(Ктабдай чIукар)
(Эвел — 36-нумрада)
Ботлихдин вакъиаяр
1999-йисан 12-август. И йикъан пакаман сятдин 6-даз Интербригададин аскерри чпиз къалурнавай 10 километрдин мензилда сенгерар кьунвай. Ботлих райондиз гьахьзавай Яру муькъвелай гатIунна, Годобери хуьруьн дередиз гьахьдалди. Ина виридалайни важиблубур — Миарсо хуьруьн консервиярдай заводдин вилик квай муьгъ, муькъвелай анихъ галай кьве тепе, вертолетар ацукьзавай аэропорт хуьдай кьве пост, бандитриз шегьре рекьел экъечIдай рехъ агалун патал ТIулух хуьруьн муьгъ, къунши Ахвах, ЦIумада ва Буйнакский районриз фидай рехъ агалун патал Яру муькъуьн пост ва маса чкаяр тир. Гьар са постунал 9-дав агакьна гуьгьуьллу аскерар акъвазарнавай. Бязи аскерар женгинин гьерекатра сифте яз иштиракзавайбур тиртIани, абуру чпин руьгьдин уяхвал, викIегьвал, гьа сифте декьикьайра душмандин хуруз физ гьазурвал къалурзавай. И кар Годоберидин дереда кьиле фейи ягъунра лап ачухдиз ашкара хьана. А.Исрапилован гъилик квай ротади, чеб боевикрин гуьллейрин хура гьатайлани, кьетIен кьегьалвал къалурна, саламатдиз а женгинай экъечIна.
Лагьана кIанда, Ботлих районда кьиле фейи женгерин вири вахтунда Интербригададин ополченцийрикай хкатунар садни хьанач. Им кьетIен кьегьалвал я.
Гьа и йикъан кьвед лагьай паюна вичел шак тефин патал “чкадин агьали” яз къалурай са кас афгъанвийрикай ибарат тир дестедин ихтибардиз гьахьна ва, чкадин шартIар хъсандиз чир хьуниз килигна, боевикар тергдай къулай рехъ къалурун хиве кьуна. И карди афгъанвияр дикъетлу авуна. Ахтармишайла, чир хьана хьи, атанвай “чкадин агьали” боевикрин жасус я кьван. Ам райондин ФСБ-дин векилрив вахкана.
И юкъуз Миарсо хуьруьн ва Яру муькъуьн патарив гвай ополченцийрин постар боевикри са шумудра гуьллеламишна. Амма чи снайперри абурун яракьар алай вири чкаяр тахьай мисална. И карда чи снайперар — А.Омариев ва Г.Мегьамедрасулов тафаватлу хьана.
1999-йисан 13-августдин нисинрихъ хьиз чи ополченцийри Годобери хуьруьн патав мад са разведчик кьуна. Ада, вич ополченцийрикай тирди хьиз къалуриз, гьакъикъатда боевикриз чи аскерар алай чкаяр чирзавай ва гуьлле гуз тазвай. Чи кьегьалри ам кьуна ва чкадин РОВД-диз вахкана.
Ботлихдин патарив чпел шак физвай ихьтин 12 разведчик — жасус чи ополченцийри дуьздал акъудна ва тайин тир серенжемар кьабулна.
Гьа и йикъан йифен сятдин 9-даз, мичIи вахтунда, боевикриз мад сеферда чи постар алай чкаяр гьалкъада тваз кIан хьана. Амма дикъетлувал квадар тавур ополченцийри абуруз жаваб гана. Жасусрикай кьве кас кьуна, абуру, чеб “чкадин агьалияр” — ополченцийриз куьмек гузвайбур хьиз къалуриз, мукьвал-мукьвал чпив гвай яракьрай гуьлле гуз, чи постар алай чкаяр душманриз чирзавай. Ихьтин гьар са дуьшуьшдин вилик пад вахтунда кьаз алакьна.
Миарсо хуьруьн патав акъвазарай “чкадин агьалидин” парталрик ивидин гелер квай. Чаз ам жасус тирди гьасятда чир хьана ва чкадин РОВД-див агакьарна.
1999-йисан 14-августдиз чи ополченцийри Россиядин кьушундин артиллеристриз абурув женгинин суьрсетар агакьариз куьмек гана. Бязи вахтара, тупчийрик акахьиз, душмандиз ягъунар кьуна.
Кьушундин частарин аскерринни ополченцийрин арада лап хъсан алакъаяр тайин хьана. Аскерар недай суьрсетралди, маса затIаралди таъминарзавай.
Гьа и юкъуз Тондо хуьруьн ва Ослиное Ухо дагъдин патарив кьетIен женгер кьиле фена. Йикъан лап геждалди чи ополченцийри ана женг чIугвазвай десантникриз алакьдай куьмекар гана. Хер хьайибур саламат чкадиз акъудна, амайбуруз женгера куьмекна.
1999-йисан 15-август. И юкъуз женгерин майданрай хтай чи аскерри райондин центрада авай аялрин бахчада ял яна. Ина чаз чкадин муаллимри, тербиячийри мумкин тир вири къулайвилер тешкилна. Чна абуруз гилани сагърай лугьузва. Иллаки Ботлихдин юкьван школадин директор Ума Мегьамедовнадин алахъунар кьетIендиз къейд авуниз лайихлу я.
Йифен лап геж хьиз чав СКВО-дин командующийдин заместитель генерал С.Н.Оленченкодин тапшуругъ агакьна. Гьа и йифиз чна Къойсу вацIун патав чпин сенгерар кьунвай РФ-дин кьушундин артиллеристриз куьмек гун лазим тир. Юкъуз къалиндиз марф къванвай, гьавиляй рекьера цин лекъвер ва гзаф кьар авай. ЯтIани чавай вахтунда чкадал физ ва артиллеристрив куьмек агакьариз хьана. Пуд километрдин мензилда чна телефондин алакъа арадал хкана. Пакамахъ чи аскеррал алай гьал вилеривай кьатIуниз тежедай хьтинди тир…
1999-йисан 16-августдин пакаман сятдин 8-даз, алай парталар са жуьре кьурурна, кьарадикай михьна, чна чун са гьал къайдадиз хканвай. Гьа и чIавуз заз Ботлих райондин оперативный штабдин руководитель генерал С.Оленченкоди вичин патав ша лагьана. Ада чна йифиз кьиле тухвай кIвалахдин тарифна ва чухсагъул малумарна. Идахъ галаз сад хьиз, ада чи отряддин вири къуватар санал кIватI хъувун лазим тирдакай хабар гана. Вучиз лагьайтIа, и чIавуз райондин сергьятриз РФ-дин кьушундин частарин къуватар агакьнавай.
Гьа икI, Ботлих районда чи женгерин рехъ акьалтIна. Чи хиве авай везифаяр тамамарнавайди малумарна ва Махачкъаладиз виликан къуллугърал хъфинин тапшуругъ гана. ИкI 17-августдиз, Гимридин гирведилай гатIунна, сифте Буйнакскдиз, анайни Махачкъаладиз марш-бросок тешкилна.
Рекьера чал Ботлихдин зонадихъ гьерекатзавай женгинин техникадин такьатар ва аскеррин дестеяр гьалтзавай…
Шамил Асланов
(КьатI ама)
