Гьуьрметлу дустар!
Ингье гад акъатна, алукьнавай зулун сифте варз, сентябрь, чаз гзаф багьа варцарикай сад я. Саки гадди чна ам вилив хуьзвай. Мектебриз, вузриз, колледжриз кIелиз хъфидай вахт мукьва жердавай чак къалабулух акатзавай.
Гила чун тарсара ава, чирвилер къачузва. Амма багъларани салара, чуьллерани тамара кIвалах ргазва. Зулун бегьерри чи кIвалерихъди, базаррихъди гьерекатзава.
Гьа са вахтунда чна цIийи бегьеррикайни фикирзава. Цанар цайи никIериз магьсулрин тумар вегьезва. Багъларай куьгьне хьанвай тарар, чIуру кул-кусар акъудзава. Къелемлухрихъни гелкъуьн герек я. Абуру чаз цIийи багълар, уьзуьмлухар арадал гъида.
Дагълара гад акъудай малдарар, чубанар аранрихъди эвичIзава. Лацан суьруьйрин кьадар артух, чебни гумрагь тирди аквазва.
Эхь, зулун къайгъуяр екебур я. Чун, аяларни, а къайгъуйривай яргъа жедач.
КIелда чна хъсандиз,
Куьмек гуда хизандиз.
Некни ниси бул жеда
Чи виридан къазандик.
Багъ-бустанда кар ава:
Ични чуьхвер, нар ава!
Килиг, гьикьван машинар
Къвезва, кIула пар аваз!
Зулун йикъар иер я, —
Далдам-зуьрне, мехъер я!
Чи инсанрин сиверал
Алайди нур, хуш хъвер я!..
Мад са кар: алукьзавай октябрдин вацран сад лагьай югъ яшлубурунди я. И юкъуз гьар са аялди чпин чIехи бубайрални бадейрал кьил чIугун, абур гьуьрметдивди диндирмишун герек я. ЧIехибуруз чина гьамиша гьуьрмет ава. И югъ кьетIендиз къейдни авуна кIанда.
Гьа тегьерда 5-октябрдин югъни суваринди я — чи муаллимрин югъ. Бес а йикъа чак шадвал кутазвачни! Чи хъсан кIелунни мягькем низам гьар са диде-буба, муаллимар патал виридалайни хъсан савкьатар я…
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ашуран дурна
Гьикая
И дуьшуьш са кьуд йис идалай вилик хьайиди я. А вахтунда Ашура 7-классда кIелзавай. Гатун сифте йикъар тир. Ашур вичин дахдихъ галаз пакамахъ фад, рапаралди балугъар кьаз, вацIал фена. Рагъ къвердавай цавун аршдиз хкаж, югъни чими жезвай. Балугъарни вижеваз гьатзавай. Чебни — сивин патарал сирсилар алайбур.
“И сефердилай гуьгъуьниз чун кIвализ хъфида” лугьуз, ихтилатарзавай береда винидихъай цин винеллаз са затI къвезвай. Мукьув жердавай ам цин ничхир тирди аквазвай. Килигна Ашур — яргъи гардан, хъипи кIвачер авайди дурна тирди чир хьана адаз. Гадади тадиз, кIваляй гъана, патав гвай кIир галай лаш яргъи авуна. КIиринихъ галкIурна, вичелди ялна. Фугъара ничхирдихъ такьат амачир, вичин къуватдалди къерехдиз экъечIиз жезмачир. Адан са лув куьрс хьанвай…
Виняй агъуз, цин лепейрини гатаз-гатаз, атанвай. Арабир къванерихъни галукьуникди ам лап зайиф хьанвай. Къерехдиз акъудна, Ашурни адан дах дурнани гваз кIвализ хтана.
Кьеженвай къуш дасмалдалди михьна, кьур акъудна. Тади ганвай луваз йодни яна, дурна кавалдин патак кутуна.
Са арадилай Ашура, пепе-шепе, шарар, тIветIер гъана, дурнадин вилик эцигна. Вич а патал хьиз ацукьна. Ничхирди, кIуф ягъиз, незвайди акур гададиз шад жезвай. И тегьерда ада гьар юкъуз тIуьн гуз, хирез йод ягъиз, дурна къвердавай кIубан хьана.
КIвалин къушарихъ галазни дурна тIимил вердиш хьана. ЯтIани чуьлдин ничхирди чуьлдихъ ялзавайди аквазвай.
Хвена Ашура вичин дурна, адан лувни хъсан хъхьана. Ихьтин алакьуни Ашурак шадвал кутунвай.
