Эхиримжи вахтунда чи республи­кадин гьукуматдин ви­ни мертебайра кьиле  фейи бязи дегиш­ви­лери (гьерекатри ла­гьайтIа, мадни дуьз жеда) парабурув веревирдер ийиз тазва.

Дугъриданни, гьукуматдин кьил (председатель), адан са шумуд заместитель, министр, меркездин кьил, маса  къуллугъчияр, уголовный рекьяй шак физ­вайбур яз, силисдик акатун гъвечIи месэла туш. Ихтилат халкьди гьукумдиз ихтибар авуникайни тавуникай, гьукум халкьдин къуллугъда авайди хьу­ни­кайни тахьуникай, гьукумдинни халкьдин садвиликайни, абур сад-садавай къакъатуникай физвайла, суаларни арадал къвезва.

Чеб акьван кьакьан дережайра аваз, марифатдин жигьетдай акьван агъуз аватун?..

Марифатсузбур ятIа, ахьтин векилар гьукумдин вини мертебайриз гьикI акъатзавайди я?

Акьван йисара (ихтилат физвайбур, цIуд йисаралди чIехи къуллугърал алаз, са­ки датIана халкьдин вилик квайбурни я) абурун рехнеяр дуьздал акъатзавачирни?..

Суалрин сиягь яргъи жезва. Жавабар жагъурун?..

Бирдан, инал гъанвай вири суалриз гузвай жавабар хьиз, гьа кьакьан мертебайра виливни хуьн тавур хьтин дегишвилер…

Республикадин кьил дегиш хьайила, парабуру чина хъсан патахъ дегишвилер жедайдак умудар кутун тавунани тушир.

Себебарни саки винел алай. Кьилинди, республикадин гьукумдин къурулушра­­ хьиз, амай хилерани (экономикада, яша­­йишда, культурада, образованида, ме­дицинада, социальный хилера, спортда…) инсанри акьалтIай барабарсузвал, за­кон­рин вилик садбурун жавабдарсузвал, муькуьбурун ажузвал, садбурун кьил-кьилелай — девлетдин гъиляй, маса­­бурун — ке­сибвиляй алатун вирибуру гьис­с­завай. СтIал Сулеймана ХХ асирдин эвел кьилера лагьай чIалар рикIел хквезва:

Кьве чин акьалтзамаз вичел,

Ришвет къачуз, тагуз мажал,

Кесибариз лугьуз “пошел”,

Ибурув дамах хьана хьи…

Амма чун яшамиш жезвайди ХХI асир я. Лугьузвайвал, “демократиядин азадвилерин ва мумкинвилерин вири рекьер” кьве гъил хьиз ачухнавай вахт…

Зи фикир, и йикъара чи республикадин Халкьдин Собранидин сессиядал рахадайла, цIийиз къуллугъдал хкянавай  Гьукуматдин кьил Артем Здунова ла­гьай гафари иллаки желбна: “За, сифте нубатда, базардин, общественный  институтар (къурулушар) вилик тухуникай лугьузва. Абур республикадин агьалийриз, мугьманриз, инвесторриз ачухбур, гъавурда акьадай ашкарабур хьун герек я. Вирибуруз хатасуз, къуватлу, ихтибарлу, къулай шар­тIа­рин регион, санал кIвалахиз жедай амадаг регион акуна кIанзава. А регионди, Россиядин Федерациядин сад тир правовой ва финансрин майданда аваз, вичин хивез къачузвай мажбурнамаяр тамамариз жен. Им, сифте нубатда, гьукуматдин къурулушди ашкарадаказ, ачухдаказ, инсанриз аквадайвал кIвалахайла къазанмишиз жедай дережа я.

Госкъуллугъчидин цIийи къамат (образ) арадал гъун, гьукумдив агьалийрин, халкьдин патай ихтибар ахгакьар хъувун герек я…”

За кьатIузвайвал, инал лагьанвай келимайрин гъавурда гьар са кас, иллаки крар чпелай аслубур акьазва.

