“Технологиярни ава, аграрный хилез герек  кьадар пул чара ийидай  инвесторарни ава, анжах и рекье кIвалахиз гьа­­зур пешекарар авач! Чаз алай аямдин технологияр ишлемишна кIвалахиз чидай халисан пешекаррин­ патахъай еке кьитвал хьанва”. Ихьтин фикир раижна и йикъара республикадин массо­вый информациядин такьатрин векилрихъ галаз хьайи гуьруьшдал “Россия­дин хуьрерин жегьилрин союз” (РССМ) ДРО-дин  председатель Рашид Абдуллаева. “КIва­лах баш­­ламишзавай фермер” лишандик кваз кьиле тухвай серенжемда гъалиб хьайи Руслан Гьамзатовани иштиракай и гуьруьш республикада уьмуьрдиз куьчуьрмишай “Же­гьи­лар — хуьрер виликди тухунин заминар” проектдин нетижайриз талукьарнавайди тир.

Р.Абдуллаева суьгьбет авурвал, про­ект алай йисан январдиз кьилиз акъу­диз башламишнай. Адан тереф Президентдин грантрин Фондуни, гьакIни РД-дин жегьилрин крарай министерстводи ва Дагъустандин государстводин аграрный университетди  хвена.

Тешкилатдин регионда авай отделенидин председателдин гафаралди, проектдин сергьятра аваз хуьруьн чкайра “Пеше хкязава” месэладай мярекатар, “СКФО-дин жегьил фермер” конкурс, “КIва­лах башламишзавай фермер” къу­гъун кьиле тухвана, гьакIни месэладин гъавурда твадай, меслятар гудай бригадади кIвалахна.

“И проектдик школада кIелзавай аялрилай башламишна фермеррив агакьдалди вири ксариз талукь яз тешкилай са жерге мярекатар ва серенжемар квай. Абурун чIехи паюнин макьсад хуьруьн жегьилриз чпихъ авай мумкинвилерикай, яшайиш кьиле тухудай рекьерикай жезмай кьван гзаф малуматар гун тир ла­гьай­тIа жеда. Жегьилриз государстводин куьмекдин программайрикай, хсуси кар гъиле кьун патал алай вахтунда ча­ра ийизвай субсидийрикай чир жезвай. Идалайни гъейри, чна аграрный хиле кIва­лах­завай ксарин мажибар лап гъве­чIибур я лагьай фикир дуьзди туширдакай малумариз хьана. И гафар тестикьа­рун патал, чна еке агалкьунар хьанвай фермерар чешне яз къалурзавай, хуьруьн майишатда кIвалахзавай карханайриз экскурсияр тешкилна. МасакIа ла­гьайтIа, жегьилриз чилел кIва­лахун хийирлу кеспи тирди чпин вилералди акуна”, — лагьана Рашид Абдуллаева. Ада гьисабзавайвал, хуьруьн ма­йи­шат­да зегьмет чIугун четин кар ятIани, кьил-кьилеллаз эгечIайла, и хиле еке нетижайрив агакьиз  жезва.

“За хуьруьн майишат хкязава”. Ихьтин фикирдал алаз проектдин векилри  хуьруьн майишатдин асул 5 пешеди­кай — агроинженер, агроном,технолог, зоотехник, гьайванрин духтур — гъавурда твадай суьгьбетар кьиле тухвана, гьар са пешедин кьетIенвилерикай, артуханвилерикай рахана ва кеспидин пешекарар хьун патал кIелдай чкайрин тIва­рар, адресар ва алакъа жедай телефонрин нумраяр авай буклетар пайиз хьана.

