Гад акъатна, зул хьана чаз, гьар са емиш бул хьана чаз, лугьузва лезги халкьдин са мисалда. Гьакъикъатдани зул йисан бегьерлу вахтарикай сад я.

ГьикI ла­гьай­тIа, хуьруьн майишатдин продукция гьасилзавайбуру йисан кьиляй-кьилиз зегьмет чIугуна арадал гъайи емишар кIватI хъийидай вахт зул я, ида карханайрин, майишатрин къайгъуярни къалинарзава. Сулейман-Стальский райондин зегьметчиярни и йикъара емишар, ципицIар, бустандин няметар, салан майваяр кIватI хъувунин къайгъуйра ава.

Муниципальный райондин кьил Нариман Абдулмуталибов, райадминистрациядин кьилин 1-заместитель Лацис Оружев, райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальникдин за­мес­титель Гьамидин Абдулкъафаров, райондин информациядин агентстводин руководитель Жабраил Асланов ва жавабдар маса къуллугъчиярни галаз, и йикъара чун ципицIар кIватI хъийизвай са шумуд майишатдиз фена, кIвалахрихъ галаз таниш хьана.

— Райондин экономикада уьзуьм­­чивили кьилин чка кьазва, и хел вилик тухун паталди махсус программа кьабулнава, адан би­не­даллаз гьар йисуз районда 150-200 гектарда цIийи уьзуьмлухар­ ку­тазва, — лу­гьузва Н.Абдулму­та­ли­бова. — Районда йисалай-суз кIватI хъийиз­вай ципицIрин кьа­дар­ни артух жезва. Вири и кIвалах­рик инвесторри тешкилнавай “Гуьл­ге­ри­вацI”, “ЧIе­реяр”, “Зардиян”, “Аг­ро-Дербент” карханайрин, “Заря” СПК-дин, КФХ-рин еке пай ква. КIвар­­чагъ дередин менфятлу и хел вилик физва.

Н.Абдулмуталибов сифтедай ДаркIуш-Къазмайрал кардик квай “Гуьлгери-вацI” ООО-дин уьзуьмлухриз фена. И кардихъни вичин себеб авай: кархана неинки рай­онда, гьакI республикада хуьруьн ма­йишатдин кIвенкIвечийрин жергеда ава. Ана ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар кьиле физ­вай гьалдилай, дигмиш хьанвай бегьердилай, уьзуьмлухра авай къайдадилай, михьивилелай, кIва­лах тешкилнавай гьалдилай райондин кьил рази яз амукьна.

Малум хьайивал, карханада ципицIар кIватI хъувунал 90-далай виниз рабочияр ва механизаторар машгъул тир, гьар са гектардай 100 центнердив агакьна ципицIар кIватI хъийизва.

— Чи хуьре инвесторди “Гуьлгери-вацI” хьтин чIехи кархана ачу­ху­нал хуьруьнвияр гзаф рази  я, гьикI лагьайтIа, инсанриз кIвалах ­хьанва, — лугьузва  тежрибалу  рабо­­чий­ ­ Диа­на Сагьибовади. — Къе чи уьзуьм­лух­­риз нубатдин сеферда Нариман Абдулмуталибов, жавабдар маса къуллугъчияр атанва, чна абуру зегьметчи халкьдин пата­хъай ийиз­вай къайгъударвални гьисс­за­ва. И къайгъударвилиз чна хъсан­диз зегьмет чIугуналди, ци­пицI­рин бул бегьер кIватI хъувуналди жавабни гуда.

Рабочийри лагьайвал, “Гуьлгери-вацI”  карханада  неинки ципи­цIар кIватI хъийидайла, гьакIни йисан кьиляй-кьилиз рабочийриз ­кIва­лах­дай къулай шартIар яратмишзава, кIва­лахдин кIвен­кIве­чи ва менфятлу къайдаяр кардик кутазва, рабочийри ва­ ­ме­­ха­­низа­торри вахт-вахтунда хъсан мажибни къачузва. Ихьтин карханада кIва­лахунал абуру шадвални ийизва.

Н.Абдулму­талибов Дар­кIуш- Къазмайрин ­къан­шарда кардик квай, инвесторди тешкилнавай “Зардиян” ООО-дизни (генеральный директор Къазихан Азизов я) фена.

