И йикъара, цIийиз кардик кухтунвай “Ачух власть” проектдин сергьятра аваз, “Дагъустан” РИА-дин майдандал РД-дин экономикадин ва мулкар виликди тухунин министр Гьажи Султанов республикадин массовый информациядин такьатрин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана, 2019-йисуз Дагъустандин экономикадинни яшайишдин рекье хьанвай агалкьунрикай суьгьбетна.
Адан гафаралди, сифтедин нетижайри тестикьарзавайвал, республикадин экономикадин асул хилера шаз хъсан патахъ дегишвилер хьанва.
“Кьилди къачуртIа, инал зун гьасилзавай ва маса гузвай хуьруьн майишатдин суьрсетдин, ишлемишиз вахкузвай яшайишдин кIвалерин кьадар гзаф хьуникай рахазва. И хилериз серфзавай инвестицийрини хъсан нетижаяр гъизва, абурун кьадарни, къейд ийин, артух хьанва. Гьа са вахтунда 2019-йисуз бюджетдай чара ийизвай ва яшайишдинни инженервилин къурулушрин гьал хъсанаруниз харжзавай такьатрин кьадарни виле акьадайвал виниз хьанва. Алатай йисуз республикадин бюджетдай и хилериз тахминан 6-7 миллиард манат рекье туна”, — лагьана Гь.Султанова.
Министрди гьисабзавайвал, шаз республикадин агьалийрин яшайишдин гьаларни хъсан патахъ дегиш хьанва. ИкI, адан гафаралди, вацра къачузвай юкьван мажибдин кьадардал гьалтайла, Дагъустан виле акьадайвал гуьгъуьна авай, алай вахтундани ама. ИкI, 2019-йисуз и делилди тахминан 26 агъзур манат тешкилзавай, гьа са вахтунда Россиядин мулкунал ам юкьван гьисабдалди 46-47 агъзур манатдиз барабар я.
“2019-йисан нетижайрай аквазвайвал, юкьван мажибдин рекъем 7 процентдин виниз хьанва, 2018-йисуз и делил тахминан 14 процентдив агакьнавай. Инал къейд ийиз кIанзава, мажибдин кьадар хкажун патал 2018-2019-йисара анжах республикадин бюджетдай 9 миллиард манатдилай гзаф такьатар рекье тунва — чи бюджет патал им виле акьадай кьадар я. 2020-йисуз и рекьиз 4 миллиард манат серф авун пландик кутунва. Гьа са вахтунда чун вири гъавурда гьатзавайвал, анжах бюджетдин гьисабдай мажибдиз талукь делилар винизарун мумкин кар туш. Санлай къачурла, экономикади мажибрин дережа виниз хьанвайди гьисс авун лазим я ва бязи хилерай чна и кар ахтармишзава. Месела, эгер мугьманханайрин ва ресторанрин кIвалахдиз килигайтIа, 2019-йисуз чаз мажибрин кьадар тахминан 25 процентдин хкаж хьанвайди аквазва”, — къейдна министрди.
Яшайишдинни экономикадин жигьетдай йигиндаказ виликди тухузвай “Каспийск” ва “Дагъустандин Огни” мулкарикай рахадайла, Гь.Султанова малумарайвал, алай вахтунда инвестицийрин “Уйташ” майдандал заводар эцигиз башламишнава: стекловолокно ва полиэтилен акъуддай карханаяр. Кьве заводни алай йисан эхирдалди ишлемишиз вахкуда. Муькуь кьве объект — ички квачир хъвадай шейэр акъуддай ва як гьялдай заводар — алай йисуз эцигиз башламишда.
Идалайни гъейри, региондин промышленностдин ва энергетикадин министерстводи “Дагдизель” заводдихъ галаз санал карханадин мулкунал — ишлемиш тийизвай майдандал — индустриальный парк ачухуниз талукь икьрар гьазурнава.
“И мукьвара, комиссиядин иштираквал аваз, чна ТОСЭР-дин дережа къачуниз талукь са шумуд проект ахтармишна. Гьа жергедай яз индустриальный “Дагдизель” паркунин мулкунал жедай пуд проектдиз килигна. Мад 5 проектдиз талукь яз кIвалах давам жезва”, — лагьана министрди.
Мад са цIийивал — “2020-йисуз инвестицийрин программа сифте сеферда яз пуд йисалди туькIуьрнава ва эхиримжи 20 йисан вахтунда сад лагьай сеферда яз программа тестикьарунин гьакъиндай къарар гьукуматди январдин вацра, яни финансрин йисан эвелдай кьабулнава.
Им акI лагьай чIал я хьи, республикадин, муниципалитетдин, министерстводин, идарадин гьар са агьалидивай финансар чара ийидай объектар гьеле пуд йисан виликамаз ахтармишиз жеда. Гьеле исятда йисан сифте кьиляй бюджетдин такьатар пайзавайбурувай и кIвалах башламишайтIа жезва. Им яргъал вахтуналди тамамардай икьрарар кутIунун патал мумкинвал я.
Чна гьеле гиламаз пудратдин карханайрин арада хьун мумкин тир судар-дуванрин, гьуьжетрин вилик пад кьада. Чи бизнесдиз, гьа жергедай яз эцигунардай карханайриз чна чпин финансринни майишатчивилин кIвалах яргъал вахтуналди планламишдай мумкинвал гузва.
Гьар са мектебдиз, аялрин бахчадиз, маса объектриз тадаракар, алатар лазим я ва и рекье производство авай бизнесдивай чара ийидай финансрин кьадар 3 йисан виликамаз чириз ва вичин кIвалах пландик кутаз жеда”, — алава хъувуна Гь.Султанова.
Малум хьайивал, 2020-йисуз винидихъ лагьанвай программадиз Дагъустан Республикадин бюджетдай чара авун фикирда кьунвай финансрин кьадар 9 миллиард манатдилай гзаф жеда, им 2019-йисан дережадилай 1,5 миллиард манатдин виниз тир рекъем я. И такьатар республикадин вири муниципалитетра авай 302 объектдиз чара ийида.
Республикадиз ганвай грант харждай рекьериз талукь сесер гунин (11-февралдиз акьалтIарна) нетижайриз талукь суалриз жаваб гудайла, министрди къейд авурвал, тамам делилар гьелелиг гьазур туш. Сесерин нетижаяр сифте ахтармишда, ахпа республикадин Кьил В.Васильевахъ галаз теклифар веревирдда, гуьгъуьнлай лагьайтIа, хкянавай рекьерай кIвалах тухуда.
Амина Муслимова
