Гьар жуьре ре­кьерай гьукуматдин куьмекдин игьтияж авай ­агьалияр чи уьлкведа гзаф  ава. Абурун къуллугъда яшайишдин  хиле зегьмет чIуг­ваз­вай ксар акъвазнава. Гьел­бетда, аялрин пособийрин, коммунальный ва маса хилерай гузвай пуларин патахъай агьалийриз гзаф суаларни жезва. И ва маса месэлаяр чна Дербент ­райондин агьалияр яшайишдин жигьетдай хуьдай управленидин начальник  Ханмедов  Шамил  Ниязатдиновичахъ  галаз веревирдна.

• Шамил Ниязатдинович,  управле­ниди гьихьтин агьалийриз къуллугъзава, абурув гьакъикъи гьихьтин куьмекар агакьзава?

— Дербент райондин администрациядин агьалийриз яшайишдин жигьетдай къул­лугъ­завай управлениди вичиз ганвай ихти­яр­ралди агьалийрин са шумуд категориядиз куьмек авунин хиле гьукуматдин сиясат уьмуьр­диз кечирмишзава. Иник агъадихъ галай ксар акатзава: Ватандин Чlехи дяведин ве­теранар — 4, дяведин да­лу патан зегьметчияр — 1932, зегь­метдин ветеранар — 2106, женгера иш­ти­ракай ветеранар ва инвалидар — 3488, муал­ли­мар — 2229, духтурар — 472, пуд ва гьа­­д­алай­ гзаф аялар авай хизанар — 1182, гьакl­­ни Ватан­дин Чlехи дяведин рагьметдиз фенвай иштиракчийрин хизанар, радиациядин аварийрин ва мусибатвилерин чIуру нетижаяр арадай акъу­дунин карда иштиракайбур, репрессийрин къурбандар, реабилитироватнавайбур, умуми тlаларин инвалидар, яшайишдин, меде­ни­я­т­дин ва ветеринариядин хилен къуллугъчияр.

Винидихъ къалурнавайбурув гьар садав,  федеральный ва республикадин бюджетдин гьисабдай, гьукуматдин къанунди къалурнавайвал, яшайишдин хиляй куьмек агакьзава­.

Районда агьалийриз яшамиш жезвай кlва­лин паюнин ва коммунальный къуллугърай куьмек гузвай къайдани кардик ква. И къайдадай бязи категорийрин агьалийриз гьар вацра эвездин  пулар ва субсидияр гузва.

Санлай къачурла, и са куьруь вахтунда гьар жуьре хилерай райондин саки 12 агъзур касди гьукуматдин куьмекдикай менфят къачуна.

• Куь патав райондин агьалияр гзафни-гзаф гьихьтин месэлаяр ва суалар гваз къвезва?

— Гзаф суалар ва чарар гваз чи патав чпин месэлаяр гьялун патал далу патан зегьметчияр, Ватандин Чlехи дяведа иштиракай рагьметлудан хизан я лагьана тестикьариз кlанза­вайбур, тlугъвалдиз килигна, хизандин агьваллувилелай ва тlимил таъминвилелай ас­лу тушиз, аялар авай хизанриз гузвай пуларин патахъай къвезва. Иник аялдин йисни зур жедал­ди кlва­лах­дик квачир диде-бубайриз, пуд йис жедалди гьар са аялдиз гузвай алава пулар, гьар садал яшамиш хьун патал­ тайи­нарнавай юкьван дуллухдилай тlимил ацалт­завайбур, 3-7 йис тамам хьанвай аялриз ва 3-16 яш хьанвай гьар са аялдиз гузвай пулар акатзава.

Тlугъвалдиз килигна гьукуматди аялриз гузвай алава пуларин патахъай чна 7166 арза кьабулнава. И сиягьдик кьвед лагьай сеферда арзаяр вуганвайбур ква. Абуру МФЦ-дизни, пенсийрин фондунизни, чи­низни — пуд чкадиз арзаяр вуганва. Эхирки, абур вири чи идарадиз хквезва. Чна, вири арзаяр гъилелай авуна (кьвед, пуд чкадиз вуганвайбур хкудай­ла), 4663 касдин арзаяр амукьна. Ибурукайни вири рекъемар дуьззавай 3548 касдин счетриз чна пулар ракъурнава. Документар чlу­ру­кlа ацlурнавай 1083 агьалидин арзаяр акъвазарнава, абурун документар къайдадиз хкиз, гьар садаз куьмек гун патал чи къуллугъчийри кlвалах давамарзава. Арзайрин “сел” гзаф хьуниз килигна, чи работникар ял ядай йикъарани кIвалахуниз мажбур жезва. ГьакI ятIани, инсанрин счетриз чун къанунда къалурнавай вахтунда пул ракъуриз агакьзавач. Са тIимил геж хьайитIани, чна, къанун­да къалурнавайвал, лазим тир виридав гьукуматди гузвай куьмекар, са шакни алачиз, агакьарда. И месэла гьамиша зи гуьзчивилик квайди я.

