Са кьадар яшар хьанвай, уьмуьрдин уькIуь-цуру дадмишнавай ­инсанрихъ галаз таниш хьун, абурухъ галаз суьгьбетар авун ри­­кIиз хуш жедай маракьлу кар я. Яшлу инсанар хуьруьн-кIвалин, кимин абур я гьавайда лугьузвач. ИкI, и йи­­къара зун Махачкъала ше­гьерда яшамиш жезвай, вичин яшар 92  йисав агакьнавай, вад аял хвена тербияламишнавай  Бадия  Мухтаровна  Нурмегьамедовадихъ,  чина берекатни нур авай, си­вел мили хъвер алай камаллу дишегьлидихъ  галаз таниш хьана. Жузун-качузун авурдалай  кьулухъ за адавай вичин уьмуьрдикай куьрелди суьгьбет авун тIа­лабна. 

— Зун, чан халадин, 1927-йисуз Докъузпара райондин  Мискискарин хуьре зегьметкеш хизанда дидедиз хьана, — башламишна ада вичин ихтилат. — Зи дидени буба  колхозчияр тир. Чи хизанда 2 стхани са вах авай. ЧIехи стха Гьасан фронтдиз фена. Ватандин ЧIехи дяведин цIаярай адаз, гьайиф хьи, элкъвена хизандин патав хтун кьисмет хьанач. Ам дяведа телеф хьана. Агъабега колхозда кIвалах­за­вай. Алай вахтунда ам вичин хизан галаз Мискиска яшамиш жезва.

Четинвилер, дарвилер, рикIин тIарвилер, вилерал накъвар алай вахтар зи уьмуьрда, гьелбетда, тахьана амукьнач. Зи жаван вахтарни залум дяведин дар, четин йисарал ацалтна эхир. Школада кIелни, кIвалин кIвалахарни ийиз, тарсарикай азад вахтунда дидедиз колхоздин кIвалахра жувалай алакьдай куьмекар гудай. Колхоздин  гвенар гвенвай никIерай  къуьлуьн, мухан кьилер кIватI хъийидай, жуьреба-жуьре маса кIвалахарни тамамардай. Дяведин йисарин каш, мекь, четинвилер, вири­буру хьиз, чи хизандини гьисснай. Хуьре итимар лап тIимил амай, вири фронтдиз фенвай. КIвалин-къан, колхоздин кIвалахар яшлубурун, дишегьлийрин, аялрин хивез аватнавай. Абуру, югъ-йиф талгьана, галатун тийи­жиз, зегьмет чIугвазвай. А девирдин дишегьлияр викIегьбур, рикIер гзаф хцибур тир. Гьавиляй абурулай вири четинвилериз дурум гузни  алакьна.

Каш чIугур, зулуматдин йисар алатна фена. Мублагь йикъар, шад декьикьаярни зи уьмуьрда тIимил хьанач, — давамарзава Бадия халади вичин суьгьбет. — Мискиска 7-класс куьтягьайдалай гуьгъуьниз заз кIел­унар давамар хъийидай мумкинвал хьанач. За дидедихъ га­лаз колхозда кIвалахиз башламишна.

1944-йисуз зи уьмуьрда гуьзлемишни тавур кар хьана. Чи хуьруьн школадин директорвиле кIва­лахай Нурмегьамедов Наметуллагьани за сирер сад авуна.

1941-йисуз дяве башламишайла, Наметуллагьани вич фронтдиз рекье тун патал военкоматдиз арза кхьенай. Гьа йисан ноя­брдин вацра адаз Советрин Армиядин ­жергейриз эвер гана. Батуми шегьерда пияда кьушунрин училище акьал­тIарайла, ам фронтдиз рекье туна. 1942-1943-йисара ада къизгъин женгера иштиракна. Крым, Керчдин пролив, Кеферпатан Кавказ патал кьиле фейи къизгъин женгера адал са шумудра залан хирер хьана. Военный гос­пи­талда яргъалди хьайидалай гуьгъуьниз, сагъламвилин гьалдиз килигна, ам мад фронтдиз рекье хтуначир. Наметуллагьа женгера къалурай кьегьалвилериз гьукуматди еке ­къимет гана. Ам 20-да­лай виниз орденринни медалрин ва гзаф маса шабагьрин са­гьиб тир.

1944-йисалай Наметуллагьа До­къузпара, Рутул, Кьурагь,  Табасаран районра военный комиссариатра, 1961-йисалай 1972-йисалди Избербашда военный комиссарвиле кIва­лах­на. Абур дуьзгуьн кIва­лах истемишзавай де­вирар тир. Че­тинвилерни тIимил ацалтзавачир. Наметуллагьа кIвалахай вири чкайра, чи сад-садалай гъве­чIи аяларни гуьгъуьна ту­на, адахъ галаз зунни хьана. За адаз секинвилелди, кIвали­кай, аялрикай рикI архайин яз кIва­лах­дай шартIар, мумкинвилер тешкилна. И кар адаз вичизни чидай. Гьавиляй ада вичиз гьукуматди ганвай наградайрик зи пайни квайди я лугьудай. Полковникдин чинда аваз Наметуллагь запасдиз ахъаяйла, хизан Махачкъаладиз хтана. Ина ада республикадин кьилин ва юкьван образованидин идарайра  кIва­лахна, виринра вичикай анжах хъсан фикирар туна.