Гатун эхирдалди хвейи дурнадикай вижевайди хьана. Ашура ам тухвана, чуьлдин бадбадар жезвай Зилид вирел ахъайна. “Лув це кIани патахъ!” — лагьана, вич хтана…
Дахди ихьтин кьегьалвиляй хцин тарифарна…
Райсудин Набиев
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Имуча-мучаяр
Гьар жуьре рангарин гьарфар къеневайди,
Мектебдиз сифте физвайдан гъилевайди?
* * *
Месин кьилихъ ваниз вичи чи япара
Герек атайла авуддайди ахварай?
* * *
Хкадариз векьерилай векьерал,
Вич кьаз тагуз, твадайди чун кIевера?
* * *
Акунрай вич — кIарасдин кIватI,
Къеневайди я тIямлу затI?
* * *
Жив къвайила гъенерал,
АлукIдайбур гъилерал?
* * *
Яргъи югъди кваз тади,
ХъуьтIуьн суьрсет кIватIдайди?
* * *
Гъиле кьаз вич пайгардиз,
Герек затI я устIардиз?
* * *
Маргъухъанар шаддайди,
Чилин чуру твадайди?
* * *
Гъетер алаз луварал,
Тухузва чун цаварай…
* * *
Гагь сала, гагь, чун хьиз, векьевайди,
Виринра чахъ галаз рекьевайди?
Нариман Къарибов
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Баде
Лап хъсандиз алама зи рикlел,
Чими хьрак хъуьтIуьз мекьи,
Цlаран ятар къвез сивел,
Аял ацукьнай патав ви.
Фу къатухдик кутаз — хкудиз,
Темягь фидайвал аялди незвай.
Са-са фу хьра тваз, акъудиз,
Вуна гагь мани, гагь кьиса лугьузвай.
Квар-квар лугьуз, юзурдай квар вуна,
Манияр ягъиз, зун кlула кьуна.
Виридалай фад чрай емиш, хкана салай
Сифтени-сифте вуна заз гудай.
Гилани, хуьруьз хтайла зун,
Шад жеда заз, акурла вун.
Кьве кlекlецни кьуна гъиле,
Саламалейк ваз, играми зи баде.
Гьажи Давуд
Кьушундин кьиле акурла вун,
Хкаж хьана, балкlандал алаз,
Чи душманрик акатдай зурзун,
Катдай абур гьарма са патаз.
“Аллагьу Акбар!” — гана эвер,
Хкажна гапур, фидай хуруз.
Азад хъийиз алпанрин чилер,
Персерилай кьисас вахчуз.
Руьгьдал викlегь, акьул хци,
Рикlе авай михьи къастар,
Савадлу тир, имандал кlеви,
Дяве тухунин чlехи тир устlар…
Шаракlунар
Авай тир вахъ зурба багълар,
Ичеринни хутарин тарар.
Кьулухъ — гуьне, вилик — дагълар,
Тlвар гана ваз — Шаракlунар.
Ви багъларилай вирида
Ийидайди тир тарифар.
Ксари, ви чилел илифай,
Тlвар гана ваз — Шаракlунар.
Кьисмет хьанач ваз мектеб еке,
Бахчадин паталай аялриз — куьче…
Я зурба мискlинни авач хуьре,
Са тlвар я авай ваз — Шаракlунар…
Низами Жамалдинов
_________________________________________________________________________________________________________________________________________
Фригърин цIирер
Сирлу тIебиат
Муаллимди чаз, мектебдиз хтайла, чна гатуз диде-бубадиз вуч куьмек гана лугьуз, суалар ганай. За жув нубатдай хиперив фейиди лагьанай: ам рикIел аламукьдайди хьанай.
За, са гъвечIи кIунтIал ацукьна, жува хуьзвай хиперал гуьзчивалзавай. Гатун зегьемвал артух жедалди, руфун са гьал хьайитIани ацIуриз алахънавай хипери иштягьдалди векь незвай. И арада абурук са тIимил юзун акатайди хьиз хьана заз. Са тIимил вахт арадай фейила, зи вилер хиперин арада къекъвезвай рехи чапраса акьуна. Къуьрек къурху квайди адан юзунрилай, амалрилай чир жезвай. ЯтIани ада са гьихьтин ятIани тади амалар ийизвачир. А тегьерда ам заз мукьвани жезвай. И арада завай кIвачел къарагъун хьана. Суьруьдин къерехдал кьван атанвай чапрас гуьнедай винелди акI катна хьи, легьзедилай заз ам ахкун хъувунач.
Рагъ цавуз хкаж жердавай, чимивални артух жезвай. Хиперини, кьилер чиле туна, векь незмачир. За абур къавах тарцин сериндик гьал хъийизвай. Хиперин арадай шарагар галай туртур акъатна. ПIарлаяр гьарнихъ чкIана, вични, лув хайидан амалар ийиз, катна. Заз ахпа акур сикI, белки, туртурдин гуьгъуьна авайди тир жеди.
