Къад лагьай асирдин 30-70-йисара республикадин къайдаяр хуьдай, хатасуз­­­вилин органра хейлин лезгийри кIвалах­за­вайди тир. Абуру республикада ва уьлкведани къайда тун, госу­­дарство душманрикай хуьн, Ватандин ЧIехи дяведа фа­шис­тар хайи чилелай чукурун, халкьдин саламатвал хуьн патал гзаф зегьметар чIу­­гуна. Ахьтин кьегьал, уьтквем ва дирибаш  рухвай­рикай садни алай йисан де­кабр­дин вацра вичин 95 йис жезвай  Сфи-Буба  Юсуфович  Сфиев  тир.

1924-йисуз Мискискарин хуьре дидедиз хьайи ада жаванзамаз вичин хивез жавабдар везифаяр къачуна. Гитлеран жал­латIри Советрин Союздал вегьейла, Сфи-Бубади Дербентдин педучилищеда муаллимвилин са йисан курсар куьтягьнавай. Райондиз хтай ам военный чирвилер гудай муаллимар гьазурдай махсус курсаризни ракъурна. Ана герек чирвилер къачур жегьилди хуьруьн школада военный рекьяй чIехи классра кIелзавайбуруз тарсар гуз башламишна. Гьа са вахтунда райвоенкоматди адал хуьрериз фин, жегьилриз яракь ишлемишдайвал чирун ва агьалийриз ПВО-дин рекьяй чирвилер гун тапшурмишна.

Дирибаш муаллимдин, школадин комсомолдин организациядин секретардин крар, гьерекатар райондин вилик-кьилик квайбурузни акуна. Гьа вахтунда НКГБ-дин До­къузпара райондин отделдин начальник Эмир Къазиева Сфиев государстводин хатасузвилин органриз къуллугъдал кьабулна. СССР-дин НКГБ-дин Бакудин офицеррин школани акьалтIарна хтайла, Сфи-Буба  Да­гъустандин хатасузвал хуьдай минис­тер­ствода оперативный кIвалах­дал тайинарна. Тамам цIуд йисуз ада вичин хиве тун­­­вай везифаяр намуслувилелди, уьтквемвилелди кьилиз акъудна. Ахпа адал мадни жавабдар къуллугъар ихтибарна: МВД-дин Рутул райондин отделдин начальникдин, Кьиблепатан Дагъустанда КГБ-дин уполномоченныйдин, КГБ-дин республикадин центральный аппаратдин контрразведкадин къуллугъдин руководителдин…

Хейлин йисара С-Б. Сфиева республикадин оборонадин ва кьетIен режимдин карханайрин ва важиблу маса объектрин  (ГЭС-ар, ракьун рекьер, заводар…) хатасузвал таъ­минарунин рекьяй контрразведкадин кIвалахдин кьил кьуна, государстводин сирер хуьнин кардиз еке фикир гуз хьана. Рес­публикадин чекистри Дагъустанда цIийиз эцигзавай оборонадин ва гзаф важиблу метлебдин объектар чпин махсус гуьз­ч­ивилик кутуна, абурун саламатвал, сирлувал хуьн таъминарна. Лугьун регьят я, амма еке зегьмет чIугуна ва мукъаятвал­, уяхвал хвена кIанзавай. И карни адалай алакьна.

А вахтунда Каспийскда авай “Дагдизель” заводдин директордин заместитель хьайи М. Гьасанова рикIел хкизвайвал, оборонадин промышленностдин карханаяр кардик кутадайла, анра сирлу крар, техника, технологияр тадаракламишдайла, абур гьерекатдиз гъидай мукъаятвал хуьнин ре­кьяй республикадин чекистрин куьмек зурбади хьанай. Технический илимрин доктор, профессор Алексеевахъ галаз санал военный лап сирлу объектдин гьакъиндай ахтармишунар кьиле тухудайла чун Сфие­вахъ галаз санал­ а кардин гуьзчияр хьайиди я. ВикIегь чекист­ди мукъаятвал ва сир хуьн патал вичелай алакьдай вири крар авунай.

Лугьун лазим я хьи, Дагъларин уьлкведа Чиркейдин ва Сулакдал маса ГЭС-ар эцигдайлани хатасузвал хуьнин мукъаятвилер таъминарунин кардин кьилени Сфи-Буба Юсуфович хьайиди я.

Жавабдар чекистди республикадай фенвай ракьун рекьин саламатвал хуьн патални вичелай аслу тир крар авуна. Кардин гъавурда авай ксари тестикьарзавайвал, ада ракьун рекьерин кIвачелай тавур са рельсни, са шпални, са метр кьван чкани­ хьайиди туш. Махачкъаладай Гудермесдиз ва гьакI Дербентдиз, Самурдизни ам, хци вилералди килигиз, вацра садра-кьвед­ра фидай. Оборонадин метлеб авай парар, тадаракар тухузвай поездар, вагонар ада ви­чин гуьзчивиликай хкуддачир.

Са чи республикада ваъ, вири уьлкведин хатасузвал хуьнин кIвалахрални желбна ам. Союздин республикайрани, къецепатани КГБ-дин хейлин тапшуругъарни ада ла­йихлудаказ кьилиз акъудна. Важиблу крар, алакьунар фикирда кьуна, Сфиеваз Да­гъустандин чекистрикай сифтебурукай яз “СССР-дин государстводин хатасузвал хуьнин гьуьрметлу къуллугъчи” лагьай тIвар ганай.

1971-йисуз С-Б. Сфиев Дагъустанда цIийиз тешкилнавай юстициядин минис­тр­виле тайинарна. ЦIийи идарадин къуру­луш арадал гъун, лазим кадрияр, шегьерра, рай­онра нотариальный идараяр, адвокатураяр, халкьдин судар патални гъавурдик квай къуллугъчияр, юристар жагъу­рун…

Къайгъуяр, чебни важиблубур, муракаббур садни кьвед тушир. Адалай вири алакьна. Гьа са вахтунда Сфиева Дагъустандин госуниверситетда юридический факультет ачухуник чIехи пай кутуна.

Дагъустандин юстициядин министерст­во Россиядин майданда хейлин крарай кIвен­кIвечи чкадал акъатна. Тешкилат­чи­ви­лин­ рекьяй еке бажарагъ авай касдал мадни­ жавабдар къуллугъ ихтибарна — ам РФ-дин юстициядин министерстводин Да­гъус­тандин суддин экспертизадинни илимдин ахтармишунрин центрадин кьиле акъвазарна. И идарада кIвалахуниз ада къад йис бахшна.

“Россиядин Федерациядин лайихлу юрист”, “Дагъустан Республикадин лайихлу юрист” тIварарин, гьукуматдин 20 шабагьдин сагьиб республикада бажарагълу писатель, детективный жанрдин автор язни малум я. Адан къелемдикай хкатай “Пароль — Рехи Каспий”, “Кавказдин къеле”, “КукI­варай къалхан”, “Руьгьдин саилар”, “Душмандин эхиримжи рехъ” ктабри, повестри кIелдай­бурун патай еке итиж арадал гъана. Абурал алава яз Сфиев “Да­гъус­тандин чекистар”, “Закондиз гьуьрмет ийиз тербияламишин”, “Хкахь тийир гъед”, “Къанни пуд йиса авай нарком”, “Мискискарин хуьруьн инсанар”  ктабрин авторни я. Республикадин агьалийрин рикIел Сфи-Буба Юсуфович чешнелу, регьимлу, бажарагълу руководитель, тарихчи, юрист, писатель яз алама.

Абад Азадов