Ахьтин вахтар хьанай хьи, дишегьлийрин асул везифаяр хизан, кIвал-югъ кьиле тухун, аялар хуьн, тербияламишун, пек-лек чуьхуьн, михьивилер авун… яз гьисабзавай. Гьукуматдин эцигунрикай гьич раханни тийин.
А девирар, вахтар алатна фена. Гила лагьайтIа, гьакъикъат масад я: дишегьлийри чIехи вузар акьалтIарзава, итимрихъ галаз сад хьиз зегьмет чIугвазва, регьбервал гудай къуллугъар ийизва, илимдин вини дережайриз хкаж жезва. Абуру гьам хизанда, гьам обществода чеб алай чка къалурзава, гзафбуру гьатта армиядин жергейрани къуллугъзава. Къе вичикай суьгьбет физвай чи лезги руш, Даггосуниверситетдин экономикадин факультетдин кафедрадин заведующий, экономикадин илимрин доктор, профессор Мадина Маликовна Мегьамедова гьа ихьтинбурукай сад я.
Ам 1964-йисуз Махачкъала шегьерда Малик Мегьамедович ва Фаиза Абубакаровна Гьажиеврин гьуьрметлу хизанда дидедиз хьана. Адан рагьметлу буба, экономикадин илимрин доктор, профессор вичин уьмуьрдин эхирдалди ДГТУ-дин экономикадинни идара авунин кафедрадин заведующий, диде Фаиза Абубакаровна яргъал йисара Даггосуниверситетдин физический факультетдин лабораториядин заведующий тир. Алай вахтунда пенсияда ава.
Диде-бубади хизанда кьве велед (гадани руш) зегьметдал рикI алайбур, гъвечIиди-чIехиди чидайбур, обществодиз хийир гудай, мергьяматлу, регьимлу инсанар яз тербияламишна. Хва Амира ДГУ-дин физикадин факультет акьалтIарна. Алай вахтунда ам гьа и вузда информатикадин ва информационный технологийрин факультетдин доцент я.
Мадинади 1981-йисуз Махачкъала шегьердин 39-нумрадин юкьван школа агалкьунар аваз куьтягьна. Адан вилик кIелиз гьиниз фида лугьудай суал акъвазнач. ВикIегь руша, яргъал вегьин тавуна, ДГУ-дин экономикадин факультетдиз документар вугана. КIелдай йисара ада вичин пешедай дерин чирвилер къачуна, факультетдин общественный уьмуьрдани активвилелди иштиракна. Студентвилин йисар акуна-такуна акъатна. 1986-йисуз вуз дерин чирвилер аваз куьтягьай пешекарди республикадин Статуправленида вичин зегьметдин рехъ башламишна. Ина кIвалахзавай вахтунда ада вичин алакьунар, кIвалахдив эгечIзавай тегьер къалурна, коллективдин арада гьуьрмет къазанмишна.
Гьеле аял вахтарилай акьуллу, камаллу, хъсан зигьин авай, зегьметдал рикI алай рушаз вичин уьмуьр илимдиз бахшдай мурад авай. Гьавиляй 1988-йисуз ам Москвада Г.В.Плеханован тIварунихъ галай Россиядин экономикадин академияда заочнидаказ аспирантурадик экечIна. Гьелбетда, гьар сеферда Москвадиз илимдин руководителдин патав физ-хтун регьят кар туширтIани, жегьилди ажузвалнач. Вичин вири чирвилер, къуватар диссертация вахтунда кхьиниз серфна. Гьа икI, 1992-йисуз Москвада гьа и вузда “Государственное регулирование социально-экономического развития региона на примере Республики Дагестан” темадай кандидатвилин диссертация агалкьунралди хвена.
1990-йисуз Мадина Маликовнади Даггоспедуниверситетдин экономикадин теориядин рекьяй кафедрада кIвалахна. 1994-йисуз ам ДГУ-диз кIвалахал атана. Ина ада сифте старший преподаватель, гуьгъуьнлай кафедрада доцент яз зегьмет чIугуна.
