Гафарин алемдай
И сеферда заз лезги чIалан кхьинра тек-туьк гьалтзавай, саки гафарганрани гьатнавачир са шумуд гафунин гьакъиндай веревирдериз кIанзава. Лезги эдебиятдин мезрейра мукьвара дуьшуьш хьайи надир гафарик сияпур, гьимитIил, бугъум, дажал акатзава.
Сифте жуван нугъатда малум тир гьимитIил ва сияпур гафарал акъвазин. Сад лагьай гафунихъ “ламувал, лам квай чкадиз, затIуниз акъатдай хьахь” лагьай мана ава. Шаир Фейзудин Нагъиевани и гафунин урус чIалан таржума “плесень” тирди тестикьарзава. Писатель Мурадхан Шихвердиева вичин “Рагъ къаршиламишзава” эсерда и гаф ишлемишнава: “Ам яшамиш жезвай гьимитIил авай чилин къазма хьтин адан кIвалел ашукь яни вун?”.
Сияпур гафни Самур дередин агьалийриз танишди я. Адахъ “селигъасуз, ментеш, чкIайди” лагьай мана ава. И уьлчме существительное, прилагательное хьизни кьабулиз жеда. Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардаша “Бахтикъараяр” эсерда и гафуникай менфят къачунва: “Саилар, це лугьудайбур, къекъверагар, набутар, къарачияр, сияпурар, сиягьар… Авачир жуьре авач”.
Бязи нугъатра гьалтзавай бугъум гафунихъ “кIалам, жалгъа” лагьай мана ава. Дагъустандин халкьдин шаир Майрудин Бабаханова туькIуьрнавай лезги чIаланни урус чIалан гафарганда и гаф бугъун хьиз ва ам кIалам гафунин нугъатдин жуьре яз къалурнава. Зи фикирдалди, им вичихъ са мана ваъ, кьвед ва, мумкин я, адалайни гзаф манаяр авай уьлчме я. Дагъустандин халкьдин писатель Къияс Межидован “Дагъларин деринрин булахар” эсерда и гаф гьалтзава: “Сурхай жерягь хьиз яруни вили хьанвай Алидин метIез, кIвачин бугъумдиз килигна”. Искендер Къазиеван “Чуьнгуьрдикай авазар” эсердани ава: “Туьмерна ада калин бугъумар галай куьруь къекъвей крчар алай пелез”.
Дажал гафунихъ “тух тежедайди, азгъунди, къанихди” лагьай мана ава. Алим, эдебиятчи Гьажи Гашарова Агьед Агъаеван яратмишунрикай кхьенвай илимдин макъалада дуьшуьш жезва и гаф: “Бегов Бег кьадарсуз къаних, вил ацIун тийидай дажал я”. Шаир Агъалар Исмаилован “Шикаят” шиирдани и гаф ава: “Куьз дажалар дугърибурухъ дегишна”. М.Бабаханован гафарганда дажал гафунин урус таржума антихрист яз къалурнава.
К.Къалажухви
