КАСБУБА АЗИЗХАНОВАН — 90 ЙИС
Публицист, регьбер, шаир, дуст… Инал лагьанвай кьуд яржни Касбуба Лукьманович Азизхановахъ галаз хъсандиз кьазва. Гьич тахьайтIа, заз а касдихъ галаз санал кIвалахдай, дерди-бала веревирд ийидай, четинвилериз дурум гуз, сабурар хуьз чирдай мумкинвал хьана.
Вичин яшда ада, кьилел буба, далудихъ дагъ хьтин хва-стха галачиз, сабурлувилелдини, дуьзвилелдини, халкьдихъ галаз рахаз чир хьуналдини хуьруьн чкада аквадай хьтин дережаяр кьуна. Сифтени-сифте заз ам публицист-редактор яз чир хьана. Докъузпара ва Ахцегь районар сад хъувур сифте йисар тир. Зун зи муаллим ва шаир-насигьатчи Шихнесир Къафланова сифте яз Ахцегьиз, райондин газетдин редакциядиз тухвана. 9-классда кIелзавай аял яз, Касбуба Лукьмановича ва а чIавуз ана жавабдар секретарь яз кIвалахай шаир Къадир Рамазанова зи тарифнай ва шиирар газетда чапнай. Гьа чIаван дуствал яргъал йисара давам хьана. “Лезги газетдиз” (а чIавуз “Коммунист” газет) зун кIвалахал кьабулайди ва зи сад лагьай редакторни Касбуба Лукьманович Азизханов я. И кардал за дамахзава.
Адахъ галаз санал кIвалахай Агъариза Саидов, Алаудин Гьамидов “РФ-дин культурадин лайихлу работник” лагьай тIварарив агакьна.
Эхь, Касбуба Лукьмановича чи милли газет патал лап хъсан журналистрин са десте гьазурна. Абурун жергеда писатель Казим Казимов, писатель ва публицист Нариман Ибрагьимов, жанлу публицист Абдулафис Исмаилов, жавабдар секретарь ва таржумачи Даир Бейбалаев, журналист Шагьисмаил Гьажимирзоев, журналист ва таржумачи Гьемзет Гьемзетов, масабур ава.
Са хейлин вахтунда чина Дагъустандин халкьдин писатель Абдуселим Исмаилова, шаир Тажидин Агьмедханова, писатель Мегьамед Ведихова, масабуруни кIвалахна. Ибур вири чи халкьдин яратмишдай интеллигенциядин истеклу векилар тушни бес!..
Касбуба Лукьмановичаз журналиствилин кадрияр хкягъиз чидай. ИкI, 1985-йисуз, октябрдин вацра Касбуба Лукьмановича, хайи газетда кIвалахиз, анжах хуьрерай муаллимвилин кIвалахдилай хтана, республикадин А.Тахо-Годидин тIварунихъ галай педагогикадин институтда кIвалахзавай Шихмурадов Шихмурадни зун желб авуна. Касбуба Лукьмановича и кар хьайивал хьурай лагьана ваъ, лап акьалтIай чIехи бубавилин, стхавилин къайгъударвилелди авуна. Педагогикадин илимдинни ахтармишунрин институтдани чи крар зайифзавачир. Газетдиз атайтIа, милли чIалал кхьиз алакьзавай кьве журналист артух жезвай. Им бес а касдин камаллувал, крар виликамаз акун туширни! Ш.Шихмурадовакай газетдин кьилин редактордин заместитель, гьакьван крар вичин хивез къачуз ва виликди тухуз жедай кас хьана.