• Агьалийрин арзаяр акъвазарунин себеб вуч тир?

— Алава пулар къачун патал ацlурзавай документра гъалатlар хьунихъ галаз ала­къалу яз, чун арзаяр кьабулун акъвазаруниз мажбур хьанай. ИкI, арзада фамилия, тlвар, бубадин тlвар кхьидайла, са гьарф чlурукlа кхьизва. Мисал яз, Керамова Эмина кхьена кlанзавай чкадал кхьизва Карамова Имина ва икl мад. Идалайни гъейри, агьалийри виликдай чеб “Госкъуллугъар” порталда регистрация авур пароль хуьн тавунихъ, СНИЛС-дин делилар дуьз кхьин тийиз, гъалатlар ахъаюнихъ галаз алакъалу я. Ибур куьлуь-шуьлуьяр туш. Компьютерди, са жизви дуьз туширвал хьайитlани, арза акъвазарзавайди я. Икlни жезва: документар вири дуьз ацlур­нава, амма пул арзачидал хквезвач. Им пул хтана кlанзавай счет дуьз къалур тавунилай аслу я. ИкI, арза аялдин ди­деди кхьенва, ам­ма пул рахкурна кlан­за­вай карта бубадинди, я тахьайтlа, бадединди къалурзава. Икl хьун лазим туш. Ар­за ни кхьенватlа, пул хквезвай картани гьа арзачидинди хьана кlанзава.

• Аквазвайвал, тIугъвалдихъ галаз ала­­къалу яз куьне къуллугъзавайбурун кьадар гзаф хьанва. Куь штатар артухарна­вани?

— Кlвалах, дугъриданни, артух хьанва, ам­ма штатар авайвал ама. Бязи вахтара, за ви­нидихъни лагьанвайвал, чи къуллугъчийри ял яна кlанзавай вахтунда кlвалерани кlва­лах давамарзава. Жува-жув сергьятламишунин шартIара (самоизоляция) авай вахтунда чна, санэпиднадзордин истемишунрал амал авуна, агьалияр кьабулзавай. Гилани инсанрин «сел» акьалтIнавач. Чи къуллугъчийри абур кьабулзава. Заз инал хъсандиз кlвалах тешкилнавай, аялар галай хизанриз пособияр гузвай отделдин начальник Тамерлан Алиханован, намуслувилелди чпин везифаяр кьилиз акъудзавай пешекарар тир Кемаля Жафаровадин, Хадижат Мегьамедовадин, Гуьзел Рамазановадин, Лейла Салигьовадин тlварар кьаз кlанзава.

• Яшайишдин рекьяй къуллугъун, и хиле кlвалах авун квез хуш яни? И пешедиз талукь яз квевай вуч лугьуз жеда?

—  Гъвечlи мажиб, тайинсуз вахтунин кlва­лахдин югъ, хизан ви гъавурда гьат тавун, жу­ван хизанда гьялна кlанзавай  гзаф месэлаяр амаз, яргъи югъди чарабуруз куьмек гуз, абур кlевяй акъудунин рекьерихъ къекъуьн… И сиягь мадни ва мадни яргъи ийиз жеда, амма, аквадай гьалара, са татугайвилизни килиг тавуна, кlвалахал фин, сагърай лугьунихъни вил тахьана, игьтияж авайбуруз четин чIавуз куьмекдин гъил яргъи авун — им  ри­кlе мергьяматлувал авай инсанрин руьгьдин гьунар я. Гьа ихьтин регьят тушир шар­тlара яшайишдин рекьяй къуллугъзавайбурун хиве уьмуьрдин залан шартlара гьатнавайбурун  даяхар хьунин везифаяр гьатнава. Лугьун лазим я хьи, гьикьван четин жезва­тlани, и везифаяр яшайишдин хилен къуллугъчийри кьилиз акъудзава.

Къагьриман  Ибрагьимов