“Кьелегъар”  майишатда

Кьиблепатан Дагъустандин дагъларин къужахда экIя хьанвай КьепIиррин хуьр Кьурагь райондин чIехи хуьрерикай сад я. Са вахтара ина майишатдин хиле еке агалкьунар аваз кIвалахзавай «Коммунизм» тIвар алай колхоз авай. Ина хипехъанвал, малдарвал вилик фенвай, никIерай, багъларай бул бегьерар кIватI хъийизвай, чкадин зегьметкеш халкь кIвалахдалди таъмин тир. Амма 1990-йисара уьлкведа кьиле фейи дегишвилер себеб яз, колхоздин кIвалах акъваз хьана. Майишатдин хсусият, мал-девлет тармарна, кьилдин ксари маса къачуна, дараматар ичIи хьана. Жуьреба-жуьре техилар цаз хьайи берекатлу чилер лагьайтIа, садани менфят къачун тийиз баябан хьана.

Са кьадар вахтар алатайла хайи чилин, хуьруьн-кIвалин къадир авай рухваяр майдандиз  акъат­на. 2014-йисуз Аслановрин хизанди КьепIирдал чкадин агьалияр кIвалахдалди таъминардай ва район мадни авадан хьуник пай кутадай малдарвилин комплекс арадал гъидай къарар кьабулна. РикIе къаст туна гъиле кьур кIвалахди бе­гьерни гана: виликан “Коммунизм” колхоздин бинедал, хсуси та­кьатар харжна, фермервилинни малдарвилин майишат кардик кутуна.

Лагьана кIанда, затIни алачир чкадал майишат арадал гъун регьят крарикай тушир. Ферма эцигунилай гъейри, Аслановрин хизандин векилри хейлин йисара менфят къачун тийиз гадарнавай никIерал­ни чан хкана. Чилел кIвалахун патал герек жезвай техника ва маса тадаракар къачуна. Алай вахтунда “Кьелегъар” тIвар ганвай майишатда 100-дав агакьна ири карч алай гьайванар ава. Абуруз гудай ве­кьер, самар лагьайтIа, фермадиз мукьва авай никIерай кIватI хъийидайвал я.

Алай вахтунда ина саки 20 касдив агакьна чкадин агьалийри зегьмет чIугвазва. 2020-йисан эхирдалди кIвалахдай алава чкаяр мадни жедайвал я.

КФХ-да мукьвал тир девирда ири карч алай гьайванрин кьадар (200-дав агакьдалди) артухар­дай­вал я. Идалай гъейри, фермада къу­шар ви лапагарни хуьз га­тIунда­. Вилик акъваз­­на­вай­ важиблу месэлайрикай сад некIедин суьр­сетдин (нек, къафун, къатух ва мсб.) цех эцигна акьал­тIарун я.

БалкIандарвал вилик тухуда

Аслановрин хизандихъ “Кьелегъар” КФХ арадал гъунин куьмекдалди Кьиблепатан Дагъустанда балкIандарвал ва балкIанрал алаз чамарар авунин спорт вилик тухудай ният ава. Майишатдин регьберар жинсинин балкIанар маса къачунин къайгъуйрик ква. Гележегда фермадин бинедаллаз милли лагерь арадал гъидайвал я. Аниз къвезвайбурувай балкIанрал алаз Кьурагь райондин дагъларани яйлахра сиягьат ийиз жеда. Хуьруьнвийрин куьмекни галаз КьепIирдал туризм вилик тухунин месэла Аслановрин хизандин векилриз са акьван четин месэла яз аквазвач.

Сенятдал чан хкида

КьепIирар Дагъустанда ва адалай къецепатани гамар хразвай устадар авай еке центр яз машгьур тир. Ина Советрин девирда гамарин фабрика кардик квай. Арадал гъизвай метягь ла­гьай­тIа, уьлкведин вири пипIера маса гузвай. Кье­пIир­дал хразвай гамар нехишрин надирвилелди, хурунин пешекарвилелди тафаватлу жезвай. Да­­гъус­тандин маса хуьрера хразвай халичайриз хьиз, кье­пIирви устадри хразвай гамаризни еке къимет гузвай. Чкадин агьалийри къенин юкъуз­ни чпин кIвалера XVIII-XIX асирра магьир устадри арадал гъанвай гамар багьа ядигарар хьиз хуьзва.

Гьайиф хьи, гьакьван хийирлу ва чIехи тарих авай и сенят къенин юкъуз­ михьиз гъиляй-виляй вегьен­ва. Алай вахтунда лезги хуьрера гамар хразвай дишегьлияр тек-туьк гьалтда. Аслановрин хизандихъ и сенятдални чан хкидай — КьепIир­рин гамарин фабрика кардик кухтадай ниятар ава.

Виликан фабрикадин дарамат чкIай гьалда ава. “Кьелегъар” КФХ-дин регьберриз ам маса вахчуна, цIийикIа туьхкIуьр хъувуна, герек къвезвай тадаракралди таъминарна, гамар хурун кIвалах кардик кухтаз кIанзава. И месэладиз кьецI гузвай са кар ава: виликан фабрикадин правовой статус тайинариз жезвач. Я ачух чешмейра, я райондин администрацияда объектдин сагьибдикай са делилни авач. Эгер гамарин фабрика арадал хкиз ала­кьайтIа, чкадин агьалияр патал кIва­лахдай алава чкаярни пайда жеда.

Яшайиш ва спорт

Хуьруьн агьалийрин яшайишдин шартIар хъсанарунин мураддалди Аслановрин хизанди хсуси такьатрихъ цIийи кьве трансформатор маса къачунва. Мукьвал тир девирда абур кардик кутада ва агьалияр энергиядалди таъминарунин месэла гьялна акьалтIарда.

Идалай гъейри, Кьурагь райондин центрадилай винидихъ галай са жерге хуьрера цин месэла гьялун патал КФХ-дин регьберри цин насосар ва абур кардик кутунин карда герек къвезвай вири тадаракарни маса къачунва.

Лагьана кIанда, Аслановри ­акьалтзавай несилдиз кьетIен ­фикир гузва. Кьилди къачуртIа, кьве сеферда­ КьепIирдал жаванрин арада азаддиз кьуршахар кьунай Дагъустандин сиясатдин ва спортдин машгьур­ деятель Фикрет Мегьамедович Асланован экуь къаматдиз бахшнавай республикадин турнир кьиле тух­ва­на. (Къейд ийин хьи, Фик­рет Асланован тIвар неинки са Да­гъус­танда, гьакI­ни Юкьван Азиядин уьлквейрани сейли тир. Ам спортдин рекьяй ви­чи гьазурнавай махсус программа­ гваз гзаф ше­гьер­риз мугьман хьанай). Турнирда гьар йисуз Дагъларин уьлкведин 17 райондай 200-дав агакь­на спортсменри иштиракзава. И акъажунри Кьурагь районда ва, санлай къачурла, Дагъустанда спорт вилик финик­ еке пай кутазва. Тур­нир тешкилунин макьсад бажарагълу хуьруьнвидин экуь къамат эбеди рикIера хуьнихъ галаз санал акьалтзавай несил спортдал рикI алаз вердишарун ва абур сагъламвилиз зарар гузвай хесетрикай хуьн я.

Хайи хуьр авадан, жуьреба-жуьре рекьерай вилик фин патал Аслановрин хизанри гьакъикъатдани чIехи крар гъиле кьунва. Чаз абурухъ и рекье агалкьунар хьана кIан­зава. Хуьрерал абур гъизвай хизанар Лезгистанда пара хьурай!

Агьмед Магьмудов