Заз Касбуба Лукьмановича газетдиз гьа атайвалди гайи тапшуругъ сад я: “Миграгъви, гьи отделда вуна кIвалахайтIани, ви хиве сифте гьатзавайди литературадин материалрин иесивал авун я…”
ИкI за информациядин, культурадин отделра кIвалахна. Литературадин месэлаяр гьа 1985-йисалай инихъ газетда зи хиве гьатна. И карди неинки зи чирвилерин дережаяр, газетдихъ галаз алакъа хуьзвайбурун кьадарни артухарна. Фадлай къелемар гъиляй вегьейбуруни илгьамдиз худ хгана… Литературадин отделни арадал атана…
Касбуба Лукьманович “ЦIийи дуьнья” газетдин кьиле авайла райондин газет вири республикадиз машгьурдаз элкъвенай. Гьанани ада лап хъсан журналистар тербияламишнай. Абурун жергеда яргъал йисара гьа газетдиз регьбервал авур шаир Абдулрашид Рашидов, композитор Гьасанагъа Мурсалов, журналист Заур Гьажиев, чIехи публицист ва писатель Нариман Самуров (Гьажиев), Султан Манатилов, Нариман Абдулов (Гьажиев), писатель Назир Мирзоев, журналист, гилан редактор Дашдемир Шерифалиев ва гзаф масабур ава.
Шаир Касбубадин гъиликай (“Чепер Касбуба” тахалус алаз) “Девирдин зенг”, “Зи зиярат”, “Суван цуьквер”, “Чепер-наме” ва маса ктабар, цIудралди манийрин чIалар, халисан дастанар, тебрикар хкатна. Ада Ахцегьрин рушариз, Махачкъала шегьердиз, Чеперин сувариз теснифнавай чIалар халкьдин манийриз элкъвенва.
Дуст яз, Касбуба Лукьмановичан ирс чи гзаф хуьрерин векилрив агакьнава. Ялахъви Казим Казимова адаз “Стхадин дережада” макъала, миграгъви Къурбан Акимова “Гекъигун авачир ирсдар”, шаир Арбен Къардаша “ЧIехи Лукьман”, хуьруьгви Максим Алимова “Бубадин сухта”, ахцегьви Абдулрашида “Зи чешмедин эвел” ва икI мадни гзаф гекъигунар лугьун дуьшуьшдин кар туш.
Вичихъ еке мумкинвилер (кIвалер-къар, девлетар) авачиртIани, адан кIвал мугьманрай ацIана жедай. КIвалин кайвани Секина гьамиша са кIвачел акъваздай.
Хва Мадрида, профсоюзрин рекьяй чIехи пешекарди, алимди бубадин ирс несилрив агакьариз хейлин крарик кьил кутазва.
Чеперин хуьре ирид йисан школа, Ахцегьа, къеледа, школа-интернат, Ростовда ВПШ акьалтIарна, Ахцегьа, Агъула, Махачкъалада партиядинни журналистикадин рекьерай регьбервал гудай чIехи кIвалахрал хьайи публицистдин, шаирдин, дустунин бажарагълу зегьмет адаз “РД-дин культурадин лайихлу работник” лагьай гьуьрметдин тIвар, хейлин медалар ва маса шабагьар гуналди къейднава.
Виридалайни чIехи шабагь халкьдин рикIелай ам тефин я. Ам гилани Ахцегьани, Агъулани, Рутулани, Кьурагьани, Мегьарамдхуьрени, Кьасумхуьрелни, Дербентдани… Касбуба Лукьманович яз, яни Лукьманан вафалу хва яз рикIел хкизва. Зазни ам гьа Лукьманан хва я. Вири дердийрин дарман чидай хва…
Уьмуьрдин эхиримжи йикъаралдини ада вич редактор яз гьиссзамай ва чаз девирдин маракьлу месэлайрай, тIвар-ван авай чи халкьдин векилрикай (Х.Тагьир, Къ.Межидов, М.Айдинбегов, А.Агъаев, Р.Гьамзатов ва мсб.) кхьенвай макъалаяр, “нумрадиз це” гафарни галаз, рекье твадай. Хейлин теклифарни гудай…
Къе чна ам рикIел хкизва,. Адан эсеррикай гузва.
Мердали Жалилов, литературадин отделдин редактор
Жанлу гуьмбет
Гьардаз вичин велед ширин, багьа я,
Вири дуьнья гьадан виляй аквада.
