Мусурманрихъ хъсан адетар гзаф ава. Абурукай, инсанри арадал гъанвай цIийи къайдайрикай куьрелди лугьун.
Мусурман рагьметдиз фейила, ам Ислам диндин шартIарихъ галаз кьадайвал кучудна кIанзава. Кечмиш хьанвай кас фаракъат авун патал къуншийри, мукьва-кьилийри, миресри, ярар-дустари адан хизандиз жедай куьмекар гун гзаф суваб авай кар я. Бурж яз ваъ, садакьадин ниятдалди.
Эхиримжи йисара рагьметдиз фенвай инсан кучуддай цIийи адетар арадал атанва. Мукьвара чун Ахцегь райондин Калукрин хуьре яшамиш жезвай динэгьли, Шариатдай хъсан чирвилер авай Гьажи Салягьахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай и месэладин гьакъиндай баянар гун тIалабна.
— Шариатдин къанунралди, яргъал чкада кечмиш хьайи кас гьана кучудун хъсан яз гьисабзава, — къейдзава динэгьлиди. — Эгер гьана ам мусурманрин къайдайралди кучуддай мумкинвал аваз хьайитIа… Еке харжияр (буржар кьуна), мукьва-кьилияр инжиклу авуна, мейит хуьруьз хкун дуьз туш. Рагьметдиз фенвай кас хкун гуьзлемишиз йикъаралди инсанар адан кIвале хьун Шариатдив эсиллагь кьазвач. Бязибуру экуьнахъ кьенвай кас, кучуд тавуна, пакадин йикъалди тазва. И татугай адет себеб яз, мукьва-кьилияр, къуншияр инжиклу жезва. Шариатдин къанунралди, инсан кьейила, гьасятда чуьхвена, капI авуна, фаракъат ая лагьанва.
Сур эгъуьнзавайбуруз тIуьн кьейидан кIваляй ракъурун хъсан кар туширди тирди гзафбуруз чизватIани, и кардиз эсиллагь фикир гузвач. Кьейидан кIваляй пуд йикъан къене гьатта чай хъунни кутуг тавунвай кар тирди рикIел хвена, и кардал амал авунихъ еке метлеб ава.
Сур эгъуьнзавайбуру бязи вахтара, сурарал фу недайла, эрекьни хъвазва. И кар лап кутуг тавур, гунагь авай, чIуру амалрикай сад я. Ихьтин крариз рехъ тагунал кечмиш хьанвайдан миресри, мукьва-кьилийри, сурариз килигзавайда гуьзчивал тухун чарасуз я. Мадни са татугайвал: кьилдин инсанри чпел чан аламаз сурара чпиз чка кьазва… Имни хъсан кар яз гьисабзавач.
Виликрай са кас рагьметдиз фейила, инсанар адан кIвалел кIватI жедай ва мейит сурарал гъиз куьмекдай. Гила лагьайтIа, гзафбур, кучудзавайди вилив хуьз, сурара ацукьзава. Ихьтинбурукай сурарал атана вучда кьван? Сурарал пиян гьалда аваз къвезвай инсанарни ава. Гзафбуру анал 0герек авачир суьгьбетар ийизва, пIапIрусар чIугвазва, дуьаяр кIелзавайдаз яб гузвач. Ибур вири гунагь крар я…
— Инсан рагьметдиз фейила, пуд юкъуз саламар авунни герек авай кар туш, — давамарзава Гьажи Салягьа. — Пуд юкъуз хуьре авай кьван дишегьлияр рагьметдиз фенвай касдин кIвализ къвез-хъфинни Шариатдив къанунрив кьазвач. Саламдин юкъуз кьейидан кIвале гурарин кIане, садакьа я лугьуз, къенфетар эцигзава… Шариатда авачир адетар арадал гъана, абурал амал авун дуьз туширди рикIелай ракъур тавун лазим я. Ша чна чIуру адетар арадай акъудин.
Рагьидин Эминов
