Лезгийрин яратмишдай интеллигенциядин арада аламатдин алакьунрин къатар ава. Асул пешедай чеб техникар, технологар,  эци­­гунардайбур, юристар… ятIани, руьгьдай шаирар, гьикаятчияр я. Чпини асул гьисабдай урус чIалал кхьизва. Лезги чIалал кхьизвай инженерарни физикар генани гзаф я. Ме­села, чи машгьур технолог Гьажимет Сафаралиев, алим-физик Абутраб Аливердиев,  эци­гунрин устIар Мирим Алибегов, физик Шагь-Эмир Алимов ва масабур. Абурун жергеда инженер-техник  Ярмет  Эфендиева  кьетIен чка кьазва. Ада кьве чIалални кхьизва: лезги ва урус. Гьа са вахтунда хейлин лез­ги шаиррин (Е.Эминан, СтIал Сулейманан, Б.Салимован,  А.Мегьманан, М.Жалило­ван, мсб) чIалар урус чIалаз таржумаярни аву­на, вичин компьютеррин базада ктабар язни акъудна…

Инал са кар мадни къейд авун кутугнава. Ярмета акатай вуч хьайитIани ваъ, вичин къи­лихдиз, къелемдиз, хатIуниз хуш хьайи, ри­кIиз, руьгьдиз ем гузвай затIар таржума ийиз­ва. Вичин эсеррайни ачухдиз аквазвайвал, Ярмет  Эфендиев (ЭЯР-литературадин тахаллус) лирик, кIанивилин гьиссери, хайи чи­лин рангари, инсанрин гуьзел хесетри,  ала­къайри гьейранарзавай шаир я. И кар адан ктабрин тIварарайни аквазва: “Заз куьн кIан­да!”, “Эминан кьилив рехъ”,  Байрам Салимован “Къветрен мани” ва масабур.

Гьа са чIавуз ам еке нуфуз,  чирвал, гьар са карда, иллаки техникадани технологийра вичин истемишунар авай тешкилатчи я. Вичин вахтунда ада КцIара консервиярдай, Махачкъалада М.Гьажиеван тIварунихъ галай, Политехнический институт (гила — ДГТУ) акьалтIарайдалай кьулухъ Сепараторрин заводра кIвалахна.

Адан чирвилер акур республикадин руководстводи Ярмет Яверовичаз Махачкъалада хемиррин завод эцигун, адан кьилин инженервилин къуллугъ ихтибарна.

ЦIийи кархана лап са куьруь вахтунда, Кеферпатан Кавказда хьиз, Азербайжанда, Туьркияда, масанрани машгьур хьана. Ада акъудзавай хемирри базардин истемишунриз вири патарихъай жаваб гузвай…

Гьайиф чIугвадай кар ам я хьи, “викIегь” 90-йисарин алаш-булашди а карханадиз неф­сер къати “иесияр” пара акъудна. Кьилин инженер вичин кардивай къакъудна. Гьа йисуз заводдин вири тадаракар ракьарай маса гана, чилерални хсуси кIвалерни туьквенар атана…

Кьилин инженер-технолог Ярмет Яверовичаз Рязанда хемиррин завод эцигиз эверна. Касди гьана саки 20 йисан вахтунда Россияда гьелелиг авачир хьтин цIийи ва гужлу завод эцигна, адан кьилин инженервални авуна. Гила хтана, ял язава. УстIар-устад алай чка виринрай аквада лугьуда…

Дагъустандин “карчийриз” адан алакьунар вучиз хуш хьаначтIа? Акьулдивай кьабулиз тежер гьикьван крар чина кьиле фена! Гьикьван гужлу карханаяр тахьай мисал авуна. Гилани абур арадал хкиз жезвач. Месела­, Къумторкъаладин шуьшедин къум хкуддай карханадин кьисметни гьахьтинди хьана. Адан къум (хаммал) Германиядизни кваз тухуз­вай. Лап вини дережадин шуьше цIуру­риз жезвай. Гьадазни “викIегь иесияр”  акъат­на. Завод маса гана, чпикай депутатар хьурайдини малум я.