Закай аян хьайила, ам, кьулухъ вил ягъиз, тамухъди кат хъувуна.
Зун гъавурда акьуна: тIебиат вири затIаралди девлетлу ва гуьрчег я, гьа гьисабдай — гьайванралдини. Идалайни гъейри, ам гьакьван сирлуни я. Ам, ктаб хьиз, кIелна кIанда, кIелун патал ам кIан хьун чарасуз я.
Жамалдин Бабаев, 8“б” кл.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ширин инсан
(ГъвечIи гьикая)
Аялдал тIвар диде-бубади хайивалди, хайи йикъара, я туштIа, хайи сифте варцара эцигда. Эхиримжиди тек-туьк жедай кIвалах ятIани, тамамвилелди инкар ийизни жедач. Зи чIехи бубадал, лугьунриз килигна, тIвар алачиз са йис хьаналда. Ахьтин дуьшуьшарни жезва хьи, дидедин беденда аял пайда хьанмазди, руш-гададилай аслу яз, тIвар эцигзава.
Дидеди заз ахъаяйвал, зал тIвар бубади зун хайи пуд йикъалай эцигна: Ширин. Гьелбетда, кьвед-пуд йис жедалди зун тIварцIин гъавурда авачир, амма дидеди “чан дидедин ширин хва” лугьудайди зи рикIел алама. Ахьтин вахтара дидеди зи тIвар кьазвачир, вичиз зун кIанивал къалуриз, тавазивилер ийизвай.
Кьуд-вад йис хьайи аял тирла, бубади зал зун ширинди тирвиляй гьа тIвар эцигнавайди хьиз жедай заз. А чIавуз хамуниз мез гудай — са ширинвални заз аквадачир.
— Диде, — лагьанай за са сеферда, — за зи гъилиз мезни гана, заз ширинвал акунач. Вучиз зун Ширин я?
— Сад лагьайди, зи хва, ви ата-бубадал алай тIвар хканва. Им адет я. Кьвед лагьайди, вун чаз гзаф кIани я, ала я. Вун паталди чун чанарни гуз гьазур я. Амма вун виридаз а чIавуз ширин инсан жеда хьи, эгер, чIехи хьайила, вуна вафалудаказ Ватандиз, халкьдиз, диде-бубадиз, виридаз къуллугъ ийиз хьайитIа. Гьа вахтунда вуна ви тIвар халисдиз къазанмишнавайди яз гьисабиз жеда.
Ширин Тажибов, 8“а” кл.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Чубарукдиз
Зи чубарук, хъфизва вун:
Алукьнава зулни къе.
Гьаваярни къайи жезва,
Къуриз ви муг-къулни къе.
А мука на ви шарагриз
Тухвал гана, чим гана,
Вердишвилер, на къачурвал,
Цавун гегьенш ким гана.
Хвена абур завалдикай.
Хаталувал алудиз.
Гьазур тир вун гьар са юкъуз
Абур лувал акъудиз.
И тегьерда къалурна на
Ви балайриз кIанивал.
Аквазвай на, шаклу тушиз,
Абуруз экв гайивал.
Зи рикIени нур туна на,
Чимивални чирагъдин.
Къе ваз теклиф ийизва за
Къулайвал зи утагъдин.
Зи чубарук, хъфимир вун,
Элкъведа вун гатфариз.
Хъсандаказ яб це вуна
За лугьузвай гафариз.
Зи багьа кIус, хуьда за вун
Ваз кIандайвал кIвале зи.
Садра кьванни муьтIуьгъара
Къенепатан къеле зи.
Элина Гьажибалаева, студентка
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Хъсан жедай
Тарцелай пеш аватна, —
Акъатна гьарай.
Гарук тади акатна,
Татана кьарай.
Чилелай пеш хкажна
Ада мад цавуз,
Жир хьиз кьакьан акъажна,
Дамахар къачуз.
Пеш акъатна гьуьндуьрдиз
Ахкван тийидай,
Элкъвенвай са чуьнгуьрдиз,
Рахан тийидай.
Кьуш хкатна гарук квай,
Кумукьнач такьат:
Хкатна пеш хурукай,
Гваз вичин къамат.
Ахватна ам тухвайвал,
Элкъвез, ягъиз пад.
Лагьана хьуй авайвал,
Жез чансуз галтад.
Хъсан жедай, кумайтIа
Ам кIаник тарцин,
Халисдиз чан ганайтIа,
Ватанда вичин.
Инаят Нуралиева, студентка
(Муаллим — Абдул Ашурагъаев)
