И йикъара зун са таниш касдин теклифдалди Ма­хачкъалада яша­миш жезвай ва вичин зегьметдалди, алакьунралди кьве бала хана, уьмуьрдин шегьредал  акъуднавай диде, хъсан инсан Жабраилова Самирадихъ галаз  гуьруьшмиш хьана. Мез ширин, къени къилихрин, яшар хьанватIани, чина гьеле дишегьлидиз хас тир гуьзелвилин лишанар амай и дишегьлиди вичин туькьуьл кьисметдикай ихтилатар авурла, заз адакай газетдиз макъа­ла кхьин хъсан акуна. Амма Самира и кардал сакIани рази жезвачир. “Закай вуч лагьана кхьида, ваъ, ваъ, заз газетда зи ва аялрин тIва­рар кьуна кIандач” лугьуз, ада утанмишвал къалурзавай. Эхирни ам, чпин  ва хуьруьн тIварар кьун тавуна, кхьинал рази хьана. Гьавиляй макъалада абурун тIварар дегишарнава.

Самира 1958-йисуз Мегьарамдхуьруьн районда дидедиз хьана. Адан рагьметлу диде-бубади вири уьмуьрда колхозда зегьмет чIугуна. Чпин вад велед (пуд гадани кьве руш)  зегьметдал, хуьрел-кIвалел рикI алайбур яз тербияламишна. Абу­рухъ виридахъ кIвал-югъ хьанва, гьар сада намуслувилелди уьмуьр кечирмишзава. Диде-буба савадлу инсанар туширтIа­ни, чпин веледриз садбуруз кьилин, садбуруз юкьван пешекарвилин образование къачудай мумкинвал гана.  Ингье Самира гьа ихьтин хизанда чIехи хьана.

Хуьруьн школа агалкьунар аваз куьтягьай ам Махачкъалада политехнический техникумдик экечIна. Эхиримжи курсуна авайла, бубади Самира Мегьамед Гьажиеван тIва­рунихъ галай заводда кIвалах­завай чпин хуьруьнви Жабраилов Рамазаназ гъуьлуьз гана. Жегьил хизан Махачкъалада яшамиш жезвай.

КIелунар давамарайдалай гуьгъуьниз Самирадини гьа заводда мастервиле кIвалахиз башламишна. Рамазаназ заводдин патай кьве кIвалин секцияни ганвай. Жегьилар садал садан рикI алаз, арада гьуьр­мет аваз, бахтлудаказ яшамиш жез­вай. Рамазан хизандал, балайрал рикI  алай, гзаф къени, мергьяматлу, регьимлу, инсан тир. Адаз кIва­­­­лахзавай коллективдани еке гьуьрмет авай. Хизанни къвердавай чIехи жезвай. Самиради Рамазаназ са рушни гада багъишна.

Жегьилрихъ чпин гележегдин планар, мурадар, уьмуьр къайдада аваз фидайдак, къвердавай хъсан жедайдак чIехи умудар авай. Амма гьар са инсандихъ вичин кьисмет ава. Аллагьди ганвай са куьруь уьмуьрда инсандин кьилел гьич гуьзлемишни тавур дуьшуьшар къведа. Самирадинни Рамазанан бахтлу уьмуьр, гьайиф хьи, яр-гъалди фе­нач. 14 йисуз санал яша­миш хьайидалай гуьгъуьниз  Россиядин са шегьердиз команди­ровкадиз физвай рекье, бедбахтвилин дуьшуьшдик акатна, Рамазан телеф хьана. Уьмуьрди цуьк акъудзавай вахтунда Самирадал хендеда лагьай тIвар акьалтна, адан жегьил уьмуьрдихъ цIайлапан  галукьна. И назик дишегьлидин къуьнерал залан пар ацалтна, ам, лувар хана, кьве бала  галаз текдиз амукьна…

Ибур зурба Советрин Союз чкIан­вай, заводар, фабрикаяр тар-мар хьанвай, инсанриз кIвалахдай чкаяр амачиз, гьатта итимарни кваз руьгьдай аватнавай агъур йисар тир. Самирадин кенефдин кьил квахьнавай. Адаз йифен ахвар, йикъан кьарай амачир, незвай фа, алукIзавай парталди дад хгузмачир. КIвалин-къан, балайрин къайгъуяр и жегьил дишегьлидин къуьнерал аватнавай эхир. Гила гьикI яшамиш жеда, балаяр гьикI хуьда лугьуз, вичи вичиз гузвай суалрин гъиляй адаз секинвал, кьарай авачир. Амма лувар вегьена ацукьнани жезвачир, аялриз дидевални, бубавални авуна кIанза­вай. Фикирар гзаф авурдалай гуьгъуьниз ва гьакI­ни мукьва-кьилийрин меслятдалди Самиради бизнесдик экечIун кьетI­на. Девир гьахьтинди хьанвай эхир. Кесибвиле, дарвиле гьатнавай гзафбуру, къецепатан уьлквейриз физ, анрай маса гудай шейэр гъиз, алвердалди са гьалда чпин кьил хуьзвай. Самирани гъве­чIи бизнесдал машгъул хьуниз мажбур хьана. Сифте ада, кIвалин вилик куьлуь-шуьлуьяр гуз, са гьал кепек-ша­гьи кIватIна. Ахпа вичин умуд квай садавай тIи­мил пул бурж къачуна. Аллагьдик умуд кваз къецепатан уьлвейриз — Ирандиз, Поль­шадиз физ башламишна. Гьелбетда, адал четинвилерни тIимил ацалтнач. Са жуьрединни куьмек авачиз, яргъал рекьерай еке сумкаяр ялун, ахпа шейэр, кьуьд-гад талгьуз, базардал акъвазна, ма­са гун дишегьли патал гзаф агъур­ кIвалах тир. Ам­ма Самиради ви­ри четинвилериз дурум гана, аялриз са пата­хъай­ни дарвал къалурнач. Къене уьтквем рикI авай дагъви дишегьлиди неинки аялар хвена, арадиз акъудна, буба кьилел алач­тIа­ни, веледриз хъсан тербия, кIел­дай мумкинвилер гана, гьакI вичин кIвал-югъ­ къайдадиз гъун патални еке зегьметар чIугуна. Дидедин гьар са кам, намуслу зегьмет аялриз чешне хьана. Ингье къе абур махсус обра­зование авай, зегьметдал рикI алай, гъвечIи-чIе­хи чидай, дидедин къадир авай, туькI­вей хизанрин иесияр я.

