Чиди савадлу несилрикай я. Вучиз ятIани, стхаярни вахар вири хайибур ятIани, садбуру — Магьамедхановар, муькуьбуру Жамалдиновар кхьизва. Гьар жуьре фамилийри чи арада са тафаватни твазвач, — хъуьруьн кваз ихтилат дава­марна Эседуллагь стхади. Стхайрикай пуд илимдин кандидатар, кьвед Дагъустандин лайихлу артистар, сад Дагъустандин лайихлу муаллим, РФ-дин образованидин гьуьрметлу работник я.

Зи хизанда кьуд велед ава. Вирида кьилин образование къачунва. Муаллимарни офицерар яз, чпин хизанарни галаз, уьлкведин гьар са пипIе яшамиш жезва.

Эхирдай за Эседуллагь муаллимдивай “Лезги газетдикай” ихтилат авун тIа­лабна. Са гъвечIи зарафатдалди чи дус­туни жавабни хгана:

— Хурал тар хьанайтIа, жаваб хгуз регьят тир. Чаз Аллагьди сагъвал гурай, са чиг квай югъ чна жагъурда. Хайи чIал, эдебият, адетар хуьз алахънавай чи газетдин къуллугъчийриз рикIин сидкьидай чухсагъул. Ада лезги халкьдин вилик акъвазнавай месэлаяр жемятдиз ашкара ийизва, абурал гьакимрин фикир желбзава. Пешекаррин къени тежрибадикай макъалаяр чапзава. Са чи мектеб­дикай са шумудра “Лезги газетдин” чинра кхьена. Яргъал йисара газетда гьакъи­сагъвилелди зегьмет чIуг­ваз­вай, хайи лезги халкьдиз хци къелемдалди къуллугъзавай Мерд Алидиз, Ш.Шихмурадоваз, А.Исмаиловаз, М.Ибрагьимоваз, А.Гьамидоваз ва маса юлдашриз дидейри гайи нек гьалал хьурай! Газетдихъ галаз чи алакъаяр мадни гужлу жедайдак умуд кутазва, — акьалтIарна вичин суьгьбет тежрибалу муаллимди…

Чна лайихлу хциз юбилей мад сеферда мубаракзава.

Алаудин  Саидов,

Мегьарамдхуьр