— Гьакъикъатдани, “Гуьлге­ри­вацI”, “Зардиян” ООО-яр алай аям­дин вири истемишунриз жаваб гузвай, кIвалах дуьз тешкилнавай, райондин экономика вилик тухузвай, райондин бюджетдиз пулдин такьатар гъизвай, инсанриз кIвалах­дин алава чкаяр гузвай карханаяр я, — къейдна Н.Абдулмуталибова. — Хсу­си, фермеррин куьлуь майишатрилай тафаватлу яз, ихьтин чIе­хи карханайрихъ хъсан гележег ава. Уьлкведин гзаф регионра хуьруьн майишатдин продукциядин лап виле акьадай пай чIехи карханайри гьасилзава.

“Зардиян” ООО-дани ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар хъсан теш­киллувал аваз кьиле физва. Гьар са гектардай 100-120 центнер ципицIар вахчузва, гьар юкъуз 40-45 тонн ципицIар чехирар ва коньякар гьазурдай комбинатриз ага­кьарзава.

КIвенкIвечи рабочий Фаина Исмаиловади лагьайвал, карханада ципицIар кIватI хъувунал ДаркIуш-Къазмайрилай, Белиждай, Вини СтIалдилай ва маса хуьрерай атанвай 70 касдив агакьна рабочияр машгъул я. Абур кIвала­хал гъиз-хутахунни тешкилнава.

— Чи карханадихъ 149 гектар уьзуьмлухар ава, абурукай 30 гектар Мегьарамдхуьруьн райондин, 119 гектар Сулейман-Стальский райондин мулкарал ала, — лугьузва­ “Зардиян” ООО-дин старший агроном Къурбан Магьмудова. — Икьван чIавалди 600 тонн ципицIар атIанва. Санлай къачурла, карханади алай йисуз 1250-1300 тонн ципицIар кIватI хъувун планламишнава.

Чаз малум хьайивал, райондин карханайри, лежбервилинни фермервилин майишатри, арендаторри цIинин йисуз ципицIар Дербентдин газ квай чехиррин, Къизлярдин коньякрин ва Избербашдин цIийиз ачухнавай эрекьдинни чехиррин комбинатриз (гьар са килограмм 16 манатдай) вахкузва.

— Санлай къачурла, зун райондин карханайра ципицIар кIватI хъувунин кIвалахар тешкилнавай гьалдилай, рабочийрини механизаторри чIугвазвай зегьметдилай рази яз амукьна, — къейдна муниципалитетдин кьили. — Чун мад сеферда инан­миш хьана хьи, райондин аграрийри планламишнавай, чпелай аслу вири кIвалахар лазим къайдада кьилиз акъудзава, хуьруьн майишатдин хел вилик тухунин программайри кIвалахзава, менфят къачун тийиз гадарнавай чилерин кьадар къвердавай тIимил жезва. Вири и кIвалахри, чалиш­миш­вилери райондин агьалийрин агьваллувал хкажзава, абурун дуланажагъдин шартIар хъсанарзава. Ида чи ва гьар са районэгьлидин гуьгьуьлар шадарзава.

Чна райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальникдин заместитель Гьамидин Абдулкъафарован ви­ликни са шумуд суал эцигна.

— Районда уьзуьмчивал вилик физва — им гьакъикъат я, — лугьузва Гь.Абдулкъафарова. — И кар заз рекъемралди тестикьариз кIанзава. Мисал яз, эгер 2010-йисуз районда 3000 тонн ципицIар кIватI хъувунай­тIа, 2016-йисуз 9253 тонн кIватIна. Районда уьзуьмлухрин майданар артух жезва. ИкI, алатай йисуз, план 115 гектар яз, 161,5 гектарда цIийи уьзуьмлухар кутуна, 128 гектар жегьил уьзуьмлухар бегьердинбурук акат хъувуна.

Алай вахтунда райондин хуьруьн майишатдин карханайрихъ, КФХ-рихъ, арендаторрихъ бегьердал алай 1034 гектар уьзуьмлухар ава. Анрай икьван чIавалди 5000 тонндилай виниз ци­пи­цIар кIватI хъувунва. ЦIи районда 10000 тонн­дилай виниз ракъинин кагьра­баяр кIва­тIун пландик кутунва. ­Нариман Абдулмуталибова гьахълудаказ къейд­ авурвал, багъманчивилихъ галаз санал уьзуьмчивални районда кар алай хилерикай сад я.

Районда ципицIар кIватIунин ва абур чехирринни коньякрин ком­бинатриз дашмишунин кIвалахар хъсан еришар аваз давам жезва.

Хазран Кьасумов