Руш  Саидади Даггосуниверситетдин къецепатан чIаларин факультет акьалтIарна. Алай вахтунда ам вичин хизан галаз Воронежда яшамиш жезва. Хва Салман, Ма­хачкъалада политехнический  институт акьалтIарна, вичин хизан галаз Москвада карчивилел машгъул я. Къе Самиради вичин камаллу веледрал дамахзава.

• Кьилел итим аламачир, вун кIвалахдикни кумачир, аялар гъве­чIизмай… А четин вахтунда ваз гъуьлуьн мукьвабуру са жуьрединни куьмекар ганачни? Абурухъ галаз ви алакъаяр гьикI я? — хабар кьуна за Самирадивай.

— Рамазанан стхаяр, вахар гзаф гьуьрметлу, мергьяматлу инсанар я. Чун арада гьуьрмет аваз яшамиш­ жезва. Зун, абурал кьил чIуг­ваз, мукьвал-мукьвал хуьрериз хъфизва, абур  зи патавни къвезва. Абурухъ гьардахъ чпин хизанар авай, кIвалахдикни квачир. Заз абурувай вучтин куьмек кIан жедай кьван? Амма абуру чпелай алакьдай куьмекар таганани тунач, — алава хъувуна Самиради.

Ада ихьтин агьвалатни рикIел хкана. Рамазан рагьметдиз фена, кIвале шел-хвал авайла, адан гъуьлуьн стха Агьмеда, дишегьлийрив ацIанвай  кIвалин рак ахъайна, Самирадиз икI лагьанай: “Свас, мад вучда кьван, хажалатармир, жуваз сабурар це. Инсанрин кьилел текъ­ве­дай дуьшуьшар авайди туш. Ви балайрин далудихъ чун га-ла…”. И гафарин ван хьайила, Самирадиз Агьмеда вичиз дуьнья багъишайди хьиз хьанай, ада вичин балайрихъ далу авайди гьис­снай. Дугъриданни, абуру стхадин балайрин иесивална. Рушазни гададиз мехъерардайла, гьар са кардин кьиле акъвазна, абур динжарна. И кардай Самиради абуруз рикIин сидкьидай  чухса­гъул, аферин лугьузва.

• Самира, ви уьмуьрда вуна шад, бахтлу йикъар гьибур яз гьисабзава? — жузазва за мадни.

— За зи уьмуьр кьиляй — кьилиз четинди хьайиди яз гьисабзава. Амма зи метIел Рамазанан тIвар алай хтул хтай югъ зи дердисервилер рикIелай алатай югъ я!..

Самирадин рикI къе вад хтулди иллаки шадарзава. Абур чIехи дидедин патав гвачтIани, гатуз вири санал кIватI хъхьайла, кIвал шадвилин сесерив ацIуда. Абурун  ихти­латар гзафни-гзаф Рамазанакай же­да. Мурадар рикIе амаз, вахтсуздаказ дуьньядилай фейи Рамазан хизанди садрани рикIелай алудзавач.

Эхь, дирибаш дишегьли я Самира. Кьилел итим аламач лагьана, вичи вич квадарнач. РикI кIевиз кьуна, намуслувилелди зегьмет чIугуна, аялар хвена, арадиз акъуд­на, динжарна.

Алай вахтунда  Самиради, гагь Москвадиз, гагь Воронеждиз физ, вичин балайрал, хтулрал кьил чIуг­вазва, вичин рикI аладарзава. Абур акун адаз виридай я.

Гьелбетда, Самирадин хьтин кьисметдин дишегьлияр дуьньяда тIимил авач, амма гьардаз вичин пар агъур я эхир. Татугайвилериз, че­­тинвилериз дурум гузни виридалай алакьдач. Жув-жувавай квахь тавун, веледрин къайгъуда хьун — имни уьтквемвал, викIегьвал я.

Надият Велиева