ЦIийи йисан вилик, виринра адет хьанвайвал, инани (идарадин тIвар кьазвач) кьилин чиновникди СМИ-рин векилар, пресс-къуллугъчияр, репортерар санал кIватIда.
Виридалайни вилик ада вич гьазурда. ГьикI хьи, чиновникдин абурди, суйди, къекъуьнри, рахунри девирдин къамат, чи руьгьдин дережа, ацукьун-къарагъун — вири лишанламишзавайди я. Гьич тахьайтIа, чиновникди вичи икI фикирзавай. “Туп яни зун? — лугьузва ада. — Вирибуру тухвал гьиссзава! Къулай яни заз? — Вирибурухъ къулайвал ава!.. Вирибур зи далудиз килигзавайди я… Дагъ я зун, дагъ! Зун аквазвай вирибурув кьакьанвал, разивал агакьзавайдал шак алач…”
ЧIехи кабинетда фадлай гьава дегишарнавачир. Къе ракIарар, дакIарар ачух хьана. “Къвезвайбур, гьикьван лагьайтIани, журналистар я, виринра вил экъуьрдай, тIуб сухдай, ацIай чкадайни ичIивал, экуьнайни мичIивал, михьидайни чиркинар аквадайбур — фикирзава чиновникди. — Агь, и цIийи йис… Им хьаначиртIа, за журналистриз жув къалурдай жал?” Гьекь акъатнавай кьашкьа пел дасмалдив михьна, перемдин дуьгмеяр ахъайна, гардандизни къайи кьве стIал яна, дакIардин вилик атана, михьи гьавадив жигерар ахцIурна хьиз, къуллугъчи рушаз са истикан икьи кофе гъваш лагьана. РакIаррал алай къаравулризни къвезвайбурун вилик чеб инсанри хьиз тухунин тапшуругъ гана. “Яракь къалурмир, къецел шаклу кас-мас тамир”, лагьана.
Хъархъу кIарасин чIехи столдин кьиле динж чка кьуна, вилик са хара чарар, ктабар, журналар, гьамгадин графиндин патав гьахьтин истиканни эцигна (халис чиновникдин вилик гзаф затIар, чебни нур-экв алайбур хьун герек я), чIехи залдиз журналистриз теклифна. Залда гъул-гъуладин ван гьатна, секинвили агъавалзавай кIвалин цлара ипекдин пердейрик юзун акатна, залан стулри, журналистрив гвай аппаратри ванер ийиз, бегьем вахт акъатна. Эхир, чиновник вичи алатай йисуз авур крарин гьахъ-гьисабдив эгечIна:
— Сад лагьайди, юлдашар, квез алукьзавай ЦIийи йис мубаракрай! Куьн атана, зун диндирмишун хъсан кар я. Халкьдив чи сес, чи ниятар, крар гьихьтинбур ятIа агакьарзавай куьн сагърай. Квез чизва хьи, за журналистриз гьамиша гьуьрметзавайди я. Куь дуьз гафуни чун руьгьламишзава. Халкьдиз чиновник чирун еке устадвал тушни бес!..
Четин кар я чи девирда чиновник хьун. Адан хиве гьихьтин залан парар гьатзаватIа парабуруз чидач. Са бязи журналистризни чи тIалар-квалар аквадач. Мумкинвал хьайивалди чи чархара лашар тваз алахъда. Хъсан карни писдай фида…
Истиканда къайи рычал яд цана, кьве хупI авурдалай кьулухъ, яцIу хъуькъверивай чичIедин таза дасмал гуьцIна хьиз, вилерал айнаяр гьалдна, столдилай чIулав жилдер алай яцIу са ктаб хьтинди къачуна, гьадай бязи делилар, рекъемар кIелиз гатIунна:
— Ингье, ина зи кIвалахдин, яни за идара ийизвай ведомстводин кар алай нетижаяр къейднава. За куьрелди квез суьгьбетда, абурукай менфят хкудун паталди. Халкьдиз акурай, чун гьикьван кукIвалрани хъутIалра къекъвезватIа… Чал алай гуж, зегьмет парабуруз чидач… Сивин пад квачирбуру чна незва, хъвазва, инсанрин дердияр туькIуьрзавач лугьузва. Бязибуруз чун коррупционерар, масадбуруз миллионерарни олигархар хьиз я. Чи чилер, кIвалер, машинар, чи къапар — тIурар гьисабиз кIанда… Ибур бес журналистриз герек авай итIи-битIияр яни?..
