Ватандин ЧIехи дяве. Ада неинки советрин халкьдин, гьакI вири инсаниятдин бейнида дерин гел туна. Европадин саки вири халкьар лукIвилик кутур фашизмдин Германиядиз чи ислягь Советрин халкьарни муьтIуьгъарунин ниятар авай. Амма 1945- йисан майдиз Германияди рей гана, Советрин Союзди ЧIехи Гъалибвал къазанмишна.
Агъур женгера гъалибвилик чпин пай кутур чи чIехи бубаярни дидеяр, гьайиф хьи, чи арада амач. Гьам душмандихъ галаз женгера ва гьам далу пата абуру къалурай кьегьалвилер чи рикIелай садрани алатдач. Акьалтзавай несилар чIехи бубайринни дидейрин баркаллу краралди тербияламишун чи, муаллимрин, кьилин везифа тирдал шак алач.
ЧIехи Гъалибвилин 76 йис тамам хьуниз талукьарна, Кьурагьрин 1-нумрадин юкьван школада алатай ислен юкъуз литературадинни музыкадин ачух тарс кьиле тухвана. Ам гьазурайбур школадин урус чIалан муаллим Уьрдиханова Ирадани къецепатан уьлквейрин чIаларин муаллим Назаралиева Заира тир. Ачух тарс вини дережада аваз кьиле тухунин карда Гуьлметова Магьиханума, Гьамзатов Насима ва гьакI 5,7,10-классрин аялри чпин устадвал къалурна. Тарсунин метлеблувал мадни а кардилай аслу хьана хьи, аялри тамамарзавай гьар са нумра — шиир, мани, сегьне, инсценировка — доскадилай тарсунин иштиракчийриз чпин вилералди аквазвай. И карди аялрин зигьинда генани дерин гел туна.
Тарс Абдуллаева Сефията Ватандин ЧIехи дяведиз талукь яз туькIуьрнавай “Абур кьейивиляй зун амани?” шиир кIелунилай башламиш хьана. Тарс кьиле тухузвай М.Гуьлметовади ва Н.Гьамзатова Ватандин ЧIехи дяве башламиш хьуникай, чи халкьди гьам фронтда, гьам далу пата къалурай кьегьалвилерикай ва ЧIехи Гъалибвилин йикъакай суьгьбет авуна. Гуьгъуьнлай сегьнедиз 5“а”-классдин ученик Гьасанов Аслан экъечIна. Ада дяве башламишай сифте йикъара Константин Симонова кхьей “Йиса виридалайни яргъи югъ” шиир устадвилелди хуралай кIелна.
Гьасятда экрандилай 1941-йисан 22-июндилай са тIимил виликан вахт аквазва. Школа акьалтIарнавай жегьилри шадвилерзава: “Дяведин йикъан вальс” макьамдал жегьил рушарини гадайри кьуьлзава. Бирдан репродуктордай диктор Юрий Левитанан рикI къарсурдай ван атана: “Дикъетлу хьухь! Рахазва Москва! Къе пакаман сятдин 4 тамам хьайила…” Шадвилер гьасятда акъваз хьана. Дидейрини бубайри чпин веледар душмандихъ галаз женг чIугваз фронтдиз ракъурзава.
Гуьгъуьнлай 5“а”-классдин аялри — Алиева Разията, Бабаева Самиради, Къурбанова Санията, Абдуллаева Сефията ва Шихкъайибова Зульмиради “Пак дяве” мани тамамарна. 10-классдин ученик Эмирбегов Азадани Николай Старшинован “Ингье зи 17 йисуз…” шиир ва гьа и классдин ученик Гьажимегьамедов Рамазана Михаил Исаковскийдин “Ахквадалди шегьерар ва хуьрер” шиир устадвилелди кIелна.
Мярекат кьиле тухузвай М.Гуьлметовади ва Н.Гьамзатова кIватI хьанвайбурун фикир дяведин зулуматдин йисарал желбзава. Женгер… Къати женгер. Душман чи Ватандин меркез Москва, Ленинград, Сталинград шегьерар, Кавказ кьаз чалишмиш жезва. Амма чи баркаллу аскерар душмандин хура уьтквемдаказ акъвазнава.
10-классдин ученик Рамазан Гьажимегьамедова Дагъустандин халкьдин шаир Расул Гьамзатован “Дурнаяр” шиир урус чIалал ва 7-классдин ученица Марияна Гьасановади ингилис чIалал, 10-классдин ученица Мамедова Алинади “Зинка” шиир кIелна. Эмирбегова Элинади, Асваров Исмаила ва Шабанова Тайибата тамамарай “Госпиталда” сегьнеди (автор Ольга Берггольц), (сегьнеда “МичIи йиф” мани гьакьван перишандаказ тамамарзава), 7-классдин аялри тамамарай “Смуглянка” кьуьлуьни ва гьакI маса нумрайри тарсунин иштиракчийрин бейнида дерин гел туна.
Ачухдаказ лагьайтIа, и нумраяр аялри тамамардайла, кIватI хьанвайбурун фикирдиз а залум дяведин сагъ тахьай хирер рикIел къвезвай, гьатта вилерал накъварни акьалтзавай. И жигьетдай чавай “Зун гуьзлемиша” шиир, Андрей Дементьеван “Дидедикай негъил”, “Вили яйлух” кьуьл, Степан Кадашникован “Дяведин гар” шиир (тамамарайбур, талукь тирвал, Гьасанов Аслан, Шихрагьимова Сабина, 5-классдин ученицаяр Мамедова Роза), къалуриз жеда. Бабаева Замиради (10-классдин ученица) Михаил Шолохован “Инсандин кьисмет” гьикаядай чIук кIелайла ва а чка (Ванюшадиз вичин “буба” жагъун хъувур ара) экрандилай акурла, тарсунин иштиракчияр гьейран хьана амукьнай. Кьвед лагьайди, Гьасанова Мариянади Георгий Рублеван “Майдин экуьнахъ хьана” шиирдини кIватI хьанвайбуруз екез таъсирна.
Тарс эхирдиз мукьва жезва. М.Гуьлметова малумарзава: “Къуй дуьньядал гьамиша ислягьвал ва дуствал хьурай, къуй ракъинин нурари кьуд пад ишигълаван авурай, мад садрани дяве тахьурай!”
Н.Гьамзатов: “Чи Ватандин аслу туширвал, ислягьвал патал дяведа телеф хьайи аскерар гьамишалугъ яз чи рикIера амукьда. Квез ЧIехи Гъалибвилин сувар мубаракрай!”
Са декьикьада кисна акъвазайдалай кьулухъ адан иштиракчийри тарс гьелени чпи-чпиз веревирд авун давамарзавай.
Гьамият Семедова,
Кьурагьрин 1-нумрадин юкьван школадин муаллим