Жегьил алим къазанмишнавай агалкьунрал рази хьана акъвазнач. Адан рикIе илимдин мадни чIехи дережайрив агакьунин мурад авай. Мадинади мадни илимдин сирер чирунихъ ялзавайди акурла, ректорди ам докторантурадиз кьабулна. Алимди, югъ-йиф талгьана, ДГУ-дин илимдин библиотекада ацукьна, герек ктабра тIуб экъуьриз, диссертациядин винел гьакъисагъвилелди кIвалахиз башламишна. Адан зегьметди хъсан нетижаярни гана. 2001- йисуз ДГУ-дин диссертацийрин Советдин заседанидал докторвилин диссертация агалкьунралди хвена.
Диссертацийрин винел кIвалахзавай вахтунда Мадина Маликовнади вичин темадиз талукь 150-далай виниз илимдин кIвалахар, гьа жергедай яз ВАК-дин (высшая аттестационная комиссия) журналра гзаф кьадар монографияр, макъалаяр чапна. Адан гъилик 76 аспирантди кандидатвилин диссертацияр хвена.
2002-йисуз докторвилин дережа авай алим милли экономикадин кафедрадин кьиле акъвазна. Ректордиз Мадина муаллимдин агалкьунрикай, алакьунрикай, тешкиллувилин бажарагъдикай чизвай. Гьавиляй 2009-йисуз адал тербиядинни социальный кIвалахдин рекьяй проректорвилин везифаяр тапшурмишна. Ада студентриз гражданвилинни ватанпересвилин тербия гунин, абур терроризмдиз ва экстремизмдиз акси акъвазарунин, студентри сагълам уьмуьр тухунин, абурун интеллектуальный проектрин тереф хуьнин, студенческий спорт вилик тухунин ва маса рекьерай хейлин кIвалах кьиле тухвана.
Жегьилвилин руьгь квай, ашкъи — гьевес авай алимдин хиве общественный кIвалахарни тIимил авачир. ЦIуд йисалай виниз вахтунда ада, Рособрнадзордин эксперт яз, Россиядин вузрин аккредитация тухунин карда активнидаказ иштиракна. РД-дин экономикадин ва мулкар вилик тухунин рекьяй министерстводин патав гвай общественный Советдин, урус халкьдин ихтиярар хуьнин рекьяй гьукуматдин комиссиядин член язни (ва икI мад) гзаф маса кIвалахарни кьилиз акъудна.
КIвалах авур вири чкайра Мадина муаллимди вичикай анжах хъсан фикирар туна. Гьамиша сивел хъвер алай, шад гуьгьуьлрин, милайим, назик сес, инсанвилин виниз тир ерияр авай адаз гьар садахъ галаз рахадай, къалабулух квайбур сабурлувилелди секинардай чIал чида. Гьавиляй ада вичи кIвалахзавай коллективдин ва студентрин арада гьуьрмет, авторитет къазанмишун дуьшуьшдин кар туш.
Яргъал йисара ДГУ-да кIвалахзавай муаллимдин вилик за са шумуд суал эцигна:
- Куьне педагогвилин пеше хкягъун квехъ галаз алакъалу я?
— Гьеле школада кIелдай йисара зи рикI илимдал гзаф алай. Студентвилин йисара муаллимри чаз лекцияр кIелдайла, за абурал гьейранвалдай, зи рикIе жувакайни алим хьунин мурад мадни мягькем жедай. Идалайни гъейри, пеше хкягъунин карда зи диде-бубадини еке роль къугъвана. Абурузни зун илимдин рекьяй фена кIанзавай. Алим тир бубади заз илгьам гузвай. Диде заз вири уьмуьрда — хизан кутунин, уьмуьрдин юлдашдихъ, аялрихъ, мукьва-кьилийрихъ галаз хуш рафтарвал авунин жигьетдай чешне я. За адаз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва.
- Кафедрадин заведующийдин везифаяр квекай ибарат я?
