Малум тирвал, 2018-йисан 1-январдилай “Аялар авай хизанриз государстводин куьмекдин алава серенжемрин гьакъиндай” 2016-йисан 29-декабрдиз кьабулай 256-нумрадин ФЗ-дик кутунвай дегишвилер къуватда гьатнава.
ИкI, дидевилин (хизандин) капитал къуватда жезвай вахт 2021-йисан 31-декабрдалди артухарнава, яни и вахтуналди кьвед ва адалай гугъуьнин аял хайи (хвавиле ва я рушвиле кьабулай) хизанривай Россиядин Федерациядин Пенсийрин фондунин территориальный органдиз дидевилин (хизандин) государстводин сертификат къачун патал физ жеда. Амма дидевилин (хизандин) капиталдин такьатар программа акьалтIарайдалай кьулухъни харж ийиз жеда.
2018-йисуз дидевилин капиталдин кьадарди 453 026 манат тешкилзава. Яшайишдин шартIар хъсанарунилай, аялди (аялри) образование къачунилай, дишегьлийрин кIватIдай пенсия тешкилунилай, инвалид аялар патал лазим тир шейэр ва къуллугъар маса къачунилай гъейри, дидевилин (хизандин) капиталдин такьатрикай тамамдаказ ва я пайи-паяр гьар вацра гудай куьмекдин пулар язни менфят къачуз жезва.
2018-йисан 1-январдилай “Аялар авай хизанриз гьар вацра гудай пуларин гьакъиндай” 2017-йисан 28-декабрдиз кьабулай 418-нумрадин ФЗ къуватда гьатнава. Ана кьвед лагьай аял хунихъ (хвавиле ва рушвиле кьабулунихъ) галаз алакъалу яз гьар вацра гудай пулар дидевилин капитал патал государстводин сертификат къачунвай гражданинриз гузвайди къалурнава. Ихьтин куьмек къачун патал ихтияр эгер аял 2018-йисан 1-январдилай кьулухъ ханваз (хвавиле ва я рушвиле кьабулнаваз), ам Россиядин Федерациядин гражданин яз хьайитIа ва чпе гьар са касдал юкьван гьисабдалди гьалтзавай доход, РФ-дин субъектда ахьтин куьмек тIалабайдалай вилик квай йисан 2-кварталда тайинарнавай кьадар фикирда кьуналди, зегьметдиз къабил агьалийриз яшамиш хьун патал чарасуз герек пуларин кьадар садни зур сефердилай виниз тушир хизанриз гуда.
ИкI, 2017-йисан 2-квартал патал Дагъустанда зегьметдиз къабил агьалийриз яшамиш хьун патал чарасузди яз тайинарнавай кьадарди 9 922 манат тешкилзава (2017-йисан 14-августдилай тир “Об установлении величины прожиточного минимума на душу населения и по основным социально-демографическим группам населения в Республике Дагестан за II квартал 2017 года”), идал асаслу яз, чпе гьар са касдал юкьван гьисабдалди гьалтзавай доходдин кьадар 14 883 манатдилай виниз тушир хизанриз гьар вацран куьмекдин пулар къачудай ихтияр ава.
Идалайни гъейри, “Аялар авай хизанриз государстводин куьмекдин алава серенжемрин гьакъиндай” Федеральный закондал асаслу яз, гьар вацра гудай куьмекдин пулар сад лагьай аял хайи (хвавиле ва я рушвиле кьабулай) дишегьлидиз ва я аял хвавиле (рушвиле) кьабулай итимдиз, я дишегьли, буба кечмиш хьайи дуьшуьшда аялдин къаюмдиз, буба (хвавиле ва я рушвиле кьабулнавайди) кьенвайбур, абур диде-бубавилин ихтияррикай магьрум авунвай ва я аял хвавиле (рушвиле) кьабулнавайди диде-бубавилин ихтияррикай магьрумнавайди малумарай, аял хвавиле (рушвиле) кьабулун къуватда амачир дуьшуьшрани тайинарзава.
Сад я кьвед лагьай аял хайила (хвавиле ва я рушвиле кьабулайла), гьар вацра гудай куьмекдин пуларин кьадар аял яшамиш хьун патал чарасуз герек пуларин кьадар — регионда ахьтин куьмек тIалабайдалай вилик квай йисан II кварталда тайинарнавай кьадар фикирда кьуналди тайинарда. ИкI, 2017-йисан II квартал патал Дагъустанда аял яшамиш хьун патал чарасуз герек пуларин кьадарди 9 774 манат тешкилзавай (Дагъустан Республикадин Гьукуматдин 2017-йисан 1-августдилай тир 174-нумрадин къарар).
Сад я кьвед лагьай аял хайила (хвавиле ва я рушвиле кьабулайла), гьар вацра гудай куьмекдин пулар тайинарунин, и пулар къачун патал арза гунин къайда, гьакIни лазим документрин (делилар, документрин копияр) сиягь 2017-йисан 29-декабрдиз акъуднавай Россиядин Минтруддин 889-нумрадин приказдалди тайинарнава.
Гьар вацра гудай куьмекдин пуларин гьакъиндай арза аял хайидалай (хвавиле ва я рушвиле кьабулайдалай) кьулухъ 6 вацралай геж тушиз вугай дуьшуьшда куьмекдин пул аял хайи йикъалай башламишна тайинарда. Амай дуьшуьшра — арза вугай йикъалай. Гьар вацра гудай куьмекдин пул са йис патал тайинарзава. И вахт куьтягь хьайила, куьмекдин пул къачун патал арза вугай касдивай аялдин йисни зур тамам жедалди ам къачун патал цIийи арза вугуз хъжеда.
ИкI, гьар вацра гудай куьмекдин пул тайинарун патал агъадихъ галай документар герек къведа:
— аялар хун (хвавиле ва я рушвиле кьабулун) тестикьарзавай документар;
— арза вугай кас ва аял Россиядин Федерациядин гражданар тирди тестикьарзавай документар;
— дишегьли кьенвайди, кьенвайвилин гьакъиндай малумат, дидевилин ихтияррикай магьрумнавайди, хвавиле ва я рушвиле кьабулун къуватда амачирди тестикьарзавай документар;
— некягьдикай хкуднавайди тестикьарзавай документ;
— хизандин членрин доходрикай делилар;
— военный комиссариатдай диде-бубадиз (диде-бубадин уьмуьрдин юлдашдиз) армиядиз къуллугъдал эвер гун тестикьарзавай документ;
— арза ганвай касди кредитдин организацияда счёт ачухун тестикьарзавай реквизитар (банкдин вкладдин (счётдин) договор, кредитдин организациядин счётдин гьакъиндай реквизитрин справка ва я счётдин реквизитар алай маса дркумент) тестикьарзавай документ.
Гьар вацра гудай куьмекдин пул чпин аялар тамамвилелди государстводи таъминарунал алай, гьакIни диде-бубавилин ихтияррикай магьрумнавай ва я диде-бубавилин ихтиярар сергьятламишнавай гражданриз гузвач. Сад ва я кьвед лагьай аял хунихъ (хвавиле ва я рушвиле кьабулунихъ) галаз алакъалу яз гьар вацра гудай куьмекдин пул агьалиди Россиядин кредитдин организацияда ачухнавай счётдиз ракъурда.
И месэладай гьихьтин ятIани суалар авай чIавуз агьалийривай Дагъустан Республикада авай инсандин ихтияррин рекьяй Уполномоченныйдин аппаратдивай куьмек тIалабиз жеда.