Назни нямет, кIвални, мални гуз гьадаз,
Жув таз кьулухъ, велед вилик кутада.
Вири умуд, чIехи мурад, рикI ацIай
Жагъида ваз чан — жигер тир веледдай.
Шак алач хьи, багъда ширин къелем цай,
Касдиз элди эвез гьуьрмет, рагьметда.
Гьар са касди тада несил камаллу,
Адаз вичин девлет адай аквада.
Жанлу гуьмбет велед жеда баркаллу,
Гьуьндуьр хьана ви тIвар цавук хкIада.
Дидедизни бубадиз вич кIани кьван
Чир хьайидаз хъсанни пис аквада.
Инсан жеда, тIварни жеда баркаван,
Ада элдин, хуьруьн тагьсиб чIугвада.
Чухсагъул, кьисмет
На заз инсафнач, чухсагъул кьисмет,
Вири кьуьруькрай экъечIна зун сагъ,
Халкьдин мисалдиз авуна гьуьрмет,
Вердишна за зун на лагьай саягъ.
Къаяриз ганач за яб, лигимна
Жув тIурфанрани женгера къати.
Туькьуьлдав эвез ийиз ширинди,
Четин чIавуз за къачунач тади.
МичIи чIавуз гъед жагъурна цава,
Багьа ишигъдик хьана зун адан.
Ихьтин бахтунихъ вичин сир ава,
Тежедай гьеле-меле гьар садахъ.
Инални, кьисмет, инсафнач на заз,
Чирна ашкъидин мичIи жигъирар.
Дуван авуна вуна захъ галаз,
Ачухмир лугьуз жуван фикирар.
Хуьз хьанач завай, вучда къаних я,
Гьахъ патал даим женгина авай.
Белки, гьа им зак квай са синих я,
Фикир чуьнуьхна хуьз жедач завай…
Мурад
Зи хтулриз вуч хвенва, вуч тазва за?
Бирдан ихьтин суалди зун къарсурна.
Къекъвена зи кьиле цIийи авазар —
За къелемни чар акъудна гьазурна.
Фена мани, яд хьиз, чарчел авахьна:
Цавар тазва, булутрикай азад тир.
Чилер тазва, бахт кьилеллай, алахьна,
Дагъни аран, гьа са тегьер абад тир.
За тазва рагъ, кузвай, леке алачир,
Варз тазва за, гагь зур жез, гагь ацIудай,
Гъетер тазва, хата-бала галачир,
Сад акурла, им зи гъед я, лугьудай.
Цуьквер вири тазва — жуван девлетар,
Тазва гьар са векь, гьар са тар авайвал,
Писвал пучна, тазва жедай гьуьрметар,
Тарихни кваз тазва галай-галайвал.
Амма тазвач са яракьни атомдин,
Терг тавуртIа барут, гуьлле , яракьар,
“Чаз гьуьрметнач чи бубади — залумди!”
Лугьуда заз хтулди зи агакьай.
Белки, икIни лугьуз тахьун мумкин я.
Мумкин я, чил вични квахьун алемдай.
ГьикI ацукьин зун, лагь, гила секин яз,
Физва суза за кхьизвай къелемдай…
Секиндиз кIанда…
Ракъин цIелхемар чкIана цава,
Хуш я рикIериз гатфарин гьава!
Таза векьерни, цуькверни чпин
Шад я ракъинихъ элкъуьр ийиз чин.
КIуртI-кIуртI къачуна чеб-чпив рахаз,
Лув гуз цавариз, мад хквез къугъваз,
ЦIийи кIвалерин къавун чIередал
КIватI жеда лифер гатфар береда.
Ислягь уьмуьр я гатфариз ухшар,
Ада лифер хьиз шадарда рушар…
КIандач лифериз я къай, я саврух,
Хуш туш цифери кIевайла бушлух!
Рушариз кIанда шад уьмуьр, девран.
Сусариз кIандач чIулав къар, гьижран!
Къурхут тежервал хуьруьвай лифер,
Секиндиз кIанда цаварни чилер!
Касбуба Азизханов
