Чун и йикъара Хив райондин администрациядин хуьруьн майишатдин чилерин алакъайрин ва муниципальный чилерал гуьзчивалзавай отделдин начальник  Кучув  Байрамбег  Адаевичахъ  галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай 2022-йисуз хуьруьн майишатдин карханайри кIвалахай гьалдикай,  авай агалкьунрикай суьгьбет авун тIалабна.

Кучув Байрамбег Адаевич 1962-йисуз Хив райондин ЦIийи Фригърин хуьре дидедиз хьана. 1980-йисуз юкьван школа акьалтIарна. 1983-1989-йисара Уралдин гос­уни­верситетдин философиядин факультетда кIелна. Дагъустандин педгосуниверситетда, ЮЖДАГ институтда муаллимвиле кIвалахна. 1998-2013-йисара ЦIийи Фригърин хуьруьн кьил тир. 2014-йисалай ­рай­ондин администрациядин хуьруьн майишатдин чилерин алакъайрин­ ва муниципальный чилерал гуьзчивалдай отделдин начальник я.­ Да­­гъустан Республикадин муниципальный къуллугъдин лайих­лу ра­ботник я.

— Хуьруьн майишатдикай рахайтIа, им агропромышленный комплексдин виридалайни гзаф зегьмет чIугуна кIан­завай хел я. Гьикьван зегьмет чIу­гур­тIани, хъсан бегьер вахчун гьавадин шартIарилай аслу жеда. ГьакI ятIани, адан таъсир тIимилардай рекьерни ава: бул бегьерар гудай культураяр цун, малдарвиле жинсинин гьайванар кутун ва, гьелбетда, хуьруьн майишатдин карханайрин техникадин база мягькемарун, миянардай шейэр вегьин. Чи райондин хуьруьн майишатдин карханайри, за винидихъ лагьай къайдайрал амал авуна, зегьмет чIугвазва.

Малум тирвал, чи район дагъдин мулкарал ала. Райондилай къеце пата авайбур малдарвилин хиле ишлемишзавай, яд гуз тежезвай кьураматдин чилер я.

Райондин АПК-дин хиле 137 ра­бот­никди зегьмет чIугвазва. Районда регист­­­рация авунвай СПК-яр, КФХ-яр ва ООО-яр гзаф аватIани, асул гьисабдай кар­дик кваз кIвалахзавайди 33 кархана я.

Гзаф майишатар малдарвилел (Труженик, ООО Ярак, СПК-яр “Риза”, “Юзбековский”, “Ленина”, “Цудукский”, “Аслан”, “Хивский”) машгъул я. Багъларинни ципицIрин 3 кархана ава.  Ругуд майи­шатди набататар (“Кандикский”, “Родина”, КФХ “Мисриханов”, “Юзбековский”, “Долина ручьев”, “Цнал”) цазва.

Гьайиф чIугуналди лугьуз кIанзава: саки агъзур гектар чилер гваз, анра са шейни цан тийизвай майишатарни ава.

Алатай йисуз чилел ва фермайра кIвалахзавай вири жуьрейрин хсусиятрин майишатрин зегьметчийри, санлай къачурла, 1,2 миллиард манатдин продукция гьасилна.

Районда цазвай никIерин кьадар 4687 га я. Абурукай 2700 га майишатрин тешкилатрив гва, 314 га чил багълари кьунва. ЦипицIрин бегьер 143 гектардай кIватIзава. Ибурукай анжах 200 га чилиз яд гудай шартIар ава. Кьилдин куьмекдин майишатрив (ЛПХ) 2400 га гва. Дигидай яд вири майишатриз бес хьунин мураддалди, дигидай сетар­ авай гьал фикирда кьуна, чна яд физвай къаналар, хвалар михьун ва район­дин хуьруьн майишатда зегьмет чIуг­вазвайбурув дигидай яд агакьарун патал лазим тир серенжемар кьабулзава. Чпин къуватралди яд гудай сетар туькIуьрзавай майишатар ава. ИкI, “Ри­за” СПК-ди 80 га чилиз яд гудай сис­тема кардик кутунва. Гила зулун магьсулар цанвай алава 75 га чилиз яд гудай мумкинвал хьанва.

Малдарвилин хел район вилик тухузвайди я. И хилел районда акъудзавай 60-65 % продукция гьалтзава. Райондихъ малар ва лапагар хуьдай 25240 га уьруьшарни чIурар ава. Малдарвилел ва хипехъанвилел маш­гъул жезвай майишатри хъуьтIуьз гьайванар сагъ-саламатдиз хуьнин мураддалди фермаяр ремонтна, чубанриз, нехирбанриз, дояркайриз къулай шартIар тешкилна.

Аранда кьуьд акъуднавай гьайванар чпин ерийриз хкидай вахт райондин малдарвилин хиле кIвалахзавай работникар патал жавабдар бере я. Кьуьд акъудиз дуьзенлухра, санлай къачурла, 13900 лапаг ва 1043 мал ава. ХъуьтIяй мал-къара кимивилер авачиз, сагъ-саламатдиз хвена, дул къачуна, дагъдиз куьчарун — им хуьруьн майишатдин хиле зегьмет чIуг­вазвай вири работникрин кьилин везифа я.

Мал-къара ва лапагар кимивилер авачиз, тешкиллудаказ хъуьтIяй акъуд­завай майишатрин арада “Риза”, “Труженик”, “Ленина”, “Юзбековский”, “Хивский” ва маса СПК-яр ава.

Гьелбетда, гуьгъуьна авай майишатарни ава: “Куштильский”, “Сенгеровский”, “ЦIинитский” ва “Зильдикский”. СПК-яр. Умудзава, абуруни гележегда чпин майишатри хийир гудайвал зегьмет тешкилда.

Санлай къачурла, 600 тонн алафар, 2 агъзур тонн самар ва 100 тонн концентрироватнавай алафар гьазурнавай.

Алафар гьазурун патал кIвалахдай техникани бес кьадар ава: векь ядай  ру­­­гуд, векьер туьквера твадай муьжуьд машин, 18 трактор. Магьсулар кIватI­дай 11 комбайн ва 17 улакь кардик ква. Идалайни гъейри, кьилдин майишатриз чпин техникани ава.

Районда 2022-йисуз 540 тонн як, 7275 тонн нек, 33 тонн сар, 2070 тонн къуьл,6710 тонн майваяр, 2170 тонн емишар, 2845 тонн картуфар, 40 тонн вирт ва 93 агъзур кака гьасилна.

ЦIийи йисан планрикай рахайтIа, гатфарин тумар цуниз гьазурвал аквазва. 1050 га чил къарагъарнава.  310 гектарда картуфар, 325 гектарда салан майваяр, 320 гектарда техил цада, саки 77 гектардай емишар кIватI хъийида.

Райондин келемар цадай чилери саки 80 га тешкилзава. ЦIийи йисуз бегьердин кьадар гзаф хьуник умуд кутазва.

Къагьриман Ибрагьимов