Лап хьурай. Захъ, месела, меркездилай къецени са шумуд кIвалер хьанва. Заз ганвайбур я жуванбуру. Гайиди бес квадардани? ГьакI я машинарни. Зи хцин, рушан, папан тIварарихъ галайбур я вири. Захъ къуллугъдин рекьяй вуганвай кьвед ава: сад “Свальцваген”, муькуьдни “Вольва” . Бес са машин гвайди чиновник жедани?..
Пелелай, кьамалай мад сеферда чичIедин дасмал алтадна хьиз, чиновникди давамарна: — Шазан йис чун патал заланди хьана. Квезни чизва, цавариз-чилериз кьурагьвили тади гайиди. Бегьем майданар кьурана, терг хьана. Къаналар къамишлухри кьуниз килигна, яд акъудиз хьанач.
Идахъ галаз сад хьиз, хейлин чкайри цIаярни кьуна. Чна вахтундамаз чарар-цIарар туькIуърна, хьайи зиянрин пулар вахчудайвал я… Кар алайди жуваз хийир гъизвай чкаяр вахтунда амаз страховка (масадан къаюмвилик кутун) я. Чалай а кар алакьна!..
Алакь тавур крарни гзаф ама. Зун гьабурукай рахун лазим я. Э-э-гь, тавур, тежезвай крар!.. Гьабур тушни чун датIана икрагьзавайбур. За лагьанай гьа виликамаз: тавурбур акуна, авурбур таквадай кхьинар ийимир. Куьн заз чизвайбур я… Секинвал кьенвай залдай (кабинетдай) садан сес акъатна: “Кумайбур — ахпа, авурбурукай рахух!..”
— Авур крар куь вилик ква. И дарамат цIийи кьилелай цIийи хъувуна. Инаг муьхц хьиз авай. Унитазар са гьихьтин ятIа чепедикай авунвай. Гила, гьа атайбурузни хуш жедайвал, дегишнава. РакIарар кIарасинбур тир. Гила “бронироватнава”, яни ракьа тунва. Къаравулрин кьадар хейлин артухарна, мажибарни хкажна… КIвалахдин четинвиляй…
— Я халу! Я чIехи чиновник, — сес акъатна и арада мад садай, — и вири кIвалахар вун паталди я, бес халкьдиз?..
— Чиновникдиз къулай тахьанмаз халкьдиз вуч жеда? Халкьдин къайгъуяр гьидан вилик ква! Зи ихтилат гьа крарикай тушни? Алатай йис чна са гьалда алудна. Дипломар, грантар, пуларни къачуна. Чун и рекьяй парабурулай вилик ква…
Къвезмай крар генани четинбур я. Чаз винедайни тупIар юзурзавайди я: “Килиг, — лугьузвайди я, — вилик чIехи сеч-кияр ква, куьн ана кьулухъ галамукьайтIа, куь кьулухъ пад вилик акъатда!..”
Бес ихьтин шартIара чаз кIвалахун регьят жезвани? Де куьне лагь, цIуд йисара ишлемиш тийиз гадарнавай чил къарагъариз, яд акъудиз, къаналар михьиз техника кIандани?.. Чина, чун гьуьлуьн патав гва лугьуз, гьич тахьайтIа, балугъар артухарна кIандани? Гьуьл чиркин хьанва! Балугъар чинихъ хквезмач…
Тарар-тамар гзаф хьун лазим тир. Гьабурни тIимил жезва. Вучиз ятIа, квез, журналистриз, хъсандиз чизва: экология амач…
Куьрелди, юлдашар за куьн къе, ЦIийи йисан вилик нубатдин сеферда кватIна, тIал алай месэлаяр раижна. Абур чна рекьелай алудда.. Йис-сандавай чун виликди фида. КIанзавайди гьелелиг эхун я. Иллаки, куьне, журналистри… Суалар авани? Залди ял кьуна. Садни раханач. Журналистар къарагъна, залдай экъечIдайла, цавуз са гьихьтин ятIа чарарал, кьуларал кхьенвай гафар акъатна: “Мерзавец!”, “Мошенник!”, “Лицемер!”, “Тунеядец!”…
Са касди са чарни хкажнач. А сеферда, репортаж кхьиз, зун гьанавай…
Мерд Али Жалилов
