Эхиримжи вахтара карчивиликайни карчийрикай тIимил кхьизвач. Амма гьакъикъи карчияр…
Зи ихтилат вичикай чи хейлин СМИ-ра эхиримжи вахтара тарифдин гафар лугьузвай бажарагълу хва — карчи, чи газетдин дамахлу ва гьакьван вафалу амадагрикайни сад, Каспийскда кардик квай 5-СМУ-дин генеральный директор, РД-дин лайихлу эцигунардайди тир Фридон Магьарамович Шагьпазовакай я.
Адан чIехи алахъунрин нетижа яз, мукьвара Мегьарамдхуьруьн райондин Приморский хуьре 140 аялдиз чка ва алай аямдин вири истемишунриз жаваб гузвай шартIар авай школа ишлемишиз вахкайдалай кьулухъ и коллективдин тIварунихъ гьукумдинни адетдин инсанри лугьузвай хуш келимайри, шак алачиз, чак, “Лезги газетдин” редакциядин коллективдик, генани артухан шадвилинни дамахдин гьиссер кутазва. ГьикI хьи, а коллективдинни чи шадвилер, агалкьунар чна санал къейдзавайди я. Эгер са гьикI ятIа кIевера гьатиз хьайитIа, 5-СМУ-дин куьмек чав гьа гъиле-гъилди агакьзава.
Фридон Магьарамович кьиле авай коллективди гьам Каспийск шегьерда, гьам масанрани лап цIийи ва гуьрчег дараматар эцигунихъ галаз сад хьиз, спорт, культура, образование виликди тухудай, сагъламвал мягькемардай шартIарни яратмишзава.
Приморский хуьре цIийи школа — акьван гуьзел ва лап герек дарамат эцигун, акьалтзавай несилриз чпин патай багъишун — чна игитвал яз гьисабзава.
Чаз чидайвал, Фридон Шагьпазоваз ихьтин савкьатар арадал гъун, несилриз багъишун акьван регьят акъваззавайди туш. Манийвилерин кIан-кIук тежезвай вахтарни тIимил туш. Амма ада вичин руьгьдин жилавар датIана мягькемдиз гъиле хуьзва!
И йикъара “Дагправда” газетдиз (4-октябрдин нумра) акъатнавай “Жувалай башламишна кIанда!” кьил ганвай чIехи макъалада раижзавайвал, СМУ хуьниз, виликди финиз, бизнес жуван республикадин игьтияжрихъ элкъуьруниз манийвалзавайбур (жуьреба-жуьре “инспекциярни”, “законар хуьзвайбурни”, республикадихъ “рикI кузвайбурни”…) гзаф я. Налогчийрилайни абурун хаталувал артух я. ГьикI лагьайтIа, налогчийри михьивилелди кIвалахзава, амайбуру… Низ кIвалахзаватIа лугьун четин я. Устад фялейринни техникрин, технологринни инженеррин битав коллектив чукIурдай кьван чкайрал гъизвай дуьшуьшар хьанва…
“КIвалахзавай яцрахъ къиб гваз калтугун”, “Физвай чархара лашар тун”, — гьа ихьтин гьалариз лугьузвайди тушни!?
Амма Фридон Магьарамович акьван регьятдиз кIудиз жедай регьберрикай туш!
Зи рикIел адан буба, рагьметлу Магьарам Мегьамедханович Шагьпазовахъ галаз хьайи жуван гуьруьшар хквезва. Мегьарамдхуьруьн райондин Тагьирхуьруьн-Къазмайрин юкьван школада кIвалахай йисара (1970-1981) заз Магьарам халудихъ ва адан хизандихъ галазни таниш жедай, вичикай къенин аямда 5-СМУ-дин генеральный директор, лап лайихлу эцигунардайди хьанвай Фридон Магьарамовичаз мектебда тарсни гудай (урус чIалай ва литературадай) мумкинвал хьана. За и кардал дамахзава.
Магьарам халудикай ам чидай вирибуру лугьудай: “Фу гайи хва я халкьдиз…” Дугъриданни, Магьарам Мегьамедхановича и районда Гилийрин, КьепIир-Къазмайрин, Билбил-Къазмайрин хуьрера лап къуватлу майишатриз (“Ленинский”, “Мирный”, “Гъалибвал” совхозар) регьбервал гана. А майишатар чеб арадал гъана. Райондин хуьруьн майишатдин управленидин кьиле авай йисара районда санлай хуьруьн майишатдин хел арадал атуник еке пай кутуна.
Зи вилик М.М.Шагьпазовакай жува кхьей чIехи очерк авай газетдин нумра ква (1999-йисан 11-март).
Магьарам халуди рикIел хкизвайвал, ада кIвалахай йисара арандин чилерал гьар са гектардай 30-35 центнердилай тIимил тушиз магьсулрин бегьерар кIватI хъийидай. МТС-ри йиф-югъди кIвалахдай. Гила а “тежриба чир хъийидай, кардик кухтадай ферли са кьил тахьунал тажуб жезва зун”, лугьудай рагьметлуда, гьайиф чIугунивди.
“Илимдин ахтармишунар — зегьметдин гьунарриз!” — лишандик кваз кIвалахзавай чна…”, тикрардай генани.
КьепIиррин хуьре (“Мирный” совхоз) М.Шагьпазован девирда 700 гектарда уьзуьмлухар, 500 гектарда емишрин цIийи багълар кутунай. 750 тонн емишар хуьз жедай бузхана, емишрикай миже хкуддай зурба завод арадал гъанай… Совхозди Урусатдин чIехи шегьеррин карханайрихъ галаз алакъаяр тайинарнай. Инай аниз хуьруьн майишатдин суьрсетар, анай иниз тахта-шалман ва хуьре авачир маса материалар, тадаракар гъизвай. Бес гила?..
Мегьарамдхуьруьн районда алатнавай 20-25 йисан девирда, авайбур тергна, гила мад цIийи багълар кухтаз алахънава. Авай девлетар тарашуниз рехъ гайи бязи рухвайри гилалдини чими идарайра хъуьтуьл чкаяр хуьзма…
Магьарам халудивай ихьтин керематар иливариз жезвачир. Ада лагьай эхиримжи келимаяр акьван йисар алатнаватIани, мад сеферда тикрарзава: “Билбилви Шагьпазан Мегьамедханан хва Магьарам инсанрин камаллувилихъ кIевелай агъунва. Вилер аваз, буьркьуь, япар аваз, биши хьун дуьз туш лугьузва лагь за, эгер газетда кхьиз хьайитIа…”
Ихьтин бубадин хци къе са Каспийск шегьер, са Мегьарамдхуьруьн район ваъ, винидихъ къейднавайвал, республика авадан хьуник вичин чIехи пай кутазва! Буба хьиз, амни къенин шартIара инсанриз кIвалах, яшайишдин шартIар, фу, михьи умудар хуьнин, артухарунин къайгъуйрик ква. Эхь! ГьакI я!
Тарифарда вирида:
— Кьегьал хва я Фридон!
Таъсиб хуьнин гуьзгуь я,
Лезгийрикай Лезги я!..
ЧIехи Лезги Хва я ам! Сагърай ахьтин вири рухваярни рушар!..
Мердали Жалилов