Бадия Мухтаровнади Наметуллагьахъ галаз санал хизанда 5 велед (2 гадани 3 руш) зегьметдал рикI алай, чIехиди, гъвечIиди чидай, хуьруьз-кIвализ, обществодиз менфятлубур яз тербияламишна, ви­­ри­даз образование къачудай мумкинвал гана, уьмуьрдин шегьредал акъудна. Нурудина яргъал йисара радиозаводдин парткомдин секретарвал ва жуьреба-жуьре маса кIва­­­­­­лахар авуна. Алай вахтунда пенсияда ава. Рагьметлу Тагьибата 48 йисуз Махачкъала шегьердин 30-нумрадин школада сифтегьан классрин муаллим яз, Зинаидади 30 йисуз  Белиж поселокдин почтовый отделенидин начальниквиле зегьмет чIугу­на. Людмилади яша­йишдин рекьяй куьмек гудай органра кIвалахзава. Алик РД-дин инвестицийрин, къецепатан  экономикадин алакъайрин рекьяй министр хьана. Алай вахтунда ам карчи я.

— Зи итим гзаф истемишунардай, гьахълувал, дуьзвал гвай, гафуни атIудай, масадан дердиникай хабар кьадай мергьяматлу инсан тир. Ада вичин веледарни гьа руьгьдаллаз тербияламишна. Ам 1994-йисуз садлагьана рагьметдиз фе­на. Веледри, хтулри ам садрани ри­кIелай алудзавач, адан тIвар­цIел леке гъизвач. За адахъ галаз санал­ кечирмишай йисар уьмуьрда виридалайни  бахтлубур, рикI шаддайбур хьана. Рагьмет хьурай вичиз, — лугьузва Бадия Мухтаров­­нади­.

— Чи баде кIвалин берекат я, — суьгьбетдик хтул Альбина экечIза­ва. — ЧIехи бубадин кIвалихъ гзаф мугьман-итим галайди тир. Абуруз Москвадай, Крымдай ва маса  чкайрай мугьманар къведай. Бадеди, халис дагъви дишегьлиди хьиз, абур гзаф хушвилелди кьабулдай, жуьреба-жуьре дадлу хуьрекар гьазуриз, суфраяр дуьзмишдай. Бубадиз  лагьайтIа, и кар гзаф хуш тир. Абур арада  еке гьуьрмет аваз яшамиш хьана. И кар чаз, аялризни, чешне тир. Бадедиз вичин  веле­дар, хтулар ва чазни ам гзаф кIан­да.

“Чна чи диде-бубади тухвай  уьмуьрдал, чун абурун веледар хьунал дамахзава”, — лугьузва Белиждай дидедал кьил чIугваз атанвай руш Зинаидади.

Бадия Мухтаровнадин рикI 15 хтулди ва 30 птулди шадарзава. Хтулар тир Альбина Сункъулиева РД-дин пенсийрин фондунин пресс-къуллугъдин начальник, Сабина полициядин капитан я. И сихилда экономистар, юристар, муаллимар, дизайнерар ва гзаф маса пешейрин сагьибар ава. Абуру чпин бадедиз сугъул жедай мумкинвал гузвач. 92 йис хьанвай Бадия диде хтулрин, птулрин юкьва шаддиз  ацукьнава. Баде хтулрин бубани я, дидени, гьавайда лугьузвач. Веледрин хъсан яшайишди, дигай кра­ри лувар кутунвай бадеди абурун агалкьунрал шадвалзава, дамахзава.

Адет яз, Гъалибвилин суварин юкъуз Бадия баде, орденарни медалар алай бубадин  китель алукI­на, агъайнадаказ дуьзмишнавай суфрадин кьилихъ ацукьда, хизанди чпин бар­каллу бубадин женгинин рекьерикай, уьмуьрдикай, намуслувилелди кьилиз акъу­дай къуллугърикай ихтилатарда, ам чи­ми гьиссеривди рикIел хкида. Ба­дедин кефиярни, гьелбетда, ачух жеда.

Чазни, мергьяматлу, регьимлу, инсанперес,  иллаки мугьманперес Бадия Мухтаровнадихъ элкъвена, лугьуз кIанзава: квехъ сагъламвал, хизанда хушбахтвал, 100 йисан юбилейни кIубандаказ къейддай мумкинвал хьурай!

Надият Велиева