Ахцегьрин къадим, баркаван чил алимрилай алава, игитралдини тафаватлу я: инай Ватандин ЧIехи дяведин кьве игит — Валентин Эмировни Гьасрет Алиев акъатна. Игитар эбеди рикIел хуьн ва абурун баркаллу крарални чешнейрал акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишун чи гьар йикъан буржи я.

Валентин Аллагьярович Эмиров 1914-йисан17-декабрдиз Ахцегьа фяледин зегьметкеш, медени хизанда дидедиз хьана. ВикIегь гададин рикI лап гъвечIи чIавалай техникадал, самолётрал, лётчиквилел алай. И гьевескарвилиз диде-бубадини манийвалнач. Махачкъаладин школада кIелиз, ам ина  аэроклубдикни экечIна. “Восьмилетка” акьалтIарна, 14 йиса авай Валентин бубадихъ галаз заводдиз слесарвиле кIвалахал фена. Валентин Эмиров гьар гатуз диде-бубадихъ ва гуьгъуьнлай вичин хизандихъ галаз Ахцегьиз хкведай. РикIе лётчиквилин къаст аваз лап хъсандаказ кIелзавай, къагьриманвилин махарал рикI алай, гитара гваз манияр лугьудай, спортдал рикI алаз машгъул жезвай (юкьван буйдин, дамаррин гъаб хьтин мягькем гада акьван гужлу тир хьи, ам асантдаказ путарив къугъвадай) же­гьилди вичи-вич гуя виликамаз уьмуьрдин са гьихьтин ятIани имтигьанриз, на лугьуди Ватан хуьнин женгиниз гьазурзавай. ГьакI хьунни авуна.

Агалкьунралди Таганрогдин авиатехникумда кIелна. 1935-йисуз Яру Армиядиз (РККА) къуллугъдал эверайла, ам гьазур лётчик тир. ЯтIани ВКП(б)-дин райкомдин теклифдалди, 1939-йисуз ам Сталинградда дяведин лётчикар гьазурдай училищедик эхкечIна, вини дережадин пешекар хьана. 1939-1940-йисара дагъви лётчикди белофинрихъ галаз хьайи къати ягъунра рикIе кичI авачиз иштиракзава. Гьавадин къати са женгина къалурай кьегьалвиляй (душмандин са самолёт яна, залан хер алаз вичин самолёт саламатдиз ахцукьарна) ам “Яру пайдах” ордендиз лайихлу хьана.

1941-йисан июндилай старший лейтенант В.А.Эмирова, истребителрин авиациядин 36-полкунин эскадрильядин командир яз, Ватандин ЧIехи дяведин фронтра къуллугъна. Сифте “И-16” ва 1942-йисалай “ЛаГГ-3” маркадин самолётар гваз Кеферпатан Кавказдин фронтда душмандин хура акъвазна. Нубатдин сеферда цавуз лув гайила Эмирован самолётда акьуна зенитный снаряд хъиткьин хьана. Залан хирезни килиг та­вуна, адалай самолёт аэродромдал ах­цукьариз алакьна. Госпиталда адан ивидай кьацIанвай бедендал дуьз 17 хер гьи­сабай хирург лап тажуб хьанай. КIва­чел ахкьалтна, ам мад полкуниз хъфена. 1942-йисан июлдиз 28 йисан яшда аваз Эмиров Закавказьедин фронтда гьавадин 4-армиядин бомбардировочный авиациядин 219-дивизиядин 926-нумрадин истребителрин полкунин командирвиле тайинарна.

ВикIегь лётчикди са йисан къене 170-далай артух сеферда дяведин гьар жуьре тапшуругъар гваз цавуз лув гана ва кьилди душмандин 7 самолёт яна, чилел вегьена. 1942-йисан анжах августдин эхирда Валентин Эмирова гьавадин женгера фашистрин 2 “Мессершмитт-109” кукIварна. Женгинин дустари Эмироваз “гьавадин жигит” лугьузвай ва вичин эхиримжи женгинани ада вич гьакъикъатдани кьегьал тирди тестикьарна.

ИкI, 1942-йисан сентябрдиз Моздок шегьердин  винелай дяведин дуст Казаковахъ галаз санал бомбардировщикрихъ галаз женгинин нубатдин тапшуругъдиз лув гудайла, абур душмандин 6 истребителдихъ галаз къати женгиник экечIуниз мажбур хьана. Эмировани Казакова гьарда са “Мессершмитт” яна гадарна, амма Казакован самолётни, цIай кьуна, чилел аватна. Текдаказ амукьай Валентина, чалагъанрин (коршун) хура акъвазнавай лекьре хьиз, сад тушир къу­ватрин женг чIугуна. Сифте дустуни ­хернавай самолёт чилел хъивегьна, ахпа масад гуьллеламишна, къайдадай акъуд­на. Патрумар куьтягь хьайила, вичин кузвай самолёт пуд лагьай “мессерда” эцяна.

Ихьтин гьал акур душман кьулухъди элкъвена. Дяведин машин къутармишиз кIанз, Валентин адай лап геж хкадарна, гьайиф хьи, парашют ахъа жедай вахт амачир, ам къван хьиз чилел аватна, телеф хьана. Гьуьлуьн 62-нумрадин стрелковый кьилдин бригададин кьетIен отделдин начальник, государстводин хатасузвилин лейтенант Малахова шагьидвал авурвал (ам юлдашрихъ галаз чилелай и женгиниз килигзавай), Эмиров женгина халис аслан тир.

Дяведин женгинилай вил алуд тийизвай чи пияда аскерри игит лётчик Балашево районда Ачалукдин МТС-дин кIун­тIал чIехи гьуьрметдивди кучукна. 1942-йисан 13-декабрдиз СССР-дин Верховный Советдин Президиумдин къарардалди, душмандихъ галаз женгера кье­тIен кьегьалвилер къалурунай капитан В.А.Эмироваз кьейидалай кьулухъ Советрин Союздин Игитвилин тIвар гана. Гуь­гъуьнлай диде-бубади чпин кьегьал хва Махачкъаладин сурара кучук хъувуна.­

Къейд ийин, Советрин Союзда сифте игитрикай сад тир Валентин Эмирова 180 сеферда дяведин цавуз лув гана ва 20-далай виниз гьавадин женгера ишти­ракна. Абура 7 самолёт (5 кьилди ва 2 — дес­теда аваз) яна. Гьатта 1943-йисал къведалди ам са женгина душмандин 3 “мессершмитт” ягъай са лётчик тир.

Валентин Эмирован женгинин рекьикай делилар “Дагъларин кьегьал рухваяр” ктабда гьатнава, игит лётчикдин къамат Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьиран “Гьавадин пагьливан” поэмада къалурнава. Ленинан ва Яру пайдахдин кьве ордендин сагьиб, Советрин Союздин Игит лётчик-капитан Валентин Эмироваз сурал ва хайи хуьре вичин тIварунихъ галай багъда памятникар хкажнава. Адан тIварунихъ Махачкъаладани Ахцегьа мектебарни куьчеяр­ ва вацIун гими гала. Эхиримжи нефесдалди Ватан хуьнин женгина хьайи чи кьегьал хва рагьметдиз фена 78 йис алатнаватIани, ам несилрин рикIера гьамишалугъ амукьда. Адан ватанпересвилин чешнедалди чна цIийи-цIийи несилар тербияламишда. Ахцегьа йиса кьведра игит лётчикдин памятникдин вилик жезвай митингдилай жегьилар Ватандиз къуллугъ ийиз рекье тун ватанпересвилин тербиядин ачух тарс я.

Дашдемир  Шерифалиев