(Эвел — 50-нумрада)

Аллагь-Таалади Къуръандикай мад лагьанва: “Фуркъан” (гьахъ ва таб чара ийидайди), “Зикр” (рикlел гъун), “Гьуда” (дуьз рекьин регьбервал), “Нур”, “Шифаъ” (сагъ авун), “Гьа­ким” (камаллувал, гьаким), “Ма­въизагь” (насигьат) ва мсб… лишанри, ерийри Къуръандин чIехивал (зурба дережа) ва адан кардин (мураддин) тамамвал къалурзава.

Багьа (Пак) Къуръан Аллагь-Тааладин патай Жабраил малаикди ­Мугьаммад пайгъамбардив (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) агакьарнавай “вагьй” я. Аллагь-Таалади лугьузва: (“Шаирар” сура 192-195-аятар (мана): “Ва гьакъикъатда, ам (Къуръан) алемрин Реббидин (авудна) ракъурун я. Ам гваз Вафалу Руьгь (Жабраил) эвичIна… Вун игьтиятлувал авунин хабар гузвайбурукай хьун патал ачух (ва манайриз баян гудай) араб чIа­лалди”.

Мугьаммад пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) сифтегьанди (цIийи­вал авурди) тушир расулрикай и карда вири адан стхайрин-пайгъамбаррин (расулрин) патав Аллагь-Тааладин патай “вагьй” гваз Жабраил малаик эвичI­завай. Аллагь-Таалади (пак я Ам) а чIехи аманат кардиз Вичиз кIаниди хкязава. Аллагь-Таалади лугьузва (“Гьаж” сура, 75-аят (ма­на): “Аллагь я хкязавайди малаикрикай, инсанрикайни расулар. Гьакъикъатда, Аллагь вири ванер къведайди, вири аквадайди я”. Адаз и аманат кардиз вуж дуьз къведатIа ва вуж дуьз къведачтIа лап хъсандиз чизва; гьикI лагьайтIа, вири Гьада халкьнавайбур я. Аллагьди (пак я Ам) лу­гьуз­ва: (“Кьиса” сура, 68-аят (мана): “Ва ви Реббиди Вичиз кIан хьайи шей халкьзава ва хкязава”.

Багьа (Пак) Къуръан

ракъурайвал

Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз)“вагьй” 610-йисуз Рамазандин вацран цlерид лагьай юкъуз (ислендиз) Меккадин са дагъда авай “Гьираъ” лугьудай магъарада авайла, къвез гатIунна. Адан патав Жабраил малаик и аятар гваз эвичIна (мана): “КIела (вуна) — ви Реббидин тIвар­цIелди, Вичи (вири затIар) халкь авунвай, (Вичи) инсан ивидин лахтадикай халкьнавай. КIела (вуна) — ва ви Ребби лап жумартлуди (гзаф хъсанвалдайди,  Вичи (инсандиз кхьинар) чир авур къелемдалди- Ада инсандиз тийижирди чирна”. Ибур Аллагьдин расулдиз (къуй Аллагьдин патай салават ва селамар хьурай вичиз) Къуръандай атанвай сад лагьай аятар тир.

Гуьгъуьнлай Пайгъамбар (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) абур гваз вичин хизандин патав рикI зурзаз ва кичI кваз хтана. Ада магъарада хьайи кар вичин уьмуьрдин юлдашдиз — муъминрин диде — Хувайлидан руш Хадижадиз (Аллагь рази хьурай вичелай) ахъайна ва лагьана: “Гьакъикъат­да, заз зи чандин патахъай кичIе хьана!”. Хадижади адаз лагьана: “Ваъ (кичIе жемир), шад хьухь! Кьин хьуй Аллагьдал, Халикьди вун куьмек тагана гьакI тадач. Гьакъикъатда вуна мукьва-кьиливал хуьзва, рахунра кер­чеквалзава, залан пар ялзава, мугьмандиз гьуьрметзава, бедбахтвилер кьилел атайбуруз куьмекзава…”. Хадижади ам Навфалан хва Ва­ракъадин патав тухвана (ам чирвал, дуьз фикир авай, арифдар кас тир). Хадижади адаз ла­гьа­на: “Я ими! Яб акала ви стхадин хцихъ”. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьу­­рай вичиз) вичин кьилел атай кардикай ихтилат авурла, Навфалан хва Варакъади адаз лагьана: “Ам малаик (Жабраил) я, Муса пайгъамбардин па­тавни эви­чIай. Агь! ТиртIа зун ана жегьилди! Агь! АмукьнайтIа зун чан алаз, вун ви­ халкьди чукурдайла!”. Пай­гъамбарди (къуй Аллагьдин патай са­лават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Бес чукурдани кьван зун абуру?”. Варакъади ла­гьана: “Эхь! А вав гвай хьтинди гваз вуж атанатIани, дугъриданни, адаз (еке) душманвилер хьана. Эгер зун агакьайтIа а йикъав (вахтунив), за ваз еке куьмек гуда”. Ида­лай кьулухъ са куьруь вахт арадай фейила, Варакъа кечмиш хьана.

Багьа (Пак) Къуръан садлагьана вири санлай ракъурнавач Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай са­ла­ват­ ва саламар хьурай вичиз). Вилик хьайи пайгъамбарриз вири санлай авудайди хьиз. Мугьаммад пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ам анжах кьилди-кьилди (паяралди) къанни пуд йисан къене атана. Я кьилди тамам сура къвезвай, я са шумуд аят са сурадай.

Ам кьилди-кьилди (паяралди) агакьунин мана я Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) патав гьар сеферда Жабраил малаик “вагьй” гваз атайла, адан рикI мягькем хьуникай, ам мадни къуватлу авуникай ва адаз артух куьмек хьуникай ибарат тир.  Мушрикри ийиз­вай терсвилерин, аксивилерин хура мадни мягькем ва дурумлу жедайвал. Пак тир Аллагьди лугьузва: (“Фаркь авун” сура 32-аят (мана): “Ва кафирвал авурбуру лагьана: “Адаз Къуръан вири санлай (авудна) ракъур­най­тIа!” Гьа икI авунва (паяр яз Чна ам авудна ракъурнава), Чна ви рикI адалди мягькемарун патал. Ва Чна ам (аставилелди, дуьз къайдадаваз, баян гана ачухди яз) авуднава”.­

Багьа Къуръан кьилди-кьилди (паяралди) авудунин карда тербияламишунин месэлани ава: муъминар чирвал къачунин ва диндин къайдаяр кьиле тухунин карда къвез-къвез вилик фин патал, абуруз Къуръан чи­риз мадни регьят хьун патал, авамвилин, куфрдин, ширкдин зулуматрай (мичIи­­­ви­лерай) регьятдиз имандин нурдихъ, Аллагь Сад тирди тестикьарзавай диндихъ ва илимдихъ экъе­чIун патал.

Багьа (Пак) Къуръан кхьин (чарчел акъудун)

Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) Пак Къуръан кхьиниз еке фикир­ гана: дугъриданни, ада вичин савадлу (кIел-кхьин чизвай) сагьабийриз Пак Къуръан кхьинин пата­хъай эмир гана. Ада абур “вагьй” кхьидай ксар яз тайинарна ва абурукай виридалайни маш­гьур­ди сагьабий Сабитан хва Зейд тир.

(КьатI ама)

Ямин Мегьамедов, диндин рекьяй алим