— Заведующийдин хиве везифаяр гзаф ава. Кьилди къачуртIа, кIелунин процесс кардик кутун, муаллимрин, студентрин, магистррин, аспирантрин илимдинни ахтармишунрин кIвалахдал, студентрин кIелунрал, муаллимрин кIвалахдин еридал гуьзчивал авун, кафедрадин кIвалахдикай ректоратдиз гьахъ-гьисаб (отчет) гун ва икI мад.
- Куь факультетдиз гьахьзавай студентрин кьадар йисалай-суз тIимил яни, гзаф?
— Гьайиф хьи, бюджетдин (пулсуз) чкаяр къвердавай тIимил жезва. Амма экономиствилин пеше къачун патал къвезвай студентрин кьадар (гьукуматдиз пул гана кIанзавай отделенидиз) гзаф я.
- Алай девирдин студентрин кIелун-рикай вуч лугьуз жеда?
— Эхиримжи йисара чи факультетдиз къвезвай студентар хъсан чирвал, кIелиз ашкъи авайбур, чпикай хъсан пешекарар хьун патал екез зегьмет чIугвазвайбур я. Чна студентрихъ галаз активнидаказ кIва-лахзава, абурун проектриз екез дикъет гузва. И карди вичин нетижаярни тагана туш. РД-дин жегьилрин крарин рекьяй министерстводи кардик кутунвай “Росмолодежь” конкурсда чи студентри галаз-галаз 2 йисуз гъалибвилин чкаяр кьуна. Абуру гьар сада 2 миллион манатдилай виниз тир грантар къазанмишна. Чи вуз акьалтIарнавайбуру РД-дин районринни шегьеррин администрацийра, чIехи бизнес — къурулушра, чирвилер гудай идарайрани (ва икI мад) агалкьунралди кIвалахзава. Вини дережадин хъсан пешекарар виринра герек я. Чна чи студентрал гьахълудаказ дамахзава.
- Куь студентривай бакалаврдилай гуьгъуьниз гьи хилерай магистратурада ва аспирантурада кIелиз жезва?
— Экономикадин факультет акьалтIарайбурувай са шумуд хиляй (карханадин экономика, экономикадин хатасузвал таъминарунин, финансрин, аудитдин, налогрин ва икI мад) магистратурада ва аспирантурада кIелиз жеда.
- Кафедрада кIвалахзавай муаллимрилай куьн рази яни?
— Гьелбетда. Ина илимдинни педагогвилин еке стаж авай докторри, профессорри, кандидатри, доцентри кIвалахзава. Абуру студентриз хъсан чирвилер гун патал намуслувилелди зегьмет чIугвазва.
М.Мегьамедовадин яргъал йисарин гьакъисагъ зегьметдиз гьукуматди виниз тир къиметни ганва. Ам РД-дин илимдин лайихлу деятель, Россиядин Федерациядин образованидин гьуьрметлу работник, Россиядин образованидин ва илимдин министерстводин, РД-дин Гьукуматдин Председателдин (ва икI мад) гьуьрметдин хейлин грамотайрин сагьиб, РД-дин жегьилрин лайихлу насигьатчи я.
Мадина Маликовна хъсан пешекар, алим, мергьяматлу, регьимлу инсан хьиз, къайгъудар дидени я. Адан уьмуьрдин юлдаш Мегьамед Назирович Мегьамедов РД-дин ветеринариядин рекьяй департаментдин комитетдин начальникдин заместитель тир. Гьайиф хьи, ам вахтсуздаказ рагьметдиз фена. Хизанда чIехи жезвай 2 веледдиз Мадина Маликовнади, лугьурвал, дидевални, бубавални ийизва. Гъуьлуьн мукьва-кьилийрин патайни гьуьрмет, аферин къазанмишнава. Руш Маликади Москвада Россиядин Казначействодин къурулушда кIвалахзава. Хва Мурад меркезда Россиядин технологиядин рекьяй университетдин 3-курсунин студент я.
Гьуьрметлу Мадина Маликовна, чна квез алукьзавай 8-Мартдин сувар — дишегьлийрин югъ рикIин сидкьидай мубаракзава. Чи мурад квехъ чандин сагъвал, уьмуьрдин хушбахтлувал, кIвалахда мадни еке агалкьунар хьун я.
Надият Велиева