Гьукуматдин Председателди вичин фикир генани ачухарнава: “Дагъустандин объектар Россиядин Федерациядин чIе­хи пай госпрограммайрик кутунин кIва­лах ара атIунар авачиз давамарунихъ (таъминарунихъ) галаз санал, виридалайни кьилинди яз, хивез къачунвай мажбурнамаяр  ерилудаказ кьилиз акъудин ва финансрин рекьяй низамдал амал ийин”.

Гьа ихьтин шартIара чавай “федеральный ва маса  рекьерайни такьатар республикадиз желб авунин жигьетдай кIвенкIвечи дережаяр къазанмишиз ва яргъалди хуьз жедай”, алава хъувунва цIийи регьберди генани.

Эхь! Вучиз виликан гьукумат санлай отставкадиз ракъурна?

Аквар гьаларай, кьиле физвай вакъи­айрини шагьидвалзавайвал, адалай (гьел­­бетда, руководство кьилеваз) вичин­ кIва­лах ачухдаказ, экуьдаказ, халкьдиз аквадайвал, республикадиз хийирлудаказ тешкилиз алакьнач. Артухлама, обществодинни халкьдин къайгъуйрилай чпин хсуси  къайгъуярни игьтияжар (хийирар) вине туна, нефс вилик кутуна. Ида “хъендик” квай экономикадин жилавар ачухунихъ галаз сад хьиз, адан майданарни гегьеншарна. Бюджетдиз налогар кIватIунин кардиз лугьуз тежер хьтин зиянарни  гана.

Инал зи рикIел РФ-дин Президент В.Путина гьеле 2012-йисуз РФ-дин Федеральный Собранидиз рекье тур вичин Чарче лагьай гафар хквезва: “Уьлкведин патахъай жавабдарвал аннамишунин гьисс лозунгралдини эвер гунралди арадал къвезвайди туш. Ам инсанриз гьукум ачухди, ашкаради тирди ва ада вичини уьлкве, шегьер, регион, поселок ва гьар са гражданин патал кIевелай алахъунарзавайди, общественностдин фикир гьисаба кьазвайди инсанриз аквазвай чIавуз арадал къвезвайди я. Власть амай халкьдикай къакъатнавай кьилдин са десте яз хьун герек туш…”

И гафар 5-6 йис идалай вилик ваъ, заз къе, чи республикада, масанра авай бя­зи гьалар акурла, лагьайди хьиз жезва­.

Гьукумдиз халкьди гьихьтин шартIа­ра артух ихтибардатIа, гьуьрметдатIа Пре­зидентди акьалтIай камаллувилелди раижнава.

Чаз вуч аквазва? Чиновник гьукумдин къурулушдиз атайвалди, сифте нубатда, вичин кIвалеринни хазинайрин кьадарар артухарунин, кьакьан паруйралди вич амайбурукай чара авунин къайгъуйрик жезва. Чина чиновникар,са бубат хьтин къуллугърик квайбур (“гачал ханар”) вужар ятIа, халкь, уьлкве паталди ийизвай крариз ваъ, паруйризни дарвазриз, къаваризни дакIарриз килигна лугьуз­ жеда. Кьабулзавай сифте законарни, асул гьисабдай, чиновникар чеб ва чпин ирид къатар хизанар, мукьва-кьилиярни тухум-тара хуьн паталди кардик кутазва­.

Адетдин инсандин “яшамиш хьунин” такьатрин (пулдин) агъа кIанин кьадар чириз, чиновникризни депутатриз йисар герек хьун?.. Кесиб ксари бес датIана гьа ихьтин “къайгъударвилиз” къуллугъдани? Араяр гьакьван ачухбур, экуьбур, гьуьрметлубур жедани?

Ингье халкьдин къанажагъсузвални, ажугълувални, ихтибарсузвални гьинай къвезвай “бегьерар” ятIа…

Яраб а завалрай акъатдай вахт алукь­датIа?..

Мердали Жалилов