Алай вахтунда Дагъустанда аграрный са университет (ДагГАУ) ва кьуд кол­ледж карди ква. Пеше хкягъиз куьмек гун патал школайра кьиле тухвай мярекатар амай масабурулай адалди тафаватлу тир хьи, абура иштиракун па­тал профессорриз, алимриз ваъ,  адетдин же­гьил­риз, студентриз, жуьреба-жуьре конкурсра гъалиб хьайи ксариз теклифнай. “Чун школайра кIелза­вай аялриз ихьтин гуьруьшар итижлубур жедайвал ийиз алахъзавай. Са шумуд сятерин лекцияр авачир. Мугьманри чпин адетдин яшайишдикай, тарсар куьтягь хьайидалай кьулухъ ийизвай крарикай суьгьбетарзавай. И кIвалахди тайин­ тир нетижаярни арадал гъана лагьайтIа же­да. Аграрный университетдин документар кьабулдай комиссия­дик квайла, чаз хуьрера чи гуьруьшра иштиракай аяларни акур дуьшуьшар тIи­мил хьанач”, — разивилелди малумарна Р.Абдуллаева.

Мярекатдал “Жегьилар — хуьрер виликди тухунин заминар” проектдин виридалайни чIехи мярекатдикай — “СКФО-дин жегьил фермер — 2019” конкурсдикайни рахана. Малум хьайивал, ам 2 категорияда аваз кьиле тухвана. Сад лагьайда лап гъвечIи карханайри (йиса         2 миллион манатдилай тIимил оборот авай), кьвед лагьайда гъвечIи майишатри (2-далай 10 миллион манатдал кьван  оборот авайбур) — СКФО-дин вири регионрай тир фермерри иштиракна.

“Конкурсдин иштиракчийрин яшар 40 йисалай артух тушир. Арза гудай вахтунда  абурухъ 5 йисалай тIимил тушир вахтунда кIвалахунин тежриба аваз хьун лазим тир. Арзаяр вишдалай гзаф атана. Чна абуру агакьарнавай делилар  ви­ри ахтармишна. Нетижада амукьай  20  карханадикай жюриди 6 гъалибчи хкяна. Абуруз чна пулдин призар ваъ, майи­­шатда герек жедай алатар: мотокультиватор, нек ацадай аппарат, мобильный мотодергес гана”, — суьгьбетна  ДРО-дин председателди.

“КIвалах башламишзавай фермер” къугъунни проектдин сергьятра аваз кьиле тухвана. ШартIу­налди, иштиракчийри хуьруьн майишатдин хиле гьалтзавай четин месэлайрикай сад гьялдай программа туькIуьрун, ам ишлемишдай къайда къалурун ва комиссиядин вилик гъун лазим тир. И къу­гъуна ДагГАУ-дин пуд студент: Гьуьсейн Къараев, Шамил Мегьамедов ва Руслан Гьамзатов гъалиб хьана. Абуру пудани санал республикада лапагрин ниси хкудунин кIвалах гуьнгуьна туниз талукь проект туькIуьр­на. Республикада гъалиб хьайи абуруз Воронежда кьиле фейи федеральный паюна иштиракдай мумкинвал хьана. Руслан Гьамзатова лагьайвал, ана абуруз хуьрерин жегьилриз куьмек гунин кIвалахдин гьакъикъи майданар акуна ва абур чпин фикирдал мадни гьевесламиш хьана. Алай вахтунда жегьил га­дайри чпин фикир кьилиз акъудун планламишнава. И кар патал, яни лазим тир грант къачудайвал, абуру РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводиз  арзаяр гуда.

Малум хьайивал, “КIвалах башламишзавай фермер” къугъуна гьакIни Хасавюртдин  аграрно-экономический колледждин дестени гъалиб хьана. Жегьилри къарпуздикай вирт хкудунин проект теклифна. Гадайрив гьазурай суьрсетни гвай, ам абуру­ жюридиз теклифна. Р.Абдуллаева гьисабзавайвал,  кьве проектни чпиз тешпигь авачирбур я, гьаниз килигна, абурувай кар гъиле кьун патал лазим тир  субсидияр къачуз жедайдал шак алач.

Жасмина Саидова