Махачкъаладин пивзаводни гьа залум неф­сери чпин туьтуьнилай ракъурна… Гила гзаф мертебайрин кIвалер эцигзава…

Вири и карханайриз гьунарлу техник, технолог Ярмет Яверовича къаюмвалзавайди тир…

Ярмет Яверовича гила вичин жуьре крар кьиле тухузва. ЧIехи хизан арадал гъанва, рух­ваяр — информатикадин программистар тер­бияламишнава. Гьар сада вичин рехъ кутунва.

Ярмет Эфендиев уьмуьрдин маса хъу­тIал­­рини лигимарнавайди я. (Абур чна рикIел хкизвач). Ам 1951-йисуз КцIара муаллимдин хиз­анда дидедиз хьана. Эсилдай абур миг­рагъ­вияр я. Ирид бубаяр — гьана чIехи хьайи­бур­.

Азербайжандин мектебра лезги чIал чирзавачир. Ярмета ам вичи-вичиз, иллаки Миграгъиз хтайла, чIехи бубайринни бадейрин патав чирна. Миграгъви шаиррин (Шихнесир Къафланован, Жамидинан, Арбен Къардашан) чIалари ам чпел чIугвазвай. Шаирвилин руьгьди ам секиндиз тунач.

Ярмет Эфендиеваз урус, лезги, азербайжан чIалар хъсандиз чизвайвиляй адахъ рикI алай дустарни виринра гзаф ава. Месела, Забит Ризванован хьиз, адан хва Ризван Ризванован, шаирар тир Иззет Шерифован, Лезги Няметан яратмишунризни ам мукьва я. Байрам Салимован чIалар урус чIалаз элкъуьрунни гьа дуствилин нетижа я.

Урус классикадай ада А.Пушкинанни М.Лермонтован, А.Марлинскийдин ирсиниз ийизвай итиж екеди я.

Алай аямдин лезги шаиррикай, ада вичи тестикьарзавайвал, ам Арбен Къардашан, Зульфикъаран, Майрудин Бабаханован, Абдул Фетягьан эсеррал артух ашукь я…

Эхь, лезги чIалан хазинада адаз нурлу гъе­тер тIимил жагъизвач. “Лезги газетдиз” акъатзавай цIийи гьар са тIварцIиз ада дикъет­ гузва.­

И йикъара Ярмет Яверович Эфендиеван 70 йис тамам жезва.

Чна чи дустуниз ва амадагдиз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава. Агъа­дихъ адан цIийи эсеррикай чапзава. Абур урус чIалай лезги чIалаз элкъуьрайди Мерд Али я.

_________________________________________________________________________________

Лирика

* * *

Шадвал ая, ачухна хур,

Квахьрай рикIяй серинвал.

Цавуз акъуд бокалрин нур,

Хъухъ ашкъидин ширинвал.

Гьар кткайдаз гумир на сир,

Хуьз жеч вири яргъалди.

ГъанатIа ви уьмуьрди цIир,

Кутамир ам мукалдик.

Акъуд шараб мадни цавуз,

Гурай чандиз сархушвал.

Къуй алатрай гьайифар куз,

Чир техжервал нахушвал…

* * *

Алатзава йикъар са-сад,

Рехъ агакьда эхирдив.

Са Худади кьада зи гьад,

Суалра тваз бейни зи.

Фейи йикъар, экуь-чIулав,

Гьатда кьетIен жергеда.

Рахада зун, гана къилав,

Гафар чIалахъ тежедай.

Куьтягь жеда рикIин гьарай

Гьарусатдал зулумрин,

Хьана лугьуз ашкъидик цIай,

Кьил элкъуьриз ханумрин.

Хьана лугьуз чIугваз кефер,

Аваз даим гьуьрсина.

Дустариз за багъишна хъвер,

Душманрин жез бягьсина.

Ярмет  Эфендиев (ЭЯР)