27-августдиз Дагъустан Республикадин Кьил Владимир Васильева кьиле тухвай нубатдин совещанидал региондин мулкуна ТБО-диз (твердые бытовые отходы) талукь яз тухузвай кIвалахдихъ галаз алакъалу месэладиз килигна. Идан гьакъиндай “Лезги газетдиз” РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин пресс-къуллугъди хабар гана.
Веревирдерив эгечIдалди вилик В.Васильева и месэла рикIик дарихвал кутадайди, амма важиблуди тирди къейдна. ГьикI лагьайтIа, ам республикадин вири агьалийриз таъсирзавай экологиядихъ галаз алакъалуди я.
“Къе зирзибил вири общество ва гьакI Дагъустан патални хци месэладиз элкъвенва. Чаз туризм вилик тухудай еке мумкинвилер ава. Чна дагъларин михьи ятарал, гьавадал дамахзава. Гьа са вахтунда цIуд йисаралди зирзибилдикай михьуниз бес кьадар фикир гузвач. И совещанидин вилик заз хъуртарин карта къалурна. Адахъ инанмиш хьайитIа, дагълух районра зирзибил вегьезвай хъуртар авач. Амма чаз чизва эхир, абур авазва. Идалайни гъейри, чна датIана коммунальный къуллугърай пулар гузвай гьалдални гуьзчивал тухвана кIанзава. ГьикI лагьайтIа, бизнесди вичиз талукь кIвалахар инсансузвилелди кьилиз акъудзава. Яшайишдин кIеви амукьаяр (ТБО) талукь чкадиз тухунин гьакъиндай икьрарар кутIунзава, амма и кар агьалийрин хиве хутазва. Лугьун лазим я хьи, чаз чи халкь икI алдатмишдай ихтияр авач. И хел лап муракабди я, вучиз лагьайтIа ам са шумуд къурулушдихъ галаз алакъада ава. Гьавиляй чаз вилик акъваззавай муракаб месэлаяр гьялиз чир хьана кIанда”, — лагьана Дагъустандин Кьили.
Идалай гуьгъуьниз гегьенш доклад РД-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министр Набиюла Карачаева авуна.
“Уьлкведа зирзибилдив эгечIзавай тегьердиз талукь реформа кьиле физва. Авайвал лагьайтIа, им виридалайни муракаббурукай сад я. Зирзибилдиз талукь яз татугай гьалар йисаралди арадал атана ва кIватI хьанва. Алай йисалай чна цIийи къайдада кIвалахзава, амма эхиримжи 20 йисуз и кардиз талукь яз са затIни авунач. Сифте нубатда чна законрин база къайдадиз гъана. Ахпа республикада авай гьалар ахтармишна. Дагъустандин мулкуна зирзибилдин я полигон, я хъурт авачир. Зирзибил кIватIдай, ам тухудай улакьар, зирзибил гьялдай карханаяр, яшайишдин коммунальный амукьаяр утилизация ийидай чкаярни кIанзавай. Идалайни гъейри, РФ-дин Гьукуматдин къарарда къалурнавайвал, цIийи къайдада кIвалахун патал регионда кIватI жезвай зирзибилдин кьадарар ва ам акъудунин къиметар тайинарна кIанзавай. Гьайиф хьи, и кар виликамаз авунвачир. Гьа и синихар арадай акъудунилай чна чи кIвалахни башламишна. Зирзибилдихъ галаз кIвалахдайбур жагъурдай конкурс малумарайла, са компаниядизни республикада кардик квай къиметрай чахъ галаз кIвалахиз кIан хьанач. Идалайни гъейри, агьалийри вахт-вахтунда коммунальный къуллугърай пуларни гузвачир. Мисал яз, Каспийскда коммунальный кIеви амукьаяр акъудунай 50 процент агьалийри пул гузвай. Республикадин маса шегьерра и рекъем 25-30 процент тир. Дагълух районра — мадни тIимил. Гьа икI ятIани, чи региональный операторди виридахъ галаз кIвалахзава. Лугьун лазим я хьи, муниципальный гьар са тешкилатдини вичин мулкуна зирзибил гадарзавай хъуртар тешкилнавай. Анрилай амукьаяр, зирзибил гару кьуд патахъ тухузвай ва чи кIамар, вацIарни чиркинарзавай. Зирзибил тухудай ва гьялдай кIвалахдин патахъай чпин куьмек гьатта къецепатан компанийрини теклифна. Амма абурухъ чпин шартIар авай.
Гьа ихьтин гьалара чалай Дагъустанда зирзибилдихъ галаз женг чIугвадай региональный оператор жагъуриз алакьна. Федеральный СМИ-рини кваз алай йисан январдин вацра, вири Дагъустан зирзибилди кьада лугьуз, малуматар ганай. Амма кар икьван чкадал атанач. Дагъустан Республикадин Кьили вахтунда гайи тапшуругърикайни бегьем куьмек хьана. Чун кIеве тур са месэла мад авай. Шегьерда амукьаяр, зирзибил вегьедай контейнерар эцигзавай майданар кIвалер, туьквенар, салонар эцигун патал маса ганвай. Четинвилер мадни аватIани, чун чи шегьерар, хуьрер зирзибилдин гьамбаррикай азад ийиз алахънава”, — лагьана министрди.
Адан рахунриз баянар хгуналди, Владимир Васильева къейдна: “И важиблу кар гъиляй вегьейбурувай за кIевелай хабар кьада. Зун абурухъ галаз виликдай хьиз рахан хъийидач, гьар садан вилик талукь суалар эцигда. Инал исятда са министрди ваъ, чнани вирида гьахъ-гьисаб ийизва”.
Вичин докладда Н.Карачаева шегьерра экопунктар эцигзавайдакай лагьана. Малумарайвал, ихьтин гьар са киоскди 10 агъзурдав агакьна агьалийриз къуллугъда. Гьелелиг Махачкъалада кьве киоск кардик кутунва ва сифтегьан нетижаярни писбур туш. И карда аялри активвал къалурзава. Абуру экопунктариз пластикдин путулкаярни (сад 10 манатдай кьабулзава), картондин кьватиярни (1 кг — 3 манатдай) вахкузва.
«Лезги газет»
